رێبەرێ بزاڤا رزگارییا گەلێ کورد مەلا مستەفا بارزانی، 43 سالان بەرێ و د رۆژەکی وەک ئیرۆ دا کۆچا داویێ کر.
ئیرۆ رۆژا 1ێ ئادارێیە، 43یەمین سالڤەگەرا کۆچا داویێ یا رێبەرێ ئەفسانەوی یێ کورد و پێشەنگێ بزاڤا رزگارییا گەلێ کورد مەلا مستەفا بارزانییە.
مەلا مستەفا بارزانی کورێ شێخ محەمەد بارزانییە، 14ێ ئادارا سالا 1903یێ ل گوندێ بارزان ژ داییک بوویە. د تەمەنێ 3 سالی دا دکەڤیتە بەر غەزەبا عۆسمانیان و ب داییک و برایێ خوەیێ مەزن شێخ عەبدولسەلام دکەڤیتە زیندانێ و 9 مەھان د زیندانێ دا دمینیت.
مەلا مستەفا بارزانی سالا 1919 بەشداری شۆرەشا شێخ مەحموودێ حەفید دبیت و دبیتە بەرپرسێ ھێزەکا 300 کەسی. سالا 1920ێ شێخ ئەحمەد بارزانی مەلا مستەفا دشینیت جەم شێخ سەعیدێ پیران ل کوردستانا باکور ژ بۆنا کو ھەماھەنگیەک د ناڤبەرا شۆرەشا شێخ سەعید و شۆرەشا شێخ مەحموودێ حەفید بهێتە کرن.
مەلا مستەفا د سالێن 1931-1932یێ دا، ل دەڤەرا بارزان و ل گوندێن مێرگەسۆر و شێروان فەرماندەھیا پێشمەرگەیێن کو شەرێ ئینگلیزان دکرن، دکر. ژیربوونا مەلا مستەفا د وارێ سەربازی و شەرکەریێ دا ل ور ئاشکەرا بوو.
سالا 1932یێ دەما حکوومەتا وی دەمی یا ئیراقێ ب هاریکارییا بریتانیا ئێرشی ھێزێن کورد کری، شێخ ئەحمەد بارزانی دهێتە گرتن ژ بەر وێ ژی مەلا مستەفا دەست ب رێبەرتی و رێخستنا ھێزێن کوردی دکەت.
حکوومەتا ئیراقێ سالەکێ پشتی وی شەری لێبۆرینێ بۆ ھێزێن پێشمەرگە و مالباتێن بارزانی دەردکەت ژ بەر وێ ژی ژ سالا 1936ێ ھەتا 1943یێ چالاکیێن سەربازی ژ ئالیێ پێشمەرگە ڤە دهێنە سەکناندن. سالا 1943یێ دیسا خەباتا پێشمەرگاتیێ و بزاڤا کوردی ژ ئالیێ مەلا مستەفا بارزانی ڤە دەست پێ دکەت.
مەلا مستەفا بارزانی شییا شەرت و مەرجێن وی دەمی، کو شەرێ جیھانێیێ دویەم ھەبوو، ھەر وەھا کۆدەتایا کو ل دژی حکوومەتا وی دەمی یا ئیراقێ ھات کرن، ب سوودا کوردان بکار بینیت و جارەکا دن ڤەگەریت وارێ خوە ل دەڤەرا بارزان. تەڤاھیا پەیوەندیێن خوە لگەل حکوومەتا ئیراقێ دا قەداندن و داخوازا حکوومەتا لاوازا ئیراقێ رەد کر. حکوومەتا ئیراقێ داخواز کربوو پێشمەرگە شەری بدەنە سەکناندن.
پشتی کو مەلا مستەفا بارزانی کاری ھێزەکا 2500 کەسی کۆم بکەت و خوە بھێز بکەت لێ پشتی سال و نیڤان، حکوومەتا ئیراقێ ب ھێزەکا مەزن ئێرشی دەڤەرا بارزان کر. ھێزێن پێشمەرگە ب فەرماندەھیا مەلا مستەفا شەرەکێ مەزن کرن لێ پاشێ ڤەکشیان دەڤەرا کانی رەشێ ل سەر سینۆرێ ترکیێ.
پشتی وی شەری مەلا مستەفا ب ھەڤال و پێشمەرگەیێن خوە ڤە دەرباسی کوردستانا رۆژھلات و باژارێ مەھابادێ دبیت. رۆژا راگھاندنا کۆمارا کوردستانێ، 22یێ مژدارا 1946، مەلا مستەفا وەک فەرماندەیێ ئارتێشا کۆمارا کوردستانێ ل کێلەکا راستێیا پێشەوا قازی محەمەد جھ دگریت و پلەیا “جەنەرال” وەردگریت.
پشتی کو کۆمارا کوردستانێ ھەلوەشیای، مەلا مستەفا بارزانی لگەل پێشمەرگەیێن خوە دا دەرباسی سۆڤیەتێ دبیت، لێ ل سەر رێ راستی ئێرشا ھێزێن ئیرانێ تێن و پشتی شەرەکێ مێرخاسانە دەرباسی سۆڤیەتێ دبن. 12 سالان ل سۆڤیەتێ دمینن و رۆژا 26 جۆتمەھا 1958 ڤەگەریا ئیراقێ. حکوومەتا وی دەمی یا ئیراقێ ھندەک سۆز دابوون کوردان لێ دەما مەلا مستەفا دیتی حکوومەتێ سۆزێن خوە بجیھ نەئانین، ئیلۆنا 1961 دیسا دەست ب شۆرەش و خەباتێ کر، وی شەری ھەتا 11 ئادارا 1970یێ درێژ کر.
سالا 1968ێ پارتیا بەعس کوودەتایەک ل دژی حکوومەتا ئیراقێ ئەنجامدا. شەرت و مەرج ھاتن گوھەرتن و مەلا مستەفا بارزانی لگەل حکوومەتێ دا دەست ب دانوستاندنێ کر. بەرھەما وێ دانوستاندنێ رێکەفتنا 11 ئادارا 1970یێ بوو. ل گۆری وێ رێکەفتنێ، کورد دبنە شریکێ حکوومەتا ئیراقێ و زمانێ کوردی دبیتە زمانێ فەرمی و کوردستان ژی دبیتە ھەرێمەک خوەسەر. لێ پاشێ حکوومەتا ئیراقێ خوە ژ وێ رێکەفتنێ ڤەدزی و سالا 1975 لگەل ئیرانێ دا ل جەزایرێ رێکەفتنەک ئیمزا کر.
رۆژا 29 ئیلۆنا 1971ێ حکوومەتا ئیراقێ ھەول دا مەلا مستەفا تیرۆر بکەت. ل سەر وێ بوویەرێ رۆژنامەڤانێ ئیراقی «سەیف دووری» دبێژیت، سال و نیڤان پشتی رێکەفتنا ئادارێ، بەرپرسێ ئاسایشا گشتی یا ئیراقێ «نازم گزاز» ھەول دا مەلا مستەفا تیرۆر بکەت لێ نەکاری.
پلانا تیرۆرکرنا مەلا مستەفا بارزانی ب ڤی رەنگی بوو: 10 مەلا ژ بەغدایێ چووبوون سەردانا مەلا مستەفا ژ بۆنا کو ناڤبەینکاریێ د ناڤبەرا کوردان و حکوومەتا ئیراقێ دا بکەن بۆ سەکناندنا شەری. ئۆتۆمۆبیلێن وێ شاندا بەغدایێ دەمژمێر 16:45 دگەھن دەڤەرا حاجی عۆمەرانێ. یەک ژ وان ئەندامێن شاندێ جیھازەک لگەلدا بوویە کو د ناڤ جیھازی دا بۆمبە ھاتیە دانین. بەرپرسێ ئاسایشا گشتی یا ئیراقێ گۆتیە وی کەسی، دەما مەلا مستەفا بارزانی ئاخڤت تو ب ڤێ جیھازێ دەنگی وی قەید بکە. دەما ئەو مەلا دەستێ خوە ددەتە دوگمەیا تۆمارکرنێ، جیھاز دتەقیت، لێ تشتەک ب بارزانی نایێ و ب ڤی رەنگی پلانا تیرۆرکرنا وی ب سەر ناکەڤیت.
مەلا مستەفا بارزانی دووماھیکا سالا 1975ێ نەخوەش دکەڤیت ژ بەر وێ ژی دچیتە ئامەریکا. رۆژا 1 ئادارا سالا 1979 ل ئامەریکا کۆچا داوی دکەت. تەرمێ وی ب ئاوایەکێ دەمکی ل باژارێ شنۆیێ رۆژھلاتێ کوردستانێ دهێتە ب خاک سپارتن، پشتی راپەرینێ تەرمێ وی ل دەڤەرا بارزان دهێتە ڤەشارتن.
