ئیرۆ 9 ته‌باخێ، دبه رۆژا جیهانی یا مافێن گه‌لێن ره‌سن، نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی ل سالا 1994ان/ بریار گرت كو ئه‌ڤ رۆژ وه‌كه بوونه‌كه جیهانی ژ بۆی ب ده‌ست خستنا مافێن گه‌لێن ره‌سه‌ن ل ته‌ڤاهییا دنێ وه‌ره ده‌ست نیشان كرن.
رێخستنا نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی ژ بۆی پێشدا برن و ب ده‌ست خستنا مافێن وان، رۆژا 9 ته‌باخێ وه‌كه رۆژا جیهانی ئا مافێن گه‌لێن ره‌سن ئیلان كرییه، ئه‌ڤ بریار ل سالا 1994ان گرتییه، وه‌كه رێز گرتن ژ بۆی یه‌كه‌م جڤینا تیما نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی ئا تایبه‌ت ب گه‌لێن ره‌سه‌ن ڤه ل سالا 1982ان.
نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی سالانه ڤێ رۆژێ ژ بۆی وان گه‌لێن د ولاتێن خوه ده ژێر ده‌ست ساخ دكه، ئه‌وێن ب سه‌ده‌ما جه‌نگ و كۆچبه‌رییا به‌رده‌وام راستی ده‌رده‌سه‌رییان دبن.
هه‌ر چه‌ند كو نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی تو پێناسه‌یێن زه‌لال ژ بۆ گه‌لێن ره‌سه‌ن نه‌دانینه، لێ به‌لێ ل گۆر لهه‌ڤهاتنا رێخستنا جیهانی ئا كار هه‌ژمار 169، گه‌لێن ره‌سه‌ن ب وان گه‌لان دانه ناساندن ئه‌وێن د ولاتێن ئازاد ده ب نه‌ژاد ژ وان گه‌لانه كو ل سه‌ر ده‌مێن ئیمپریالیزمێ ده ل هه‌رێمه‌كا ده‌ست نیشان كری ئا وان ولاتان ژیان دكر، یان ل وه‌ختا كو سینۆر هاتنه كێشان.
هه‌ر ل گۆر نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كبوویی گه‌لێن ره‌سه‌ن، ئه‌و گه‌لن كو ب درێژاهییا دیرۆكێ داب و نه‌ریتێن خوه و سیتسه‌ما ژیان كرنا خوه پاراستنه، هه‌ژمارا وان ب 370 ئینسانان تێ خه‌ملاندن ئانكو دبه رێژه‌یا 5% یا ته‌ڤ شێنیێن جیهانێ، لێ د هه‌مان ده‌مێ ده ئه‌و رێژه‌یا 15% یا هه‌ژارترین گه‌لێن جیهانێ پێكدئینن، ب زمانێن جودا د په‌یڤن.
ب ڤێ بوونێ پێویسته ئه‌م باس ل گه‌لێ كورد و كوردستان ژی بكن، کورد یەک ژ نەتەوەیێن دێرین ئێن رۆژهلاتا ناڤینە کو جیێ ژیان کرنا وان ب کوردستان تێ ناس کرن و ب سەر ولاتێن ئیران و ئیراق و ترکیێ و سووریێ هاتنە پارڤەکرن، خاکا کوردان هەر ژ چیایێة ئاناتۆلیایێ هەیا زنجيره چیایێن زاگرۆسێ درێژ دبە، کورد ل هنەک جیێن دن یێن رۆژهلات ناڤین دە ژی بەلاڤە بوونە.
ئامارەکە فەرمی یا هەژمارا کوردان ل بەر دەست نینە لێ بەلێ کورد ب 40 مەلیۆن ئینسانان تێن تەخمین کرن، زمانێ کوردی چقەکە ژ زمانێ هیندوئەورۆپی، پرانیا کوردان موسلمان و ل سەر مەزهەبا شافعی نە و یێن دمینن موسلمانێن شیعە و یارسان و ئێزدی و مەسیحی و جوهی و ئاشووری نە.
