وەزیرێ ڤەگوھەستن و گھاندنێ یێ ھەرێما کوردستانێ ئانۆ جەوھەر و رێڤەبەرێ گشتی یێ رێیێن ئاسنی یێن ئیراقێ تەکەز کرن، پرۆژەیا “رێیا گەشەپێدانێ” د ھەرێما کوردستانێ و ئیراقێ را دەرباس دبە.
ئانۆ جەوھەر گۆت: “ل سەر راسپاردەیا سەرۆکوەزیر مەسروور بارزانی و ب ھەڤکاریا ئۆفیسا سەرۆکوەزیرێ ئیراقێ محەمەد شیاع سوودانی، ئەم لگەل وەزارەتا ڤەگوھاستن و گھاندنێ یا ئیراقێ و کۆمپانیایا ئیتالی یا تایبەت ب رێیا ئاسنی جڤیان.
دیار کر ژی، “د جڤینێ دە، پێشنیارا وەزارەتا ڤەگوھەستن و گھاندنێ یا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ یا دەربارێ خەتا ترێنێ و ئۆتۆبانا ناڤدەولەتی یا ب ناڤێ رێیا گەشەپێدانێ دە ھات قەبوولکرن کو د رۆژھلاتێ چەمێ دیجلەیێ را بەر ب دەشتا نەینەوایێ ڤە بچە، پشترە ژی د دەڤەرێن سێمێل و دێرابوونێ را بگھە سینۆرێ ئیراق-ترکیێ.
رێڤەبەرێ گشتی یێ رێیێن ئاسنی یێن ئیراقێ یوونس ئەل-کەعبی ژی گۆت: “رێیا گەشەپێدانێ ژ بەندەرا فاوێ ھەتا مووسلێ 1200 کیلۆمەترۆیە و ھاتیە پەسەندکرن، ب ئاوایەکی کو ژ باکورێ مووسلێ بەر ب ھەرێما کوردستانێ ڤە و پشترە بگھە سینۆرێ ئیراق و ترکییێ.
یوونس ئەل-کەعبی دیار کر ژی: دەمەکێ کێم ژ بۆ جیبجیکرنا پرۆژەیا رێیا گەشەپێدانێ مایە. تەکەز کر ژی: “ئەم دخوازن ھەرێما کوردستانێ و کەرکووکێ ب تۆرا ناڤدەولەتی و رێیا ئاسنی ڤە گرێبدن”.
دا زانین ژی، سالانە 22 ملیۆن تۆن دێ ب رێیێ را هێت ڤەگوھەستن، ب تایبەتی ژی دەڤەرێن کو بەرھەما نەفت و گازێ ھەیە. ئەڤ تاکە پرۆژەیە کو ھەموو ئیراق تێ دە بەشدارە، حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و حکوومەتا ئیراقێ ژی دەستێن خوە د سەرکەفتنا ڤێ پرۆژەیێ دە ھەنە.
پرۆژەیا رێیا گەشەپێدانێ
پرۆژەیێ رێیا گەشەپێدانێ، یەک ژ وان خالانە کو د ناڤبەرا ترکیێ و ئیراقێ دە لھەڤکرن ل سەر ھاتیە کرن، کو د ناڤ 11 پارێزگەھێن ئیراق و ھەرێما کوردستانێ را دەرباس دبە. رێیا گەشەپێدانێ ژ رێیا بەژاھیێ، ھێلێن ئاسنی و بەندەرێن ئاڤێ پێک تێ، ژ کەنداڤا عەرەبی د ناڤ ئیراق و ھەرێما کوردستانێ را دەرباس دبە، ھەتا دگەھە ترکییێ و ژ وێ دەرێ ژی بەر ب ئەورۆپایێ ڤە دچە.
رێیا گەشەپێدانێ، پرۆژەیەکێ بازرگانییە کو ئیراق دخوازە ب رێیا وێ ببە دەڤەرەکا گرنگا بھەڤگەھاندنا وەلاتێن کەنداڤێ و وەلاتێن ئەورۆپایێ، تەڤی خالێن وێ یێن مفادێر ژ بۆ ئیراقێ، رێیا گەشەپێدانێ ژ ئالۆزیێن سیاسی و ئەولەھی و ھەتایێن ئابۆری ژی نە دوورە.
ئەڤ پرۆژە ل سالا 2023 کەتیە بەر بەحس و خەبەران، کو ژ رێیا بەژاھیێ، ھێلێن ئاسنی و بەندەرێن ئاڤێ پێک تێ. رێیا گەشەپێدانێ د ناڤ 11 پارێزگەھێن ئیراق و ھەرێما کوردستانێ را دەرباس دبە. ئیراق، ترکیا، ئیمارات و قەتەر تەڤلی پرۆژەیێ رێیا گەشەپێدانێ بوونە.
ل گۆری ھەلسەنگاندنێن حکوومەتا ئیراقێ، مەزاختیێ وێ پرۆژەیێ نێزی 17 ملیار دۆلارانە کو بریارە ل سالا 2050 کارێن وێ تەمام ببن. رێیا گەشەپێدانێ نێزی 100 ھەزار دەرفەتێن کاری ژ بۆ کارکەرێن ئیراق و ترکییێ پەیدا دکە، کو دێ دەما گەھاندنا کەلووپەلان ژ کەنداڤێ بۆ ئەورۆپایێ ژ 30 رۆژان بۆ 15 رۆژان کێم بکە، قازانجا وێ یا سالانە ژی دێ بگەھە چار ملیار دۆلاران.
ھەژمارەکا ئاستەنگان د رێیا پرۆژەیا رێیا گەشەپێدانێ دە ھەنە، وەکی ھەبوونا ھەژمۆنا کۆمێن چەکدارێن ئیراقێ ل وان پارێزگەھان یێن کو ئەو رێ تێ را دەرباس دبە، نەسەقامگریا سیاسی یا ئیراقێ و گوھەرتنێن بەردەوام د بریاران دە ل دوو حکوومەتێن جودا، ھەبوونا پرۆژەیێن دن یێن ب ڤی رەنگی کو مەترسیا کێمبوونا داھاتا رێیا گەشەپێدانێ ژێ تێ کرن، وەکی پرۆژەیا بەھاراتێ یا ھندستانێ بۆ ئەورۆپایێ و پرۆژەیا ھێلا ئاسنی یا ئیرانێ بۆ سوورییێ.
