حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ ئیرۆ (پێنجشەم، 12ێ هەزیرانا 2025ێ) راگهاندنەک ل سەر بنپێکرنێن قانوونی و دەستووری یێن حكوومه‌تا فەدەرال بەلاڤ کر.
د وێ راگەهاندنێ دە هاتیە، “د چەند سالێن بۆری دە، حكوومه‌تا فەدەرالا ئیراقێ ل سەر ئاستێ سیاسی، ئابۆری و دارایی جەزا دانانە سەر خەلکێ هەرێما کوردستانێ و بەردەوام گڤاشتن خستنە سەر هەرێما کوردستانێ دا کو وێ بچووک و لاواز بکە. تەڤی کو پێشکەتنا هەرێما کوردستانێ فاکتەرا ئاشتی و پێشڤەچوونا دەڤەرێیە و د شەرێ ل دژی تەرۆریستێن داعشێ دە د ڤەگەراندنا تەناهی و بجهکرنا پەنابەرێن ناڤەراست و باشوورێ ئیراقێ دە رۆلەک لیستیە ژی، لێ حكوومه‌تا فەدەرال ل شوونا هەڤپاری و لهەڤکرنێ رێبازان ژ بۆ جەزاکرنا هەرێما کوردستانێ ب کار تینە”.
برینا مووچەیێن هەرێما کوردستانێ
حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ ئاماژە ژی دایە کو، “ئەڤ ژ بۆ دەما 11 سالانە کو، حكوومه‌تا فەدەرال بودجە و مووچەیێن خەلکێ کوردستانێ برینە. د بەردێلا ڤێ دە، ژ بۆ نەشاندنا مووچەیان هەر مەهـ هنجەتێن جودا جودا ئافراندنە. زێدەباری وێ یەکێ کو دادگەها فەدەرال بریار دایە کو مووچەیێن خەلکێ کوردستانێ بێیی دەرەنگمایین بێن دایین و ب ت پرسگرێکەکێ ڤە نەیێن گرێدان”.
حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ ئاماژە ژی دایە، “هەر مەهـ، وێ هنجەتێن به‌غدایێ قوت کرنە و پرسگرێکێن لیستەیا مووچەیان چارەسەر کرنە. ژ بۆ ڤێ ئارمانجێ ژی، وێ سیستەما مووچەیان ئاڤا کر، قانوونا هەڤگرتی یا خانەنشینیێ یا ئیراقێ و سیستەما بانکێ یا مووچەیان بجیهـ ئانی و ل سەر داخوازا حكوومه‌تا فەدەرال دامەزراندنا هەردەمی و گرێبەست و دانانا ل جهێ فەرمانبەران ب هەمی رەنگان راوەستاند، لێ حكوومه‌تا فەدەرال هەر مەهـ مووچەیێن مووچەخورێن وێ پاش خستنە و د تو سالەکێ دە هەر 12 مووچە ژ هەرێما کوردستانێ رە نەشاندنە، ژ بلی نەبوونا دادپەروەریێ د دامەزراندن و بلندکرنا پلەیان دە ل بەرانبەری دەڤەرێن دن یێن ئیراقێ. د بریارا هەری داوی یا زۆرداردارانە و جەزاکرنەکە نوو دە، وەزارەتا دارایی یا ئیراقێ بریار دا کو مووچەیێن هەشت مەهێن سالا 2025ێ نەشینە، د دەمەکێ دە کو ژ 13 ملیار دۆلارا ژ پارا هەرێما کوردستانێ ژ بۆ سالا 2025ێ، تەنێ 4 ملیار دۆلار هاتنە شاندن”.
جەزایێن به‌غدایێ د وارێ بودجەیێ دە
حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ د دەرهەقا راوەستاندنا پەترۆلا کوردستانێ دە ژی گۆتیە، “به‌غدا د 25ێ ئادارا 2023ێ دە، ب رێیا گلیەک ناڤنەتەوەیی، هناردەکرنا پەترۆلا هەرێما کوردستانێ راوەستاند، کو ئەڤ یەک بوویە سەدەما ونداکرنا 25 ملیار دۆلاران ژ بۆ ئیراق و هەرێما کوردستانێ”.
ئاماژە ژی دایە، “حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ ل رۆژا 4ێ نیسانا 2023ێ ژ بۆ فرۆتنا پەترۆلێ ب رێیا سۆمۆیێ پەیمانەک ب ئیراقێ رە ئیمزە کر. هەرێما کوردستانێ 11 ملیۆن بەرمیلێن پەترۆلێ دانە دەستێ سۆمۆیێ، لێ ئیراقێ تو خەرجیێن وێ بەرهەمانینێ نەدانە”.
رۆن ژی کریە، “ژ بلی رادەستکرنا 50% یا داهاتێن نەگرێدایی پەترۆلێ، ئەڤ 11 سالن کو به‌غدایێ بودجەیا کوردستانێ بریە و وەسا پرۆژە و پێشخستنا باژاران ژی راوەستاندیە، تەڤی پەژراندنا بودجەیێ ژ بۆ سالێن 2023، 2024 و 2025ێ. هەر وها، به‌غدایێ ت قەرەبوو نەدایە گەلێ کوردستانێ یێ کیمیابارانکری و جینۆساید و ئەنفالکری، وەکی کو د مادەیا 132ێ یا دەستوورێ دە هاتیە بەهسکرن».
رێگرتنا ل هناردەکرنا پەترۆلا هەرێما کوردستانێ
حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ تەکەز ژی کریە، “ئیراق نە تەنێ مووچە و بودجەیێ ناشینە هەرێما کوردستانێ، لێ د هەمان دەمێ دە ئاستەنگیان ل پێشیا هناردەکرنا پەترۆلێ ژی دئافرینە، ژ بۆ کو نەکارە ئابۆریا خوە ڤەژینە و مووچەیان دابین بکە. هەر چەندە مادەیێن 111 و 112ێیێن دەستوورا بنگەهین یا ئیراقێ مافێ ڤەبەرهێنانا د ئەنەرژیێ دە ژ کوردستانێ رە گارانتی دکن ژی، هەرێما کوردستانێ هەمی هێسانکاری ژ بۆ شەرت و مەرجێن ئیراقێ و پەیمانێن ب شیرکەتان رە پەیدا کرنە، و پەیمانێن د ناڤبەرا هەرێما کوردستانێ و شیرکەتان دە ل گۆری بریارێن دادگەهێن ئیراقێ قانوونینە. لێ حكوومه‌تا ئیراقێ ئاستەنگیێن نوو ل پێشیا وێ پێڤاژۆیێ دئافرینە، دا کو هەرێمێ ژ هێلا ئابۆری ڤە لاواز بکە و نەکارە خوە ب رێ ڤە ببە، وەکی کو ل دەستپێکا سالا 2014ێ قەومی”.
د داویا وێ راگەهاندنێ دە ژی هاتیە، “تەڤی کو حكوومه‌تا هەرێما کوردستانێ هەمی هنجەتێن به‌غدایێ د وارێ دارایی و پەترۆلێ دە قوت کرنە، هەروەسا ئامادەبوونا خوە ژ بۆ دانووستاندن و خەباتێ ل گۆری دەستوور و بریارێن دادگەها فەدەرال ئانیە زمان، لێ جەزاکرن و دۆرپێچێن به‌غدایێ یێن ل دژی خەلکێ کوردستانێ بەردەوامن و نیەتا حكوومه‌تا فەدەرال د دژبەریا کوورا هەرێما کوردستانێ و خەلکێ وێ ژ بۆ ناڤخوە و دەرڤە رۆن بوویە. ئەڤ یەک ژی بوویە سەدەما نەرازیبوونێن توند ژ ئالیێ پارتیێن کوردستانی و ئیراقی، سەرۆکاتیا ئەنجوومەنا نوونەرێن ئیراقێ، سیاسەتمەدار و چاڤدێرێن بیانی”.
