بەشا ئێکێ: راستییێن سییاسی یێن کو جەمیل بایک بەروڤاژی کری
رێڤەبەرێ پەکەکێ جەمیل بایک ب بەشداربوونا د بەرنامەیەکێ ستێرک تیڤی دا ھندەک داخویانی دان. ژ لایەکێ، ئاخافتنا جەمیل بایک پلانسازیا پەکەکێ یا ژ بۆ سالا 2021ێ ئاشکەرا کر. ژ لایەکەکێ دی، داخویانی ژ بۆی کو مرۆڤ بزانیت پەکەکە دخوازیت د گەل کێ، ل کو دەرێ و چ بکەت، گرنگ بوو. گەلەک راستی ب زانابوون و ب پالانسازی ھاتنە بەروڤاژیکرن. راستی سەرووبن بوونە. گەر ئەم ڤان راستیان دیسا دانینە سەر پێیان، ئەم دکارین باشتر د راستیێ بگەهین.
جەمیل بایک پلانگێرییا پەکەکێ یا بھارێ رادگەھینیت
د داخویانیێن بایک دا، دهێتە دیتن کو پەکەکە دێ د وەرزێ بھارێ ئێرشێن خوە یێن ل دژی باشوورێ کوردستانێ دژوارتر کەت و ل دژی پێشمەرگە شەری بەردەوام کەت. داخویانیا جەمیل بایک کو دبێژیت ئەم پێشمەرگە و ستاتویا باشوورێ کوردستانێ ناس دکەین تەنێ ژ بۆ ڤەشارتنا ڤێ پلانا قرێژی ھاتییە گۆتن. کەس نابێژیت وی لایەنێ کو ئەو دخوازن د گەلدا ئاشتی بکەن و ئێکەتیەکێ ئاڤابکەن “دەست ژ سیخور بوویینێ بەردە.” پشتی کارەساتا خەندەکا، پەکەکێ نەشیا لایەنگرێن خوە ل هیچ دەڤەرەکێ راکەتە سەر پێیا، هەژمارەک مرۆڤێن مایە د دەستا دا ژی ئێخستنە کۆلانان و چالاکییا ب وان ددەنە کرن. پەکەکێ ناڤێ ڤان مەشێن کو ل وانێ دەست پێ کری و دوھی ل باتمانێ پێک ھاتی کرە، “مەشێن ئێکەتییا نەتەوەیی”. ئەڤە 5 سالن، پەکەکێ کو خوەپیشاندان ب لایەنگرێن خوە نەداینە کرن و نەگۆتیە وان ببێژن “بمریت داگیرکەر”، لێ ژ نیشکا ڤە لایەنگرێن خوە دەرتێخیت کۆلانان و دقێرینیت “بمریت خیانەت”. سەدەما کو پەکەکە ڤان مەشان پێک دئینیت، مژارا ئاشکەراکرنا بریارا شەرێ ل دژی حکوومەتا باشوورێ کوردستانێ و پێشمەرگەیە. دخوازیت ڤێ پیلانگێرییا خوە یا قرێژی، بکەتە ملکێ گەلێ کورد.
پەکەکە ب داخویانییا کەجەکێ یا کو د 24ێ تەباخێ دا ھاتیە وەشاندن شەر ل دژی رێڤەبەریا ھەرێما کوردستانێ راگەهاندبوو. پشتی وێ داخویانییێ، د 8ێ چرییا پاشین دا ب گولەبارانکرنا رێڤەبەرێ ئاساییشا گومرکا سەرزێری ڤە، دەست ب شەری کر. پشترا، 5ێ چرییێ ل چەمانکێ و 16ێ کانوون ل ئامێدیێ ب تەڤاھی 3 پێشمەرگەیێن کوردستانێ تیرۆر کرن. ب تەقاندنا بۆریا نەفتا باشوورێ کوردستانێ 110 ملیۆن دۆلار زیانێن دارایی ل گەلێ ھەرێمێ دان. د چلەیا پاشین دا ژی، پەکەکێ د بن سەرۆکاتیا جوانێن باکووری یێن کو پەروەردەیا چەکداری وەرگرینە دا، ل سلێمانیێ و دەردۆرا وێ ئێریشی ئاڤاھیێن پەدەکێ کرن. وەکی کو ھوون ژی دبینن، یێن شەھید کەڤن پێشمەرگە نە، یێن بارەگاھێن وان دهێنە شەوتاندن پەدەکە یە، لێ پەکەکە دکەتە قێرین و دبێژەیت ئێریشی مە دکەن.
جەمیل بایک دبێژەیت: “پلانا ژناڤبرنا پەکەکێ هاتیە چێکرن، ترکیا پێشەنگیا پلانا کو ئەو دبێژیت دکەت.” راستە، ترکیێ و داگیرکەرێن دی پلانەک ژ بۆ تەسفیەکرنا “دەستکەفتێن کوردا” ھەیە. لێ کیژان؟
ترکییا، دخوازیت کیژان دەستکەفتیێن کوردا تەسفییە بکەت
جەمیل بایک د ئاخفتنا خوە دا ل دەمێ سەرەدانا ھوولووسی ئاکار ژ بۆ بەغدا و هەڤلێرێ دخازیت تێگەهشتنەکا ب ڤی رەنگی ب ئافرینیت. ل گۆری ڤێ تێگەھشتنێ “پەدەکە و ترکیا یێن بوویە شریک و دێ ئێرشی پەکەکێ کەن. ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ دخازن ئیراقێ ژی تەڤلی ڤێ پیلانێ بکەن. ئیراق گەلەکا لاوازە، لێ ل دژی ترکیێ بەرخوە ددەت.” لێ بەلێ، راستی تەمامەن بەروڤاژی گۆتنێن جەمیل بایکە.
حەتا نھا تاکە تشتێ کو ترکییا و ھەموو ھێزێن داگیرکەر د ناڤبەرا خوە دا ل ھەڤ نەکربوو، ژناڤبرنا ستاتۆیا باشوورێ کوردستانێ بوو. ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی پلانسازیەکا مەزن ھەیە. ناڤەندا ڤێ پلانێ ئیراقە. وەکو جەمیل بایک باس دکەت “ئیراق گەلەکا لاوازە ژ ترکییێ دترسیت” نە وەیە. بەرەڤاژی ڤێ، ئیران ل پشتا ئیراقێ یە. ئەو تێرا خوە ب ھێزێن کو دشێن ئەمریکا ب زۆری ژ بەغدایێ دەربێخن. پەیوەندیێن ترکییێ و ئیراقێ ل سەر پیلانگێرییا ژناڤبرنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ یە. پەکەکە ژی د ڤێ پەیوەندیێ دا جھێ خوە گرتییە. پەکەکە بوویە حەشدا شەعبی د ڤێ پیلانێ دا و جھ گرت. لنگێ ڤێ رێکەفتنا دژی-کورد، دژی حکومەتا ھەرێما کوردستانێ، ئیراق-ئیران و ترکییا و پەکەکە یە. پەکەکێ د ڤێ رێکەفتنێ دا ئەرک و وەزیفەیا جاشایەتیێ دایە سەر ملێن خوە.
پەکەکە بوویە دارێ د دەستێ ئیراقێ دا
گەر ئەم پیچەکا دی لێکۆلینێ ل سەر مژارێ بکەین دێ بینین کو ئیراق و ترکییا ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ پێکهاتینە. ڤێ رێکەفتنێ سێ ھێمایێن پراکتیکی ھەنە. یەکەم؛ ڤەکرنا دەریێ سینۆرێ ئۆڤاکۆ. دویەمین؛ مەسەلە ئەڤەیە کو نەفتا باشوورێ کوردستانێ بێخنە بن کۆنترۆلا دەولەتا ئیراقێ. سێیەم: دۆرپێچکرنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ب ھەمی ئاوایان. ھەر سێ ژی پێکڤە دهێنە کرن.
حکوومەتا ئیراقێ زەختێن جدی ل سەر ھەرێما کوردستانێ دکەت. گاڤا کو ڤێ دکەت ژی، پشتگریا ھەری مەزن ژ پەکەکێ وەردگریت. پەکەکێ ل گەل ئارتێشا، ئیراقێ، حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ دۆرپێچ کریە. سەدەما کو حکوومەتا ئیراقێ ژ نەدانا مووچەیان ب وی رادەی رحەتە دیسا ژی رێکەفتنا ل گەل پەکەکێ یە. ھێزا کو ئیراق و پەکەکێ دئینیتە پال ھەڤ ژی ئیرانە. ئەم دکارین ببێژین ھێزا ئیراقێ یا ل باشوور جیھ بوویی، پەکەکە یە.
پەکەکە دخوازە کو ئیراق برێن نەفتا کوردستانێ داگیر بکەت
سەدەما کو جەمیل بایک ھەول ددەت ئیراقێ ب ڤی رەنگی بێ ھێز بدەتە نیشاندان، ڤەشارتنا ھەڤکاری و شریکاتییا د ناڤبەرا ئیراق و پەکەکێ دایە. وەکی دی، د دەربارێ مژارا ئۆڤاکۆی و نەفتێ دا پەکەکە خوەدییێ پیلانگێرییەکا هەڤبەشە ل گەل ترکیا و ئیراقێ. لەوما ژی پەکەکە پتر ب رۆلێ حەشدا شەعبی رادبیت. حەشدا شەعبی یا باشورێ کوردستانێ، پەکەکە یە. مالپەرا پەکەکێ ANFێ مانشێتا خوە ب ڤی رەنگی نڤیسی بوو “پەدەکێ ژ بۆ شەرێ نەفتێ ل دژی حکوومەتا ئیراقێ لەشکەرێن خوە ب جیهـ کرن” پەکەکە نابێژیت: ” لەشکەرێن ئیراقێ دخواست دەست دانیتە سەر بیرێن نەفتا کوردستانێ لێ پێشمەرگا رێگری لێ کر” ب کورتاسی پەکەکە دخوازیت کو دەولەتا ئیراقێ بیرێن نەفتا کوردستانێ داگیر بکەت. ب تایبەتی ژی دخوازیت کو ل مەخموورێ ھندەک کێشەیان دروست بکەت. پەکەکە د خوازیت بەهانەیەکێ چێکەت کو ھێزا خوەیا ل مەخموورێ ژی بێخیتە ناڤا ستاتوویا حەشدا شەعبی دا. پشتی شنگالێ ل مەخموور ژی پەکەکە دبیتە حەشدا شەعبی.
پەکەکە دخوازیت خوە وەکو ھێزەکا جاشا ئیراقێ ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ئەرکدار بکەت
د کانوونێ دا، ھاتە راگھاندن کو ھێزێن حەشدا شەعبی ل دوبزێ، کو ب کەرکووکێ ڤە گرێدایی یە و 40 کم ژ مەخموورێ دوورە، ھاتنە ب جیھ کرن. دیبەگە و دوبز دەڤەرێن گەلەک نێزیکی ھەڤن و گرنگن ژ بەر سەردەرییا بیرێن نەفتا کوردستانێ. ھێزێن ھەرێمی پشتراست دکەن کو پەکەکە خوەدی ھێزەکا لەشکەری یا 300 کەسی یە کو ل دەردۆرا کەمپا مەخموورێ یە. وەکی دی، د کامپێ دا ھێزەکا پاراستنا جەوھەری یا کو ل سەدان کەسا پێک دھێت ھەیە. پەکەکە ئێدی دخوازیت ڤان ھێزان ب فەرمی بکەتە ناڤا سیستەما حەشدا شەعبی دا. ئانکو خوە وەکو ھێزەکا جاشا ئیراقێ ل دژی حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ئەرکدار بکەت. ھەمان دەم ل باشوور ڤە د خوازیت حکوومەتا ھەرێمێ دۆرپێچ بکەت. وەکو ھێزەکا سەر ب ئیراقێ ڤە ببیتە نۆبەدارا داگیرکەرا.
وەکو دهێتە دیتن، شیرۆڤەیێن سیاسی یێن جەمیل بایک بێ بنگەھن و بەرەڤاژی کرنا راستییا نە. وەکو دی مژارا ھەری سەرەکی، مەسەلا دەرییەکی نوو یە ل ناڤبەرا ئیراق-ترکییا دا ب ناڤێ ئۆڤاکۆ.
