ژ 2003ێ به‌غدایێ پێتر ژ 100 ملیار دۆلارێن باشوورێ كوردستانێ دزینه
ژ سالا 2003ێ ئیراقێ 1200 ملیار دۆلارێن ئه‌مه‌ریكی مه‌زاختنه و ژ وی كوژمه‌ی كێمتری 90 ملیار دۆلاران گهشتنه باشوورێ كوردستانێ
پێشێلكرنا مافێن گه‌لێ باشوورێ كوردستانێ ژ ئالیێ حكوومه‌تێن ئیراقێ ڤه، سیاسه‌ته‌كه ل گه‌ل چێبوونا ئه‌ڤێ ده‌وله‌تا داگیركار ده‌ست پێ كرییه و هه‌تا گهایه رۆژا مه یا ئیرۆ، هه‌گه‌ر چ ئه‌ڤ بابه‌ت مژاره‌كه دوور و درێژه، لێ به‌لێ ئه‌مێ ل ڤر ته‌نێ به‌حسا وێ سته‌مێ كین كو د وارێ دارایی ده، حكوومه‌تێن یه‌ك ل په‌ی یه‌كێن ئیراقێ ل باشوورێ وه‌لات كرنه.
بودجه‌یا گشتی یا ئیراقا فه‌ده‌رال پاش شه‌رێ ئازادیێ یێ سالا 2003ان، سالانه ب پێتری 100 ملیار دۆلارێن ئه‌مه‌ریكی تێ ته‌خمین كرن، ل گۆر ده‌ستوورا بنگه‌هین یا ولات، پێویسته ئیراق 17% یا وێ بودجه‌ی ژ بۆ باشوورێ كوردستانێ بشینه.
ل گۆر پێزانێن كو ژ داخوه‌یانێن هنه‌ك پارلمه‌نته‌رێن باشوورێ كوردستانێ د پارلمه‌نا ئیراقێ ده و هنه‌ك داتایێن پرۆژه یاسایێن بودجه‌یێن ولات ده كو ل پێگه‌ها فه‌رمی یا پارلمه‌نا ئیراقێ هاتنه ب ده‌ست خستن، ژ سالا 2003ان و هه‌تا سالا رابووری 2019ان، ئیراقێ پێتری 1200 ملیار دۆلارێن ئه‌مه‌ریكی مه‌زاختنه، ژ وی كوژمه‌ی ته‌نێ كێمتری 90 ملیار دۆلاران ژ بۆ باشوورێ كوردستانێ هاتنه شاندن، گه‌لۆ ئه‌ڤ یه‌ك ب واتایا چ تێ؟.
به‌رسڤ پر هێسانه، هه‌گه‌ر ل گۆر لهه‌ڤهاتنا باشوورێ كوردستانێ و ئیراقا فه‌ده‌رال یا پاش سالا 2003ان هاتییه ئیمزه كرن ل بابه‌تی بنه‌رین، وێ ب زه‌لالی وێ راستیێ بینین، ئه‌و ژی كو به‌غدایێ د ڤان هه‌موو سالان ده چ ده‌مه‌كێ رێژه‌یا 17% ژ بۆ باشوورێ كوردستانێ نه‌شاندیه، هه‌ر سال ب به‌هانه‌یه‌كێ به‌شه بودجه‌یا وێ قوت كرییه.
ب ژماره بابه‌ت وه‌هایه:
هه‌گه‌ر ب زمانێ ژماران باس بكین و ڤان 1200 ملیار دۆلارێن ژ سالا 2003ان هه‌تا سالا 2019ان حه‌ساب بكین و رێژه‌یا 17% یا به‌شه بودجه‌یا هه‌رێما باشوور ژێ ده‌رخین، وێ هه‌ڤكێشه‌یه‌كه ب ڤی ئاوایی ژ بۆ مه خوه‌یا بت:
1.200.000.000.000×17%= 204.000.000.000 دۆلار
ئانكو پێویسته ژ سالا 2003ان هه‌یا سالا 2019ان حكوومه‌تا ئیراقا فه‌ده‌رال، 204 ملیار دۆلار ژ بۆ باشوورێ كوردستانێ شاند بان، لێ به‌لێ ژ وی كوژمه‌ی ته‌نێ كێمتری 90 ملیار دۆلاران ژ بۆ شاندنه و پێتر ژ 100 ملیار دۆلاران یێن كو مافێ باشوورێ كوردستانێ نه، به‌غدایێ ب هێجه‌ت و به‌هانه‌یێن جودا به‌رزه كرنه و لێ خوارنه.
واتایا ڤێ یه‌كێ چی یه؟
ئه‌ڤا مه باس كری ب وێ واتایێ تێ كو ژ سالا 2003ان هه‌یا 2019ان، به‌غدایێ ل ژێر رێژه‌یا 10% ژ بۆ باشوورێ كوردستانێ شاندییه، ئه‌ڤ ژ بلی كو هنه‌ك سالان به‌شه بودجه‌یا هه‌رێما باشوور ل گه‌ل مووچه‌یێن فه‌رمانبه‌رێن وێ ب یه‌كجاری قوت كرییه و یه‌ك سه‌نت ژ بۆ نه‌شاندییه.
ئه‌ڤ یه‌ك هه‌گه‌ر ژ كۆما بودجه‌یا گشتی ل بابه‌تێ ب نه‌رین، لێ به‌لێ هه‌گه‌ر ئه‌م ده‌رباسی هووركاتیێن بودجه‌یێ ببن، وێ ئه‌ڤ راستی ژی ب زه‌لالی خوه‌یا به كو حكوومه‌تا ناڤه‌ند یا ئیراقێ، د مژارێن مه‌زاختنێن سه‌روه‌ری ده، مه‌زاختن و مووچه‌یێن هێزێن پێشمه‌رگه، قه‌رزێن ناڤده‌وله‌تی و په‌ره‌یێن ده‌رمانان و گه‌له‌ك مه‌له‌فێن دن، غه‌دره‌كه بێ هه‌مپا ل باشوور كوردستانێ و گه‌لێ وێ كرییه بۆ میناك:
ژ سالا 2003ان هه‌یا سالا 2018ان حكوومه‌تا فه‌ده‌رال، ته‌نێ د مه‌له‌فا مه‌زاختنێن سه‌روه‌ری ده، پێتر ژ 10.000.000.000 دۆلارێن باشوورێ كوردستانێ ئاسێ كرنه و ژ بۆ نه‌شاندنه.
د هه‌مان ده‌مێ ده، 12.000.000.000 دۆلارێن ئه‌مه‌ریكی كو ل گۆر ده‌ستوورا بنگه‌ین مافێن دارایی یێن هێزێن پێشمه‌رگه‌نه، هه‌ر سال ب هێجه‌ته‌كێ قوت كرنه و نه‌شاندنه.
د مه‌له‌فا قه‌رێن ناڤده‌وله‌تی ده، ژ سالا 2003ان هه‌یا 2019ان حكوومه‌تا ناڤه‌ند یا به‌غدایێ 50.000.000.000 دۆلار قه‌رر كرنه، ژ وێ كوژمه‌ی 10 ملیار به‌شا هه‌رێما باشوورێ كوردستانێ نه و به‌غدایێ ژ بۆ نه‌شاندنه.
پارلمه‌نته‌رێن باشوورێ كوردستانێ بابه‌تا مه‌زن ووندا كرنه
باشوورێ كوردستانێ ژ یه‌كه‌م خولا پارلمه‌نا ئیراقێ به‌شدارییه‌كه كارا هه‌یه، لێ به‌لێ ئه‌ڤ هه‌موو غه‌در و سته‌ما به‌غدایێ ل باشوورێ كوردستانێ كرنه، چ له‌كۆلینێن ب ئه‌نجام ژ بۆ نه‌هاتنه كرن، ب گۆتنه‌كه دن، د ڤان هه‌موو خۆلێن رابووری ده پارلمه‌نته‌رێن باشوورێ كوردستانێ نه‌كارینه مافێن دارایی یێن هه‌رێما باشوورێ كوردستانێ گارانتی بكن و ب وێ زه‌لالیێ ژ بۆ به‌غدایێ ئه‌شكه‌ره بكن كو ئه‌ڤ غه‌در یا دهێته كرن و به‌رده‌وامه.
لێ یا راست كو د سه‌ر ڤێ غه‌در و سته‌ما ئیراقێ ره، ل باشوورێ كوردستانێ ژ سالا 2003ان ئاڤه‌دانییه‌كه باش چێبوویه و هه‌گه‌ر ل گه‌ل باژارێن دن یێن باشوور و ناڤه‌راستا ئیراقێ وه‌رن همبه‌ر كرن، وێ ب زه‌لالی خوه‌یا كو باژارێن ئیراقێ وێران و نه‌ئاڤه‌دانن، به‌ره‌ڤاژی باشوورێ ولات، ئانكو 1200 ملیار دۆلارێن ژ سالا 2003ان گه‌لێن ئیراقێ ت مفایه‌ك ژێ نه‌دیتنه و وه‌لاتێ وان پێ ئاڤه‌دان نه‌بوویه، باشوورێ كوردستانێ ژی د سه‌ر وێ سته‌ما به‌غدایێ ره و خوارنا په‌ره‌یێ وێ و برینا بودجه‌یا وێ، ل سه‌ر رێیا ئاڤه‌دانیێ د دۆمه.
