ب سالایە مژارا نیقاشێ ئەوە کو، کا پەکەکێ شەرڤانێن زارۆک ھەلگرتینە ناڤا رەفێن خوە ئان نە، گەر ھەلگرتبن ھەقە ئان ژی نەھەقە. گەلەک سازیێن نەڤدەولەتی د دەربارێ شەرڤانێن زارۆک دە ب تووندی پەکەکێ رەخنە دکن. د مژارا شەرڤانێن زارۆک دا د ئاستا سازیێن ناڤدەولەتی دە سجلا پەکەکێ نە پاقژە.
د سالا ٢٠١٦ دا درەکتۆرێ HRW (مافێ زارۆکان) «زاما جۆورسەن-نەفف» دگۆت: ل شەنگالێ پەکەکە زارۆکا دکە شەرڤان. ھەری داوییێ ١٦/١/٢٠٢٠ان نەتەوەیێن یەکبوویی ل دەربارێ ھەلگرتنا شەرڤانێن زارۆک دە راپۆرەک لسەر پەکەکێ ئامادە کر. دیسا ٢٦/٧/٢٠٢٠ د راپۆرا ئامەریکا یا سەر قاچاخچیتییا زارۆکان دە شەرڤانێن پەکەکێ یێن زارۆک بوو مژارەکە سەرەکە. ئانگۆ پەکەکە شۆلێ تریاکێ، قاچاخچیتییا مرۆڤان و ….هتد دکە. ل گەلەک پیڤانێن ھقووقا ناڤدەولەتی دە پەکەکە خوەدی سجلەکی رەشە. ڤێ مژارا شەرڤانێن زارۆک دا ژی دخوازە رۆژەڤێ بەرەڤاژی بکە و بقۆلپینە. د گەلەک باسکان دە دخوازە ڤێ راستییا خوە بڤەشێرە.
بانگاوازییا جنەورێ چما ئەو پەیمانا لگەل ھەپەگێ ئیمزە کری راکر
تەکتیکا پەکەکێ یا لسەر ڤێ مژارێ: ژ بۆ بدە نیشاندان کو ھەموو تشت لگۆری پیڤانێن ناڤدەولەتی نە دەست پێنگاڤ ئاڤێتنێ کر. ٢٠٠٤ێ د پەیمانا کەجەکێ دە تەمەنێ شەرڤان ھەلگرتنێ وەکە ١٨ سالی ھاتبوو دییار کرن. پشتی ٢٠١٣ دەما کو د ناڤبەرا پەکەکێ و ئاکەپێ دە پێڤاژۆیا چارەسەریێ دمەشی لگەل وێ رێخستنا “بانگاوازییا جەنەورە ”( Geneva Call) ٥/١٠/٢٠١٣ان “تەئەھوودنامەیا زارۆک ژ پەڤچوونێن چەکداری دوورخستن” ھاتە ئیمزە کرن. ئەڤ تەئەھوودنامە ژ ئالییێ HPG ڤە دەلال ئامەد ئیمزە کر. ھەر ژبەر چ بە ئەم نزانین لێ گەنەڤ کاڵ سالا ٢٠١٧ دە ئەڤ پەیمانە ژ مالپەرێ خوە راکر. ئەم نزانین کا ژبەر باوەری ب پەکەکێ نە ئانی ئانژی سەدەمێن دن ھەنە…
رێڤەبەرێن پەکەکێ تو جاری د ناڤا فەرمییەتێ دە ھەلگرتنا شەرڤانێن زارۆک مەشروو نەکر و ب ئاوایەک نۆرمال گۆتن ئەم د ڤێ مژارێ دا پر ھشیارین. دەما بەرێ ژ ناڤا مە دا ھندەک کەسا کێماسی کرنە لێ بەلێ ئەم دێ سەر وان ژی بسەکنین. د ڤان مژارێن گرینگ دە پەکەکە وەکە مەلایە. مەلا دبێژە “ تشتێ ئەز بێژم بکن لێ تشتێ ئەز بکم ھوون نەکن” پەکەکە ژی تو جاری تشتێن دبێژە، ناکە. رێخستنا پەکەکێ ھەرتم دەرڤەیی نێرینا خوە یا فەرمی خوەدی ئەجیندایەک جوودایە. لەوما ژی دەرڤەیی پەیمانێن ناڤدەولەتی خوەدی ھنەک رێکایە.
تەکتیکا پەکەکێ یا دوویەم: د راستی دە ئەڤ تەکتیکا دوویەم ستراتەژییا پەکەکێ بخوەیە. ئەو ژی وەکە ھەرجار، دەستپێکێ د ناڤا جڤاکێ دە رێکێن مەشروو کرنێ پەیدا دکە. رەگەزا ھەری گرنگ دبێژە “دژمن ئێریشی ڤان جوانان دکە و دکوژە. ئەم ڤانە رزگار دکین.” د پەی رە ژی دبێژە “ ئەڤ جوانە د پەرگالا کاپیتالیزمێ دە، تێن تەجاوز کرن و تەمەن بچووک تێنە زەوجاندن ” ئەم وان ژ کاپیتالیزمێ دپارێزین. ب ڤی شێوازی پەکەکە ھەلگرتنا شەرڤانێن زارۆک مەشرووع دکە. ئەو کەسێن دەورووبەرێ پەکەکێ یێن ژ ھقووقا ناڤدەولەتی فێم دکن بێدەنگ دمینن. لێ ھندەک کەس ژی ھەنە ژ بۆ ڤان کریارێن پەکەکێ ھاریکار دبن. دەورووبەرێن رێڤەبەرییا پەکەکێ دەما کو زارۆکەکی وان چەکی هەلدگرە قییامەتێ رادکن لێ دبێژن “ ژ بۆ رزگاریا کوردا پێویستە زارۆک شەر بکن.” زارۆکێن ڤان کەسان د دبستانێن ھەری باش دە پەروەردە دبن، ل ئەورۆپا دژین و پەروەردا بالە و مووزیکژەنی دبینن. لێ بەلێ ژییان کرنا زارۆکێن ھنەکێن دن، د بن سییا مرنێ دە نۆرمال دبینن ھەیا حەماسەتا پیرۆزییێ لێ دکن. ژ بۆ جڤاکی باسکێ ھەری مەترسیدار ئەون یێن کو تێگەھا شەرڤانێ زارۆک پیرۆز دکەن. ژ بەر ڤێ ھەلوەستا دوو روو ھەمبەر پەکەکێ بێ ھەلوەست دمینن. دبن شریکێن ڤان کریارێن قرێژ.
چما د سجلا گەریلایێن ژییانا خوە ژ دەست ددن دا، دیرۆکا ژ دایک بوونێ، نینە
ب تایبەتی د ڤان سالێن داوی دە چەکدارێن پەکەکێ یێن ژییانا خوە ژ دەست ددن تەمەنێ وان پر بچووکە. و رۆژ ب رۆژ تەمەنێ وان بەر ب ژێرڤە دچە. پەکەکە ژی دخوازە لسەر ڤێ بگرە. دەما کەڤن دا د سجلێن گەریلایان دە دیرۆکا ژ دایک بوونێ، ھەبوو. لێ نھا ھەموو سجلان دە ناڤێ دای و باڤ، دیرۆکا تەڤلی بوونێ و باژارێ وی ھەیە لێ بەشێ ژ دایک بوونێ نینە. ژ ٢٠١٠ و ڤر دە ئەڤ خانا ژ دایک بوونێ ناھێت نڤیساندن. یێن ژییانا خوە ژ دەست ددن ٩٠ % تەمەنێ وان دناڤبەرا ١٣-١٧ سالان دایە. گەلۆ ما ئەڤ زارۆکە ژ دایک نە بوونە؟ ھوون ڤێ راستییێ ژ کێ ڤەدشێرن. ل گەل دەولەتێ ھەموو نفووس ھەنە. لێ مەبەستا پەکەکێ نە ژ دەولەتێ ڤەشارتنە، دخوازن ژ گەلێ کورد ڤێ راستییێ ڤەشێرن.
شکلەکی پر زەلالی زارۆکێن شەرڤان دناڤا شەر دە سەنگەرێن ھەری پێش دە جیھ دگرن. ژبەرکو د ناڤا پەکەکێ دە کەسێن کەڤن پر کێم بوونە. ٨٠% زارۆکن. پەیڤا زارۆک نە لسەر بەژن و بالایە کو تو ببێژی ئەڤە نە زارۆکە. پەیڤا زارۆک وەکە بەشەکی جڤاکی دھێتە ناسکرن و ئاستا ناڤدەولەتی دە ماف و ستاتۆ ژێرە ھاتییە دایین. ب پەیمانێن ناڤدەولەتی ژی تێنە پاراستن. سالا ١٩٢٤ جەمعییەتا مڵەتان زارۆک وەکە کاتەگۆری یەک پەژراندییە. د سالا ١٩٨٩ دە ژی کەسێن د بن ١٨ سالییێ دە وەکە زارۆک تێنە قەبوول کرن. د بن ١٨ سالی دە نکارن ببن لەشکەر، نکارن مالو و ملکی ل سەر ناڤێ خوە تاپۆ بکن. نکارن ئیجازا ئەرەبێ (سەیارە) وەربگرن. نکارن تەڤلی سیاسەت و تەریقاتان ببن. پێویستە راستی ئەڤ بە. لێ شوونا کو بخوینن و بلەییزن تێنە چەکدار کرن. پەکەکە بەحسا ئازادیا ھەموو جیھانێ دکە لێ ئەو ژی وەکە رەخستنا ھەرێمێن سۆمالی ئەل شەباب، نیجەریا، کۆمارا کۆنگۆ و سووریێ چەکدارێن زارۆک بکار تینە. ڤێ یەکێ پێویستە گەلێ کورد ژ پەکەکێ قەبوول نەکە.
ھێزا ئەساسییا پەکەکێ زارۆکن
چ بزاڤێن رزگاری یێن نەتەوەیی ب زارۆکا دەست پێ ناکن و ب زارۆکان ژی سەر ناکەڤن. د سەد سالا ٢٠ان دە شەرێن رزگاری یێن نەتەوەیی یێن گشتی دا زارۆکان ژی جیھ گرتییە. ژبەرکو ھەردەر قادا شەر بوو. جیھێ بێ شەر نە دما. لێ نھا رەوشا کوردستانێ نە وسایە. ھەر چار پارچێن کوردستانێ ژی ئەم خوەدی دوژمنێن پر ھۆڤن. لێ شەرەکی رووبروو ل کوردستانێ نینە. دیسا چما پەکەکە ب ئیسرار زارۆکا تەڤلی شەر دکە. ژبەرکو دار هێشتا تەر دچەمیت. پەکەکە وەکە ھەموو تەریقەت، مەزھەب و جەماعەتێن باوەرمەندییان دخوازە کەسێن تەوافکار بخولقینە. کەسێن تەڤلی پەکەکێ دبن پێویستە دەست ژ کەسایەتیا خوە بەردن و تەسلیمی رێخستنێ ببن. و ببن مریدێن پارتییێ. پەکەکێ بەرێ دا دگۆت “ئینتیحارا شەخسییەتێ و خوە تەسلیمی رێخستنێ کرن” ھەرکەس پێویستە دەڤ شەخسییەتا خوە بەردە. لێ کەسێن پیچەک ژییان فەھم کری، دیتی و تاما وێ کری نکارن ڤان پیڤانێن پەکەکێ جیبەجیھ بکن. پەکەکە دخوازە ئارتێشا خوە ل سەر زارۆکا ئاڤا بکە. د ناڤا پەکەکێ دە ئەو کەسێن چالاکیێن ئینتیحاری ئەنجامدای ٧٠% دبن ١٨ سالی دا نە.
ئەم دکارین ببێژین ھێزا پەکەکێ یا شەر لسەر ملێن زارۆکایە. ئانگۆ زارۆک ئەساسێ پەکەکێ پێک دئینن. ل سەر داگیرکرنا ژییانا زارۆکان دخوازە ھێزا رێخستنی چێکە. یێن ڤان کریارێن پەکەکێ بدە سەکناندن ژی ھەر ھەلوەستا کوردان بخوەیە. کورد پێویستە ھەمبەر ڤان ھەولدانێن پەکەکێ یێن دەستھلاتا خوە لسەر خوینا زارۆکان ئاڤادکە، قەبوول نەکە. ھەیا بکاربە ھێزێن ناڤدەولەتی ژی بگرە گەل خوە و مەجالی نەدە پەکەکە زارۆکان بکە چەکدار. ھەموو مالباتێن کورد ل زارۆکێن خوە شییار بن. وەلات ب زارۆکان ئازاد نابە.
