چیایێ گابارێ کو دەمەکێ کەلها پەکەکێ بوو و مەعسووم کۆرکماز تێ دە شەهید بوو و موراد کارایلان دەمەکێ درێژ وەکە بریارگەها بۆتانێ یا ARGKێ بکار دئانی نها بوویە جیهێ دیمەنێن عەجێن. دەولەتا ترک ل چیایێ گابارێ دەمەکی درێژە بیرێن پەترۆلێ کۆلاندنە و رۆژانە زێدەتر ژ 30 هەزار بەرمین نەفتێ ژێ دەردخە. پەکەکێ و هێزێن وێ یێن چەکداری چ جاران ئەڤ بیرێن نەفتێ نەکرن رۆژەڤ و رێگری ژی لێ نەکر. د 19ێ گولانا 2025 دە، ب سەدان کەس ل سەر ڤی چیایی ب ئالایێ ترکان خوەپێشاندانێ دکن و سلۆگانا ترکیەیەکا بێ تیرۆر قێریان.
کورتولموش: ترکیەیەکا د هەری ئالی دە سەربخوە
سەرۆکێ پارلەمانا ترکیەیێ نومان کورتولموش پارلەمەنتەر و جەماوەرێ لگەل، د 19ێ گولانێ دە کو ل ترکیەیێ وەکە جەژنا بیرئانینا مستەفا کەمال و جوانان و سپۆرێ تێ پیرۆزکرن، چوو چیایێ گاباری. ل چیایێ گابارێ یەدەگا پەترۆلێ یا هەری مەزن هاتیە دیتن، ئەڤە چوونە سەر ڤێ بیرا نەفتێ و گۆتن ئەڤ بیرا نەفتێ وەکە سەمبۆلەکی یە ژ بۆی مەزنبوون و سەرخوەبوونا ترکیەیێ، وان ب خوە د سەرەدانا خوە یا ل سەر ڤێ بیرێ، کو ناڤێ بیرێ کرنە “ئەسما چەڤیر” ئاخافتنەک کر. “ئەسما چەڤیر” لەشکەرەکی ئارتێشا ترکیەیێ بوو کو ب تەقەمەنیەکا پەکەکێ هاتبوو کوشتن.
دەولەت باخچەلی دوهی داخویانیەک دابوو و گۆتبوو دڤێت سەرۆکێ پارلەمەنا ترکیەیێ ل گۆر پەیرەوا هەیی کۆمیسیۆنەکێ ژ بۆی ڤێ پێڤاژۆیێ چێکە و بلا ناڤێ ڤێ کۆمیسیۆنێ ژی بکە “ستراتەژییا سەدسالا نوو یا ترکیەیەک بێ تەرۆر، کۆمیسیۆنەکا یەکیتییا نەتەوی و هەڤکاری.” نومان کورتولموش پشتی ڤێ بانگەوازییا باخچەلی چوو چیایێ گابارێ، وسانێ دیارە کو ئەڤە دێ د دەمەک نێزیک دە ژ بۆی پێڤاژۆیا لگەل پەکەکێ، ئانکو “ترکیەیەکا بێ تەرۆر” زەندێ خوە راکن. دانینا ڤێ پەیامێ و چوونا سەرێ چیایێ گابارێ، پەیامەکە مەزن ژ بۆی گەلێ کورد هەیە. چاوا کو پشتی سەرهلدانا ئاگری، دەولەتا ترک کاریکاتۆرەک چێکر و گۆت، “کوردستانا خەیالی ل ڤڕ ڤەشارتیە.” نها چوونا نومان کورتولموش ژی مینا ڤی کاریکاتۆری پەیامەکە کو کوردان وەکە پەرچەیەک ژ نەتەوا خوە دبینن.
گەلۆ ل پشت بێدەنگییا پەکەکێ یا ل گابارێ لهەڤهاتنەکا ڤەشارتی هەبوو؟
چیایێ گابارێ چیایەکێ خوەدی دارستانێن تاری و بووشە و گەلەک نەوال و گرێن مەزن ل سەر هەنە. واتە چیایێ گابارێ ژ هەر ئالیێ خوە ڤە ژ بۆی مایینا گەریلا گەلەکی گونجاو بوو، لێ بەلێ، پەکەکێ پشتی سالا 2017 ل چیایێ گابارێ ب تەنێ 5 چالاکیێن بچووک کرنە و ئەڤ چالاکی ژی نە ژ بۆی رێگریکرنا ل ڤان بیرێن نەفتێ بوون. رۆژانە هەری کێم 100 کامیۆن و ترومبێل ب شێوەیەکی بێ ترس و بێ گومان دچن سەر ڤان بیرا. ئەڤ دیمەنە پرسەکی د سەرێ مەدە چێدکە کو گەلۆ ئەڤ بێدەنگییا پەکەکێ ژ بەر لهەڤهاتنەکا لگەل ئارتێشا ترکە؟
د 10ی خزیرانا 2021 دە، فەرماندارێ گشتی یێ هەپەگێ، موراد کارایلان، ژ بۆی ستێرک تیڤیێ ئاخفتبوو و گۆتبوو، “ب زانابوونا ئەردۆگان شاندەک هاتە جەم مە، ڤێ شاندێ ژ بۆی مە تەکلیف کر و گۆتن د ناڤا ترکیەیێ دە ئاگربەستێ بکن، چالاکیان نەکن، ل پارچەیێن دن چ دکن، بکن.”
ئەڤ داخویانیا کارایلان گەلەک مژاران ژ بۆی مە ئەشکەرە دکە. پەکەکێ و هێزێن وێ یێن لەشکەری پشتی سالا 2018، ل باکورێ کوردستانێ دەربێن مەزن خوارن، پەکەکێ نە تەنێ ل چیایێن کوردستانێ ل باژارێن کوردستان و ترکیەیێ ژی هیچ چالاکیەک کو دەولەتا ترکیێ بخە تەنگاسیێ دە نەکر. ژ بۆی دو چالاکیێن ئینتیحاری یێن ل مێرسین و ئانکارا هاتین کرن ژی، دەولەتێ نەخوەست ببە رێگر. ڤان هەر دو چالاکیان شوونا دەولەتێ زێدەتر بکە تەنگاسیێ دە، دەستێ دەولەتێ ڤەکر کو ئێریشی رۆژئاڤا بکە، ئەڤ پێڤاژۆیا شەری کو د نێڤبەرا پەکەکێ و ترکیەیێ دە هەیە گومانەک مەزن ل سەر هەبوو کو ب لهەڤهاتنەکی هاتبوون بێدەنگکرن و هەموو شەر ئانین سەر ئەردێ هەرێما کوردستانی.
پر بالکێشە کو دەولەتا ترک ل چیایێ گابارێ دەستێن خوە دهەژاندن و نەفتا کوردستانێ د بر و دفرۆشت لێ بیرێن هەرێما کوردستانێ ب چالاکیێن پەکەکێ هاتن تەقاندن و ب ملیۆنان دۆلار زرار گهشت کوردان، ئەڤ یەک تشتەکی سوتفە نینە، تشتەکی بەرنامەکرییە.
ژ ئەنجامێ ڤێ پێڤاژۆیێ ژی چیایێ گابارێ بوویە جیهەکی هەری ئەولە کو سەرۆکێ پارلەمەن و وەزیرەک و ب دەهان پارلەمەنتەر دەستێن خوە دهەژینن و تێن سەرێ چیایێ گابارێ. چیایێن باکورێ کوردستانێ ئەڤ سەد سالن تو جاری ژ ئالیێ ترکیەیێ ڤە ب ڤی ئاوا نەهاتنە داگیرکرن، پشتی کو پەکەکێ ل سالا 1984 پیڤە شەرێ چەکداری دەست پێ کری، ئەڤ 41 سالن شوونا داگیرکەریێ د سینۆرێ کوردستانێ دە سینۆردار بکن، ژ وان رە رێ ڤەکر. ئەڤ رەوش نە تەنێ بنکەتنەکە، ئەڤە خیانەتەکا پلانکری و ئاراستەکری بوو و قۆناغ ب قۆناغ کەت وارێ جیبجیکرنێ دە. د 19ێ گولانا سالا 2025 دە د دیمەنێن ل چیایێ گابارێ دە هەم ئیشارەت و هەم ژی ئەنجامێن ڤێ پلانا قرێژ ب زەلالی دەرکەتن هۆلێ.
