هه‌په‌گێ داخویانیەک وەشاند، د داخویانیێ دە ئامارا شەر یا سالەکێ تێدا بوو، لێ ئامار تەنێ ئامارا شەرێ ل سەر ئاخا هەرێما کوردستانێ بوو، ژ بەر کو ل باکورێ کوردستانێ شەرەکێ کو ئامارێن وی هه‌بن و بهێنه ئەشکەرەکرن نینە، تەنێ باشوور بوویە مه‌یدانا «شەرێ» په‌كه‌كێ.
و چەند رۆژان بەریا ڤێ داخویانیێ، دو وەلاتیێن شێلادزێ ل قونتارا چیایێ شرین کو ژ بۆ کۆمکرنا گیایێ ئاژه‌لێن خوە دچوون، ژ ئالیێ بالافرێن ترک ڤە هاتن شەهید کرن. هەرێما کوردستانێ نەتەنێ ئیرۆ ژ سالا 1986ێ بوویە قوربانیا ڤی شەرێ بێ ئارمانج یێ په‌كه‌كێ و ئارتێشا ترک.
ب تایبەتی ژ سالا 1992ێ گاڤا کو پارلامەنتۆیا کوردستانێ هاتیه راگهاندن، شەرێ د ناڤبەرا په‌كه‌كێ و هێزێن ترکیێ ژی ب زانەبوون دەرباسی ئاخا باشوورێ کوردستانێ هاتە کرن، هەتا نها ژ بەر شەر و ئالۆزیێن په‌كه‌كێ نێزیکی 800 گوندێن باشوور هاتنە ڤالاکرن، ل گەلەک گوندان ژی گوندی یان هاڤینێ دچن و زڤستانێ ڤالا دکن، یان ژی ب رۆژ دچن و ب شەڤ ڤەدگەرن باژار، ژ ڤان گوندان 500 گوند د سالێن 90ێ دا هاتن ڤالاکرن، خەلکێ هەرێما کوردستانێ ب سالانە ژ بەر شەر نکارن بچن گوندێن خوە و نکارن ئاژەلان خودان بکن. رەز و ئاقار ژ بەر بێ سەخبێریێ بوونە بەیار، گه‌نج بێکار و بەتالن، شوونوارێن کو ببن ناڤەندێن گەشتیاریێ دبن مه‌یدانا شەرێ بێ ئارمانج یێ په‌كه‌كێ، گوند و دەڤەرێن چیایی هاتن بێمرۆڤ کرن.
چه‌ند باشوورێ کوردستانێ وەکە مه‌یدانا شەرێ ئارتێشا ترک و په‌كه‌كێ بهێته بكارئانین، ل ترکیە و باکورێ کوردستانێ دەنگێ فیشەکان ژی قەد نایێ بهیستن.
پشتی شەرێ په‌كه‌كێ یێ د بن ناڤێ شەرێ خەندەکان دا باژارێن کوردستانێ هاتن وێران کرن، ئێدی ل باکورێ کوردستانێ گاڤ ب گاڤ پەڤچوون و شەر راوەستیا، نها ل چیایێن باکورێ کوردستانێ گەریلا نەمایە، چیایێن باکورێ کوردستانێ یێن وەکە «جیلۆ، چارچەلا، گابار، جوودی، بەستا، هەرەکۆل، کاتۆ» بوونە جهێن گەشتیاری، ل هەر دەرێ فەستیڤال تێن کرن، گەشت تێن لدارخستن، ناڤەندێن وەرزشێن ئاڤێ و خشاندنێ تێن بکارئانین.
لێ بەلێ دەما کو خەلکێ شێلادزێ، دێرەلۆک دو گاڤان ژ باژێر دوور د کەڤن، د ناڤا ترسا پەقینا ماینا، ئێرشا بالەفران و رێگرییا په‌كه‌كێ دە دژین. شەرێ وێرانکاری یێ ل هەرێما کوردستانێ تێ کرن.
په‌كه‌كە هەر سال بەحسا سەرکەفتنێن خوە دکەت، لێ دەولەتا ترک هەر سال بارەگەهێن خوەجهـ ل دەڤەرێ ئاڤا دکەت، وێ دەمێ په‌كه‌كە بەحسا چ سەرکەفتنان دکەت؟ کونە مشک ل په‌كه‌كێ بوونە قەیسەری.
د سالا 2018ێ دا دەولەتا ترک ل سەر خەتا شەمزینان-خاخوورێ دەست ب ئۆپەراسیۆنا ببریاری کربوو، ل بلنداهی و هەموو لووتکەیێن چیایێن زاگرۆسێ ب جهـ بوو.
د سالا 2019ێ دا هەرێما برادۆست ژ خاكورکێ، گەلیێ خنێەره هەتا چیایێ شەکیف کەت دەستێ دەولەتا ترک.
د سالا 2020ێ دا ل حه‌فته‌نینێ ئۆپەراسیۆنا پەنچە پلنگ هات کرن، په‌كه‌كێ رۆژەکێ ژی ل بەر خوە نەدا، چیایێن بلندێن گرنگێن وەکی «خانتوور» رادەستی دەولەتا ترک کرن، گەلیێن وەکە بهەشتێ گەلیێ «پزاخا، پیربلا و کەشانێ» کەتن بن کۆنترۆلا هێزێن ترک، ب ئەنجاما شەرێ په‌كه‌كێ وارێن خەزەرا سالا نوکە تۆك لێ د خوینە.
د ئۆپەراسیۆنا کو د سالا 2021ێ دا ل سەر خەتا «مەتینا-قەشوورا و ئاڤاشین» دەست پێ کری، گەلەک جهێن وەکە «کەلا قومریێ، زنارێ کێسته و گەلیێ باسیان» ژ ئالیێ دەولەتا ترک ڤە هاتن گرتن، دیسا چ بەرخوەدانەک چێنەبوو، گوندێن «گولی و بەروارییان» بوونە هەرێمێن پەڤچوونان، خەلکێ دەڤەرێ رەز و باخێن خوە بەردان، مێشێن هنگڤینی و دارستان هاتن شەوتاندن.
ئۆپەراسیۆنا پەنچە کلیت، کو د نیسانا 2022ێ دا دەست پێ کر بوو، ئەردنیگاریا هەری دەولەمەند و قەشەنگ، گەلیێن کوور و ئاسێ یێن دەڤەرا «نێروە رێکان» هاتە ئارمانج کرن، ئارتێشا ترک ب شەڤ ژ خەتا چیایێ رەش و سەرێ سینیا کو په‌كه‌كێ ژێرە دبێژە «شکەفتا برندارا»، هەتا کورەژاری داگیرکر، ئەڤ دەڤەرا کو ب سالانە په‌كه‌كێ دەستوور نەددا گوندیێن مەنتەقێ بچنێ، لێ د شەڤەکێ دا ژ ئارتێشا ترک رە هشت.
هەرێما ب ناڤێ هەرێما پاراستنێ یا مەدیایێ، نها د بن کۆنترۆلا دەولەتا ترک دا یە
د سەر ڤێ ئۆپەراسیۆنێ را سالەک دەرباس بوو، په‌كه‌كێ ئامارا ڤێ ئۆپەراسیۆنێ رۆژێن بۆری ئەشکەرە کر، ل گۆری ڤێ ئامارێ 259 گەریلایان ژیانا خوە ژ دەست دانە و 2833 لەشکەرێن ترک ژی هاتنە کوشتن، وەک رۆناهیا رۆژێ دیارە کو په‌كه‌كێ هەژمارا لەشکەرێن کو هاتنە کوشتن راست نەگۆتییە، هەر کەس دزانە کو ب دوور ئاڤێتنا هنەک رۆکێتان چ کوشتن چێنابن، لێ مەسەلە نەئەڤە، د جەوهەر دا دڤیابوو په‌كه‌كێ ئەو ئەردنیگارییا رادەستی ئەرتێشا ترک کری و د چەند ساعەتان دا ژ ڤان گران دەرکەتی گۆتبان، وەکە نموونه دڤیابوو گۆتبا: مە ئەو دەڤەرێن ژ سالا 1984ێ كو د دەستێ مە دابوون، د ناڤا چەند ساعەتان دا بێ شەر تەسلیمی ترکان کر.
ئامارا راست یا شەر نە ب هەژمارا مری یان دهێته کرن، ئامارا شەر یا راست ئەوە کو کا کی دەستهلاتێ ل سەر ئەردنیگاریێ دکەت، هەرێما ب ناڤێ «هەرێما پاراستنێ یا مەدیایێ» کو د سالا 2003ێ ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هاتبوو راگهاندن، نها د بن کۆنترۆلا دەولەتا ترک دا یە.
په‌كه‌كێ پشتی ئەردهەژا 2ێ سباتێ ئاگربەست راگهاند، ب راستی ژی په‌كه‌كە چ شەری ناکەت کو ئاگربەستێ راگه‌هینیت.
چیایێ گابارێ سالێن 90ێ کو ناڤەندا شەر یا په‌كه‌كێ بوو، نوکە بوویە جهێ چیاڤان و گەشتیاران، هەر رۆژ کۆمێن سەیرانییان دەردکەڤنه چیایێ گابار و جودی، گابار ئێدی نە مه‌یدانا گەریلایە، هەرێمەکا گەشتیاری یە.
لێ ل هەرێما کوردستانێ وەلاتی نکارن بچن گوندێن خوە گیایی کۆم بکن، بەریا نها ژی 2 وەلاتیێن ژ شێلادیزێ یێن ل دەردۆرا چیایێ شیرین، بوونه هەدەفا بالافرێن شەر.
بۆ نموونه «چارچەلا-جیلۆ» کو چیایێن جۆلەمێرگێ نە، بەرێ جهێ بریارگەهێن په‌كه‌كێ بوون، نها ژی هەر زڤستان ل وارگەهێن بەرێ یێن په‌كه‌كێ فەستیڤال تێن لدارخستن، وەرزشڤان لێ خشکێ دکن، لێ بەلێ خەلکێ هەرێما کوردستانێ نکارن بچنه چیایێ گارەی سەفرا بەفرێ بکن.
کۆمێن گه‌شتیاران هەر رۆژ دچنه «نه‌هالا دۆژەهێ» یا گوندێ هەسپستێ و شکەفتان زیارەت دکن، لێ ئێكێ نێروەیی ئەڤ 30 سالن نه‌شێت بچیته «دۆلا شیڤیێ» گورێن داپیر و باپیرێن خوە زیارەت بکەت، دەما شەر نه‌یی ژی، په‌كه‌كێ هه‌ر دەستوور نەدا کو مرۆڤ بچن سەر شوونوارێن خوە.
د جەوهەر دا ئەم دکارن دو تشتان ببێژن: په‌كه‌كە و ترکان ب زانەبوون شەر ڤه‌گوهاستن هەرێما کوردستانێ، هەر دو ئالی ژی ژ ڤێ رەوشێ کێفخوەشن.
یا دویەمین ژی ئەڤە: هەرێما کوردستانێ کو ژ حه‌فته‌نین هەتا برادۆستێ درێژ دبیت، 30 سالن ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هاتیە داگیرکرن، لێ نوکە داگیرکەران دەست گوهەرت، په‌كه‌كێ ئەڤ هەرێم سپارتن ئارتێشا ترک.
نها ئێدی ئەرک دکەڤیتە سەر ملێ گەلێ کوردستانێ، دڤێت گەلێ دەڤەرا «سندی، گولی، بەرواری بالا، نێروە رێکان و نهێلی» یان رابن سەر پێیان و ژ په‌كه‌كێ را بێژن ئێدی بەسە ژ وارێ مە دەرکەڤە.
