قەدەغەیا کو ژ 2015ێ و هێرڤە ل ھندەک تاخێن ناڤچەیا سوورا ئامەدێ ھاتبوو راگهاندن،ھاتە راکرن. قەدەغە د 15ێ ڤێ مەھێ دا ھاتە راکرن و وێنەیێن نوویێن تاخێ سوورێ ھاتنە بەلاڤکرن. ژ بۆ کو مرۆڤ ژ وێنەیان عاجز ببن نە پیدڤیە کو ھوون تەنێ کورد بن. ھەر کەسێ کو پیچەکێ رێز ژ بۆ دیرۆکێ و ژیانێ هەبیت، کو نە فاشیست و ڤاندالیست بیت، ب ڤان وێنەیان دێ قەهریت. د وان وێنەیان دا، ئەم دبینن کو تاخێن سوورا ئامەدی، ئانکو دیرۆکا مەیا کەڤن، وێران بوویە. سوور نە ب وی ئاوا خوەدی دیرۆکەک ھێسان بوو. سوور خوەدی دیرۆکا 12 ھەزار سالانە و د 4ێ تیرمەھا 2015ێ دا وەکی میراسێ جیھانێ ژ لایێ یۆنسکۆیێ ڤە ھاتە پەسەند کرن. بۆچی سوورا کو دناڤدا دێر، مزگەفت، حەمام، خان و گەلەک جهێن دی یێن ژیانێ یێن دیرۆکی ھەبوون، و شۆپێن دیرۆکێ ھێژی ل سەر کەڤرێن وێ دییار بوون ، ھاتە ڤی حالی؟ بێ گومان، ب شەرێ خەندەکا ئەڤ باژارێ کوردان یێ کەڤن وێرانە بوو.
ب داخویانیا کەجەکێ یا د 12ێ تەباخا 2015ێ دا کو دگۆت “کوردا ژ رێڤەبەریا خوەسەر زێدەتر چ هەلبژارتنەک دی نینە”، ب ڤێ پەیامێ و پاشێ ل کوردستانێ د جهێن کو پەکەکە تێ دا بھێزە رێڤەبریا خوەسەر ھاتە راگهاندن. د ناڤ وان دا سوور، جزیر، گەڤەر، فارقین، لجێ، وارتۆ، سلۆپی، ھەزەخ، نسێبین ھەبوو. ب راستی، بەرییا راگھاندنا رێڤەبەریا خوەسەر ل ڤان باژێران خەندەک ھاتبوونە کۆلاندن. پشتی ڤێ پێڤاژۆیێ ئەم وەکی تەماشەڤانێن ڤێ شانۆیا خەنداکا ماتمایی مایین. ژ بەر کو داویا ڤی شەری دییار بوو. پەکەکێ ب سالا، کو ھەر کەس ب شەرێ “کۆزکا” تاوانبار دکر، ژ نیشکا ڤە د بن دۆرپێچا دژمنی دا ل باژێران خەندەک کۆلاندن.
یەک ژ ڤان دەران ژی سوورا ئامەدێ بوو. ل بەر چاڤێن پۆلیسا، گەلەک ئالاڤێن وەکی چیمەنتۆ، کێلبستۆنا شکاندن و برنە د کۆلانێن تەنگ دا، و خوە د وان کۆلانێن تەنگ دا خەندەک کۆلان. دەما کو گەنجا چەپەرێن خوە دکۆلان، پۆلیسێن ترک ژی دەھ گاڤا وێڤە بەرێ خوە ددا وان. سوور دیرۆکەک بوو، یەک ژ ناڤچەیێن ناڤەندا باژێرێ ئامەدێ کو قەت ژ ناڤدا ڤە نەھاتبوو فەتح کرن. ب سالان، مرۆڤێن فەقیر، وەلاتپارێزێن کو ژ شەری رەڤیابوون ل سوورێ جڤیابوون. ئەو خەلکێ ھەژار ل وی تاخێ کەڤن دا ب نانە شەڤێ دژیان. دووڤ را، ب شەرێ خەندەکان، وی باژێرێ کەڤن خوە د ناڤا ئاگری دا دیت. د ناڤا مەھەکێ دا 20 ھەزار کەس کۆچبەر بوون.
ژ لایێ پەکەکێ دھاتە گۆتن، کو دێ سوور بیتە ناڤەندەکا بەرخوەدانێ یا مەزن. ل گۆری پەکەکێ، شەرێ خەندەکا دێ داخوازێن کوردان یێن ھەزار سالی پێک ئینیت و دێ ل سوورێ دا ھەر تشت بیتە نموونەیی. گۆتنا فەرماندارێ گەنجێن پەکەکێ یێن ل سورێ خەندەک دکۆلان چیاگەر (جھان تورکان) کو دگۆت: “چ دبیت بلا ببیت، دێ دوماهی یا نموونەیی بیت” ئەڤ پەیڤە ببوو دروشما شەرێ خەندەکا. بێ گومان، گەنجێ ب ناڤێ چیاگەر ئەڤ پەیڤە ب دلسۆزی گۆت بوو. گەنج حەز ژ شکاندن و سەرپێھاتییا دکەن، ئەو ئامادە نە کو خوە فەدا بکەن و بمرن. لێ زمان و راستیا سیاسەتێ نە ب وی رەنگی یە. “چ دبیت بلا ببیت، دوماهی یا نموونەیی نابیت”، زمانێ راستیێ گەلەک جودایە. د زمانێ راستیێ دا، ئارمانج، حەساب-کیتاب، تفاق، دەم، ریالیزم، مەنتق و سەبر ھەیە. بێی کو ئەم سەدەمێن پەکەکێ یێن شەرێ خەندەکا نیقاش بکەین، ئەم دکارین ببێژین ئەو باژێرێن مە یێن کەڤن بوون قوربانا شەرەکێ کو ئارمانجا وێ نەدیار. شەرێ خەندەکا خیانەتەک مەزن بوو. د بن جەنازەیێن جوانێن ژیر دا، پەکەکێ خییانەتا خوە یا خەندەکا ڤەشارت. لێ بەلێ، دەما کو قەدەغە د 15ێ نیسانێ دا ھاتیە راکرن، ھاتە دیتن کو ئەو پەیڤا “چ دبیت بلا ببیت دێ دوماهی یا نموونەیی بیت” دومهی نە یا نموونەیی، دوماهی یا ب وێرانکاری بوو. کۆلانێن سوورێ کەڤرێن رەشێن شاھدییا دیرۆکا 12 ھەزار سالی ددا، نەمابوون، ل ھەر جهەکێ قێر و چیمەنتۆ ھەبوو. گەر ئەم ژ دوور ڤە بەرێ خوە بدەینە وێنەیان، سوور وەکو کامپەکا کۆمکری یە، و گاڤا کو ھوون دچنە ناڤا کۆلانان، ھوون راستی چیمەنتۆیێ دهێن، وەکی کو ھوون بێ سەمیان کەتبنە د گرتیگەھەکێ دا. ل سوورێ دوماهی نە یا نموونەیێ بوو دوماهی یا ب وێرانی و کارەساتەک مەزن بوو.
ب واتایەکا دی دیرۆکا کۆمارا ترکیا ب واتەیا ھەلوەشاندن و رووخاندنا دیرۆکا باکورێ کوردستانێ دهێت. ل ھەر پرەکێ، رێیەکێ، مێھڤانگەھەکا کوردان، ناڤێن ترکی پێڤە ھاتینە زەلقاندن و ئەو جیهـ ھاتنە ژناڤ برن. دەولەتا ترک باژێرۆکێ سوورێ وێران کر. سوور میناکا ھەری داوی یا فاشیزم و ڤاندالیزما کۆمارا ترکیا یە. د دەما کو پەڤچوونێن ل سوورێ بەردەوام دکر، سەرۆکوەزیرێ وی دەمی ئەحمەد داودئۆغلۆ ژ بۆ سوورێ ئەڤە د گۆت: “ئەم دێ باژێرۆکێ سوورێ ووسا ئاڤا کەین کو مینا تۆلەدۆ بیت ب بیناسازیا خوە ڤە کو ھەر کەس دخوازیت، ببینیت”. نھا پێوسیتە ڤێ پرسێ ژ داڤوتۆگلوو بکین. گەلۆ ئەو بیناسازیا نموونە کو وە بەحسا وێ دکر ئەڤەیە؟ یان ژی تشتێ ل سوورێ دیار دبیت روویێ دەولەتا وە یا فاشیستە؟ بێ گومان روویێ دەولەتا فاشیستا ترکە ل سەر کوچ و کۆلانێن سوورێ.
گەر ئەم زەلال و ئاشکەرا ب بێژین، سوورا ئامەدێ بوویە قوربانێ پێڤاژۆیەکا بێ واتە و بێ ویژدان د ناڤبەرا پەکەکێ و ترکیا دا. نە پەکەکە و نە ژی دەولەتا ترک ژ بۆ پاراستنا سوورا ئامدەێ هندی مسقالەکێ ھەول نەدان. د وێرانکرنا ڤی باژێرێ خوەدی دیرۆکەک 12 ھەزار سال و خەزینەیا کەڤنەشۆپییا کوردا، هندی دەولەتا فاشیستا ترک پەکەکە ژی تاوانبارە. سوور قوربانیەکا بێ سەمیانە. یێن کو روویێ راستین یێ خەندەکان ئاشکەرا نەکەت و یێن ڤێ وێرانکارییێ وەکو بەرخوەدان دەستنیشان دکەن، شریکێن ڤی تاوانا دیرۆکی نە.
