فەرمانا ئێزدیا یا ٧٣یێ ژ لایێ داعشێ ڤە ھاتەکرن، فەرمانا ٧٤ێ ژی بەردەوامە

فەرمانا ئێزدیا یا ٧٣یێ ژ لایێ داعشێ ڤە ھاتەکرن، فەرمانا ٧٤ێ ژی بەردەوامە

ئیرۆ ٦ەمین سالڤەگەرا کارەساتا کوردێن ئێزدی یە

چەتەیێن داعشێ وەکە شەڤرەشێ کەتبوون ئاسیمانێ رۆژھلتا ناڤین. د ڤێ فەرمانێ دا ھزاران ئینسان ھاتن کوشتن، ٦ ھەزار و ٤١٠ کەس ھاتن رەڤاندن. حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ژ بۆی رزگار کرنا ڤان کەسێن ھاتیە رەڤاندن، “ئۆفیسا رزگار کرنا ئێزدییا” دامەزراند، ٣ ھەزار و ٣٠٩ کەس ھاتن رزگار کرن. ڤێ ئۆفیسا رزگارکرنا ئەزدییان جارنا ب پەرە، جارنا ب واستە جارنا ب شێوازێ لەشکەری گەلەک ئێزدی رزگار کرن. لێ بەلێ ھێژان ژی چارەنڤیسێ گەلەک کەسان نایێ زانین.

وێ فەرمانێ دلێ هەموو کوردەکێ بریندار کریە. ب راستی، فەرمانا ٧٣-یان کو ژ ھێلا داعشێ ڤە ھاتی ئەنجامدان، ڤێ یەکێ دیار دکە کو ھەموو کوردێن مسلمان قەردارێن داخوازا لێبۆرینەکێ نە ژ کوردێن ئێزدی. ل سالیادا ڤێ فەرمانێ دا ل ھەمبەر کوردێن ئەزدی ئەز بەژنا خوە دچەمینم. ب تایبەتی ژی د فەرامانێ دا ئارمانجا سەرەکی زارۆک و ژن بوون، ئەز ئێشا ڤان کشاندی وەک ئێشا خوە دبینیم.  و ھەمان دەمێ ھەر ئایدێ کیژان مەزھەبێ بە ئایدێ کیژان پەرچەیێ کوردستانێ بە جوداھی ئێشا کوردێن ئەزیدی وەکە ئێشا خوە ببینە و ھەمبەر وێ ئێشێ خوە بتەڤینە.

سەبەبا ئەساسی یا بەردەوامیا تراژەدییا ئێزدیا نە دەولەت بوونا کوردایە

ئەو تشتێ کو ئەم وەکە فەرمانا ئێزدیان ب ناڤ دکین ل وێژەیا ناڤدەولەتی دا ناڤێ وێ نیژادکوژیە (ژەنۆسیدە) . د جەوھەر دە فەرمانا ئێزدیا پارچەیەک ژ قرکرنا کوردایە. ئەڤ کۆمکوژی و کۆمکوژی یێن دن یێن ب سەرێ  کوردان ھاتی ب ھەڤرە گێرەدایینە. چ ل سەر کوردێن ئێزدی ڤە چ سەر کاکەیی چ ل سەر شەبەک بە،  چ ل سەر عەشیرەتێن ھەرێمی بە ئارمانجا ڤان قرکرنا ھەموویان ب گشتی تونەکرنا کوردایە. ھەر یەک ژ ڤان قرکرنان چقلەک ژ دارا دیرۆکا کوردستانێ یە. جودا کرنا ڤانا ژ ھەڤ یا نیشانەیا کەڤنەپەرەستی یا ئیدەۆلژیک-سییاسی یان ژی نیشانەیا ئارمانجا خرابە.

قرکرنێن کوردێن ئێزدی ژ دیرۆکێ ھەیا نھا ب ھەموو ھێلا خوە ڤە نە ھاتییە نڤیساندن. ژ بەر کو دکیومەنتێن قرکرنێن ئارشیڤا ئۆسمانییان ڤەشارتینە و بوویەر ژ ئالی کەسێن موخالیف ڤە نە ھاتییە نڤیساندن دکیومەنتێن نڤیسکی د دەست دا نەبوون. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی ل سەر ٧٢ فەرمانێن بۆری ئەم زێدە خوەدی  ئاگاھی یێن بەر فرەھ نینین.  جارنا شوونا کو دیرۆک شاش وەرە نڤیساندن ھیچ نەیێ نڤیساندن باشترە. ئانا ژی دیرۆکا فەرمانا ٧٣یەمین شاش تێ نڤیساندن.

ھەگەر ئەم راستییەک زانستی بنیڤسینین ئەمێ وەھا بێژین: شاش نڤیساندنا فەرمانا ٧٣یەمین ھەمان دەم ژ بۆی کوردێ ئەزدی دبە فەرمانا ٧٤ەمین. ب ئێریشا چەتێن داعشێ ل سەر شەنگالێ کوردێن ئێزدی ب فیزیکی ھاتن قرکرن و ناڤێ ڤێ بوو فەرمانا ٧٣یەمین. ژ ڤێ رۆژا فەرمانێ پێڤە ل ئالیێ پەکەکێ ڤە شێوازێ سەرڤیس کرنا ڤێ بوویەرێ  ژ بۆی ئێزدییان و ھەموو کوردان بوویە سەدەمێ شۆلی کرنا ھش و بیرێن کوردان. ب ڤی شێوازێ پەکەکێ کو بوویەرێن قەومی بەرەڤاژی و ژ راستیێ دوور ب پلانی دھێتە پرۆپاگاندا کرن ئەڤ ژ بۆی کوردان دبە فەرمانا ٧٤ان. ل رۆژا فەرمانا شەنگالێ پێڤە پەکەکە ئێزدیا ل ھەمبەرە ھەموو کوردان  گور دکە. ئەڤ ژی دبە سەدەم کو کورد و ئێزدی ژ ھەڤ وەرن جودا کرن.

ب سالان مە ئەڤ پۆلیتیکا ئەرمانیستان و ئیراق ل ھەمبەر کوردێن ئێزدی کار ئانی. ھەولدانێن پەکەکێ ل سەر رێبازا ئەرمانیستان و دەولەتا عیراقێ یە. ئانکو کورد و ئێزدی ژ ھەڤ جودا دکن. ئێزدی وەکی نەتەوەیەکە جودا تێن دەستنیشان کرن. ئەڤ ژی دھێلە کو مەترسی سەر DNA و کیمیایا نەتەوا  کورد چێبە.

پێویستە تراژەدییا ئێزدیا نەبیتە قوربانیا بەرژەوەندیێن پەکەکێ

دەسپێکێ دا نێزی بوونا ئێزدیا و شەنگالێ مەسەلەیەک ویژدانی و ئەخلاقییە. بەرێ ھەر تشتێ ژ بۆی مرۆڤ برینێن ئێزدیا بپێچە پێویستە ژ بەرژەوەندیا و رانتێ پارتییان دوور وێ بوویەرێ بنرخینە. نوکە ژی برینێن نەھێن دەرمانکرن بنگەھێ خوەیێ ئەساسی ژ ھەلوەستا پەکەکێ دگرە. ژ بەر کو پەکەکە ل سەر ئێش و ئازارێن تراژەدییا ئێزدییا  بەرژەوەندیێن حزبی ب دەست دخە و دپارێزە.

ھێشتا رۆژا یەکێ مرۆڤ ل چییا برچی و تھنی بوون کارمەندێن راگھاندنا پەکەکێ ل دەستێ وان دا مایک و کامێرا ل ناڤا وێ حەشرونەشرێ دا دخواستن رێڤەبەریا ھەرێما کوردستانێ تاوانبار بکن و پێشمەرگە رەش بکن. ئەڤ بوویەرا ژ بۆی پرۆپاگاندا رەش یا پەکەکێ بوو دەرفەت. ژ وێ رۆژێ ھایا ئیرۆ پەکەکە ڤێ کارەساتێ ژ بۆی بەرژەوەندیێن خوەیێن حزبی بکار تینە.

ھن ب چاڤسۆری ناڤا بزاڤەکێ دایە کو شەنگال ژ بۆی نەکەڤە سەر هەرێما کوردستانێ ھەولێن مەزن ددە. و ب ڤان ھەولێن خوە ژ ئالی دیپۆلماسی و ناڤنەتەوی کارکر و گەلەک جاران ژی سەر کەت. پەکەکێ رێ دا عەشدا شەعبی کو وەک جانەوەرەکی ھات ناڤ شەنگالێ. لێ رێ نەدا ئەڤ پێشمەرگەیێن کو ب سەدان شەھیدان دابوون وەرن ناڤا شەنگالێ دە. و بەرەڤاژی ھەولدانێن حەشدا شەعبی ژ بۆی پەشمەرگە ژ شەنگالێ دەربخە بوو پالپشت.

پەکەکێ دەما کو ئەڤ کارێن خراب دکرن ژ ڤێ گۆتنێ پالپشتی د گرت: پێشمەرگە ئیخانەت ل ئێزدیان کر ئەو بجی هشتن و رەڤین مە ئیزدی رزگار کرن. لێ د راستییا خوە دا نە ب ڤی ئاوایی یە. شەنگال ھەرێمەک بوو ل سەر ئیراقێ دە ل ناڤا ڤێ دا ئاستەکی سەمبۆلیک دە پەشمەرگە ھەبوو. پرانیا ڤان پێشمەرگەیان ژ کوردێن ئێزدی بوون. چەکێن گران و پێداویستی یێن شەر وەک دھات خوەستن نە بوو. لۆما  نە کارین پێشییا ئێریشێن داعشێ بگرن.

شەنگال چ بوو عەفرین ژی ئەو بوو

ل شەر دە سەرکەفتن ژی ھەیە بنکەفتن ژی ھەیە. خوە ڤەکێشان ژی ھەیە بەرخوەدان ژی ھەیە. لێ بەلێ نە پاراستنا سەنگەرێ و ئیخانەت نایێ یەک واتایێ. دەسپێکێ ڤردە پەکەکە بوویەرا شەنگالێ وەکە ئیخانەت ب گەلێ ئێزدی دا نیشاندان ئەڤ ژی پارچەیەکە ژ پلان و بەرژەوەندیا حزبی یا پەکەکێ. ئەڤ ژی ددە نیشاندان کو پەکەکە چەند خوەپەرەستە.

جەوھەرێ خوە دە بوویەرێن شەنگالێ و عەفرینێ وەک ھەڤن. بوویەرێن عەفرینێ نە ژ شەنگالێ کێمترن. پەکەکە ٦ سال بوو عەفرین ژ ئالی سییاسی، عەسکەری، ئابۆری  ب رێڤە دبر. لێ ناڤ دو رۆژاندا بێکو ھەموو گەل بزانبە کادرۆیێن خوە، شەرڤانێن خوە، رەڤەبەرێن خوە و مالباتێن وان، مالباتێن کو ناس دکرن ژ ئەفرینێ دەرخستن. کادرۆیێن وێ جلێن لەشکەرێن ئەسەد بەرخوە کرن و دەرکەتن.  لێ ھەمان دەم دە ئێڤارێ داخویانی ددا و دگۆت “ئەم یەک نەفەر ژی بمینین عەفرین بەرنادن”. پشترە رۆژا دن “سبێ رابوو گۆت ئەم ژ عەفرینە ڤەکشییان”. ئارمانجا مەیا کو عەفرین و شەنگالێ بینین بەر ھەڤ نە ئەڤە کو ئەم ئێشان بپیڤن. ئارمانجا مە ئەڤە کو ئەم بێژین راستییا شەر گەلەک جودایە. پەکەکە ژ بۆی شەنگالێ قیامەت رادکە و ژ بۆی عەفرینێ سەر دڤەشێرە. تراژەدییا عەفرینێ ژی گەلەک گرانە.

راستییا شەنگالێ ئەڤە: شەنگالێ دە دووربینی و ئامادەکاری نە بوو.

رێڤەبەریا ھەرێما کوردستانێ وەک رەخنە دایین دەستێ خوە دانا ل بن بەری. ژ سەد پەشمەرگەیان زێدەتر ژ بۆی کو خوە بگھینن ئێزدیان شەھید کەتن. ژ بۆی پێچانا برینێن کوردێن ئێزدی ماددی و مەعنەوی ھەر رەنگی بەدەل ھاتن دایین. ژ بۆی رزگارکرنا باژارێ شەنگالێ ١٤ێ مژدارا ٢٠١٥ان  شەخسێ مەسعوود بارزانی کو وی دەمی سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ بوو چو جیھێ ئۆپەراسیۆنێ و برێڤەبر. ئەڤ ھەموو تەلافیکرانا کێم و کورتی یێن بوویەرێن شەنگالێ بوو. ھەیا نھا ژی رێڤەبەرییا ھەرێما کوردستانێ ڤێ رۆلا خوە بەردەوام دکە.

لێ پەکەکێ بێ ناڤبەر ئەڤ کێم و کورتی یێن ھاتی ژییان کرن ب زانابوون رۆژەڤێ دە دکەلاندن. ئەڤ ژی بوو ئەگەرا برینێن کور لێ تێگەها گەلێ شەنگالێ دە وەرن ڤەکرن. پەکەکە ئێزدییا ژ ناسنامە کورد و کوردستانێ دوور دخە. نە تەنێ بەس دوور دخە بەلکو ھەمبەرێ کوردان نەیارییە کی ژی دخولقینە. ئەڤ تەنێ خسارەتە ژ بۆی ناڤ مالا کوردی. ھەمان دەم خساراتە ژ بۆ ناسناما نەتەوا کورد. ژ بەر کو ناسناما نەتەوا کورد ژ گەلەک نەتەوێن دن جوداترە. ئانکو ژ پر باوەرمەندییا پێک تێ. ئەزیدی ژ کوردا جوداکرن، ئەلەوی ژ کوردا جوداکرن، کاکەی و ئەنەل ھاک ژ کوردا جوداکرن تێ واتەیا تونەکرنا بنگەھێ دەولەمەندییا ناسانامەیا نەتەوا کورد. ئەڤ ژی لاوازبوونا نەتەوەبوونا کوردە.

بلا پەکەکە دەست ژ فەرمانا ٧٤ێ ل سەر ئێزدیا دمەشینە بەردە

پەکەکە ل ڤان ٢٠ سالێن داویێ دە ل کوردستانێ ناسناما کورد بێ واتە کرییە و وەکە ناسنامەیەکە کەمە نەتەوە دەرخستییە پێش ئەڤ ژی بوو سەبەبێ ئۆتۆئاسیمیلاسیۆنا کوردان. ناسناما ژنێ، ناسناما باوەرمەندییان، ناسناما تەرجیھێن جنسی ھشتنە پێشییا ناسناما نەتەوا کورد. پەکەکێ ئیدەئۆلۆژیا خوە دە دبێژە کو دەرخستنا ناسنامەیێن دن ل پێش پێشکەتن و ئازادیخوازییێ یە. لێ بەلێ دەرخستنا ناسناما نەتەوی وەکی پاشڤەرویی دبینە. ل ناڤا ناسنامەیا نەتەوا کورد دا گەلەک ناسنامەیێن دن کو ڤی تەمام دکە ھەیە. ھەگەر ئەم ڤان ناسنامەیان ژ ناسنامەیا نەتەوا کورد قوت بکن ئەڤ ناسنامە دێ وەندا ببن. ھەمان دەم دا لاوازییێ ب ناسناما نەتەوی رە ژی چێدکە.

پوستێن ھەمان بەش