ل کوردستانێ شەرەکێ دەستھەلاتدارییێ د ناڤبەرا سۆسیالیست و نەتەوەپەروەران دا نینە. ژ بۆ ھەر دو لایەن ھەڤدو تێک ببەن ژی هیچ سەدەمەک نینە. ئەرکا ھەر دو ئالییان ژی پێکڤە تێکبرنا داگیرکەرییێ یە.
د ناڤ لایەنێن کوردستانی دا گەنگەشە و رەخنە ھەتا رادەیەکێ تێکۆشینا فکری رەوایە و دڤێت وەک دەولەمەندییەکا ناڤخوەیی بهێتە پەژراندن. ژ بۆ کو ئەڤ گەنگەشە کێرھاتی بیت دڤێت ل سەر پرسگرێکێن شۆرەشا کوردستانێ بهێتە مەشاندن. نە ل سەر کەسایەتییا کادرۆیێن ھەر دو ئالیان.
ئەڤە نە دو بەرەیێن یەکرەنگ و دژی ھەڤدونە. گەلەک پرسگرێکێن فکری، سییاسی ھەنە کو ئەڤ دو ئالیە ژ ھەڤ جودا ناکن. ئەڤ یەکە ژی رێ ل جوداھییەکا ژیواری ڤەدکەت.
وەک نموونە د تێکۆشینا رزگارییا نەتەوەیی جییێ دەمۆکراسییا ترکیایێ مژارەکا ووسایە. ھندەک سۆسیالیست و ھندەک نەتەوەپەروەرێن مە وە ھزر دکەن کو ژ بۆ چارەسەرییا کێشەیا کوردستانێ، ل ترکیایێ دەمۆکراسییەکا پێشکەتی فەرزە و دڤێت سییاسەتا کوردستانی گرینگییێ بدەتە پارلامەنتۆیا ترکیایێ. ژ بەر وێ ژی ھەول ددەن بەشداری ھلبژارتنێن ترکیایێ ببن و د سەر پارلامەنتۆیا ترکیایێ دا ھندەک ماف و ئازادییێن کوردان ب دەست بێخن.
دیسا ھندەک سۆسیالیست و نەتەوەپەروەرێن کوردستانێ ڤێ سییاسەتێ شاش دبینن و وە ھزر دکەن کو ئەڤ شێوازێ سییاسەتێ داگیرکەریا دەولەتا داگیرکەر بەردەوام دکەت. یێن وە ھزر دکەن نە کو ل دژی دەمۆکراسیێ نە لێ ل گۆر وان دەمۆکراسییا ترکیایێ ب ڤێ تەرزا سییاسەتێ پێش نەکەڤیت. تێکۆشین و ئاڤاکرنا دەزگەھێن نەتەوەیی و دەرکرنا دەولەتا داگیرکەر ژ کوردستانێ بۆ ئاڤاکرن و پێشخستنا دەمۆکراسییا کوردستانێ ژی، ژ بۆ ترکیایێ ژی رییا ھەری رەئالیستە. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی د ھەدەفا وان دا نە چووینا پارلامەنتۆیا ترکیایێ لێ ل کوردستانێ ئاڤاکرنا پارلامەنتۆیا نەتەوەیی ھەیە.
جوداھییا ناڤبەرا ڤان ھەر دو ئالییان نە جوداھییەکا سییاسی یا د ناڤبەرا سۆسیالیست و نەتەوەپەروەرێن کوردستانێ دایە. ئەڤە جوداھییەکا د ناڤبەرا جوداخواز و یەکیتیخوازێن (یەکیتیا ترکیایا فەدەرال یان ترکییەیەیا خوەدی ھەرێمێن ئۆتۆنۆم) کوردستانێ دایە. ل ھەر دو ئالیان ژی نەتەوەپەروەر ژی سۆسیالیست ژی ھەنە. دڤێت نیقاشێن ل سەر ڤێ مژارێ رێیا تێکۆشینا نەتەوەیی یا یەکگرتی نەگریت و مە نەکەتە دوژمنێن ھەڤ. ھەر دو ئالی ژی خوەدی ئارگومەنتێن جدی نە و دکارن نیقاشەکا ناڤخوەیی ب رێ ڤە ببەن.
براتییا گەلان
“براتییا گەلان” نە سلۆگانەکا سییاسی یە و ئارمانجەکا سیاسی دییار ناکەت. براتی د سەردەما شۆرەشا فرانسایێ دا ب ئازادی و وەکھەڤییێ کەتە لیتەراتورا سییاسی. مارکس نە براتییا گەلان لێ براتی و یەکیتییا پرۆلیتەران دەرخست پێش. سلۆگانا وی ژی “کارکەرێن ھەموو وەلاتان یەک بگرن” بوو. لینین پشتی کو ھێڤییا وی د شۆرەشا رۆژئاڤا دا نەمای ئەڤ سلۆگانە گوھەراند و گەلێن بندەست لێ زێدە کر. “کارکەرێن ھەموو وەلاتان و گەلێن بندەست یەک بگرن.” پیچەکی ژی ژ بەر ڤێ دیرۆکێ یە کو سلۆگانا “براتییا گەلان” د ناڤ چەپگر و نەتەوەپەروەرێن کوردان دا ژی د رەواجێ دایە. ئەڤ خوەزییەک یان تەمەنایەکە. و دەنگەکێ ھومانیتەرە. نە سییاسییە.
لێ د ڤان سالێن داوین دا ڤێ سلۆگانێ واتەیەکا ترکییایی وەرگرت. و بوو ئالاڤەکا ئیدەۆلۆژیک ل دژی دەولەتبووینا کوردان. ژ بانگا “ئازادی” و “وەکھەڤییێ” قوت بوو. جوداخوازی ل سەر ناڤێ براتییا گەلان بوو ئارمانجا براتیخوازان. وەک نموونە کەس ل سەر ناڤێ “براتییا گەلان” نابێژیت ئەم برایێ ھەڤین لێ دەولەتبوویین مافێ وەیە وەک دو برا ژی ئەم دکارین ژ ھەڤ جودا ببین (ئیستسنا نە مژارا مەیە). بەرۆڤاژی وێ دەما کورد قالا جودابوونێ دکەن دبنە دژمنێن گەلان.
ئەڤ سلۆگانا وەک براتییەک ل ھۆلێ ھەیە دهێتە بکارئانین کو ئەڤ دووری راستییا گەلێ کورد و گەلێ جیرانە. دژمناتیا کوردان د ناڤ گەلێن جیران دا گەلەک خورتە. ب گشتی گەلێن جیران ل ھەمبەر کوردستانێ پشتگرێن دەولەتێن خوەیێن داگیرکەر و جینۆسایدکارن. ل باکورێ کوردستانێ 4300 گوند ھاتنە شەوتاندن، ب ھەزاران گوند ل ترکیایێ ژی ھەنە، ژ یەک گوندەکێ دەنگەکێ براتییێ دەرنەکەت. یا مرۆڤی ماتمایی دھێلیت ئەوە کو نە د ناڤ گەلێ کورد دا و نە ژی د سیاسەتا کوردا دا دژمناتیا گەلێن جیران نە یا خورتە. داگیرکەرێن مە ب ئاشکەرا و ب خورتی دژمناتیا گەلێ مە دکەن. لێ دژمناتییا گەلێن جیران ل ئالیکێ دژمناتییا دەولەتێن جیران و داگیرکەر ژی د ناڤ گەل و سییاسەتا مە دا لاواز بوویە. دەولەتێن داگیرکەر ل ھەمبەر مە شەرەکێ ژ ھۆلێ راکرنێ، ب مافێ دژمناتییێ دمەشینیت. ئەم دوور ژ مافێ دژمناتییێ دسەکنین و بانگا لھەڤکرن، ئاشتی و براتییێ ل وان دکەین.
د ڤان شەردان دا وەک سلۆگان “براتییا گەلان” دەرخستنا پێش نە ھەلوەستەکا دژە-کۆلۆنیالە. دەروونییەکا تێکچوویی نیشان ددەت. وەک کوردستانییەکێ سۆسیالیست نە دژمنێ چ گەلەکێ مە. لێ راستییا گەلان و یا داگیرکەران ژی دزانم. تو پێویستی ژی پێنابینم کو ل ھەمبەر دژمنی کوردەکێ مەقبوول بم. بەرۆڤاژی وێ دزانم کو سییاسەتا دژی داگیرکەرییێ دڤێت ب مافێ دژمناتییێ بهێتە مەشاندن.
ئانگۆ د ڤێ مژارێ دا ژی جودابوونەکا تیکانە د ناڤبەرا سۆسیالیست و نەتەوەپەروەرێن کوردان دا نینە. جودابوون د ناڤبەرا جوداخواز و یەکیتیخوازان دا جودابوون د ناڤبەرا شۆرەشگەر و رەفۆرمیستێن کوردستانێ دایە.
دژە سۆسیالیستی یان دژمناتیا سۆسیالیزمێ د نەتەوەپەروەرییا کورد دا.
ب گشتی نەتەوەپەروەرییا کوردا نە دژی سۆسیالیزمێ یە و دژمناتییا سۆسیالیزمێ ناکەت. سروشتییە کو نە سۆسیالیستن. رێخستنێن ڤی سەد سالێن کو ئەم دکارین وەک رێخستنێن نەتەوەپەروەر پێناسە بکەین دژمناتییا سۆسیالیزمێ نە کرنە. بەرۆڤاژی دژمناتییێ، سۆسیالستێن کوردستانێ ژ یێن دەولەتێن جیران و یێن جیھانێ ژی وەک دۆست وەک موتەفیک دیتنە. پراکتیکا رێخستنێن وەک جەمعیەتا تەعالی یا کوردستانێ، تەشکیلات ئیجتیماعی جەمعیەتی، کۆمیتەیا ئیستیقلالێ (ئازادی)، خۆیبوون، کۆمەلا ژیکاف، ھێڤی، پەدەکە-ی پەدەکە-ئ، پەدەکەت، پەدەکە-ت و ھتد ل ھۆلێ یە.
نەتەوەپەروەر د مژارا یەکیتییا نەتەوەیا خوە دا ھەستییارن. ھەول ددەن کو تەڤایا رەنگێن جڤاتا خوە ل ھەڤ بینن. ژ خوە د ناڤەندا فکرییاتا نەتەوەپەروەرییێ دا یەکیتی و وەکھەڤمافییا پێکھاتەیێن نەتەوی ھەیە. ژ بلی کرێگرتییێن داگیرکەران چ بەشێن نەتەوەیێ خوە وەک دژمن نابینن.
ئەڤە د دیرۆکا نەتەوەپەروەرییا کورد دا ژی ھەیە و ئیرۆ ژی رێخستنێن نەتەوەپەروەر ل ھەر چار پارچەیێن کوردستانێ ب گشتی خوەدی ھەلوەستەک ب ڤی رەنگی نە.
ل باکورێ کوردستانێ وەک گەلەک تشتا ئەڤ مژارە ژی ل دەرڤەی رێزێ یە. تەڤگەرا نەتەوەیی ل باکور د ناڤ سالێن 1970-1993یێ دا ب گشتی خوە وەک سۆسیالیست ددیت. د وان سالان دا ژ بلی بەشەک ژ پەدەکە-ت گشت رێخستنێن مە “سۆسیالیست”بوون. و ھەر یەکێ ژ وان خوە ب ناڤەندا سۆسیالیزمێ ددیت یێن دەرڤەیی خوە ب رێزکێن سەیدایێن سۆسیالیزمێ مەحکووم دکرن. پشتی تێکچوونا سۆسیالیزما سۆڤیەتێ رێخستن و کادرۆیێن باکوری ل شاشییا “سۆسیالیزم”ێ قاییل بوون. ھندەک ژ وان فام کرن کو ژ کەڤن دا نەتەوەپەروەرن، ھندەک ژ وان نەتەوەپەروەری ژ نوو ڤە کەشف کرن، هندەک ژ وان ژی سۆسیالیزم گاڤ کرن، کەمالیزم ژ نوو ڤە کەشف کرن یێن لیبەرالیزم و سۆسیال دەمۆکراسی کەشف کرن ژی نە کێم بوون.
ئیرۆ ل باکورێ کوردستانێ یێن ب توندی دژە-سۆسیالیست ئەڤ کەڤنەسۆسیالیستەنە.
پشتی کودەتایا 12ێ ئیلۆنێ ب دەستێ دەولەتێ ل باکور تەڤگەرێن “ئیسلامی” ھاتنە ئاڤاکرن و بھێزکرن. ئەڤ دەردۆر ژی دژمناتییا سۆسیالیزمێ ب خورتی دمەشینن. لێ نەتەوەپەروەرێن ئۆلدار دووری ڤێ ھەلوەستێ نە.
ھندەک کادرۆیێن جوان یێن نەتەوەپەروەر ژی کو ئەڤە ل پشتی تێکچوونا سۆسیالیزما سۆڤیەتێ ب سییاسەتێ مژوول بوونە و نە ھای ژ پراکتیکا سۆسیالیستێن کوردستانێ ھاییدارن نە ژی ب گشتی ژ پارادیگمایا سۆسیالیست ھاییدارن. دەما باسی سۆسیالیزمێ دهێتە کرن پەکەکە-ھەدەپە، چەپگرێن ترکیایێ و پراکتیکا سۆڤیەتێ یا ل ھەمبەر تەڤگەر و سەرھلدانێن کوردان دهآێتە بیرا وان. ھەستێن وان یێن نەتەوەپەروەری، ھشمەندییا وان یا نەتەوەپەروەری رادوەستیت و ل کوردستانێ سەدەمێن ھەر نەباشییێ د سۆسیالیزمێ دا دبینن.
ئەڤە ھەر سێ بەرتەکێن دژی سۆسیالیستێ ژی تێنە فاھم کرن و خوەزایییە کو سۆسیالیستێن کوردستانێ دێ ل دژی ڤێ دژمناتییا سۆسیالیزمێ دەرکەڤن. لێ دوبارە پیدڤی گۆتنێ یە کو ئەڤە نە شەرێ نەتەوەپەروەر و سۆسیالیستانە. دڤێت ئەم وەک کێشەیەکا ناڤخوەیی نێزیکی ڤێ مژارێ ببین و ھەڤدو فاھم کرن و ل دژی داگیرکەرییێ ب ھەڤ را بووینێ دەرخینە پێش.
سۆسیالیستێن کوردستانێ دڤێت د ڤێ رەوشێ دا بەرپرسییارییا خوە ببینن و ل سەر وێ ھوور ببن.
پشتی تێکچوونا سۆسیالیزمێ ل دنیایێ ژی ل کوردستانێ ژی سۆسیالیزمێ ئیعتیبار وەندا کر. ئیرۆ ل دنیایێ جڤاتەکا سۆسیالیست ژی رێخستنەکا سۆسیالیست یا ناڤنەتەوەیی ژی نینە. ئەڤە تێکچوونا مەیە. ل گۆر مە ئەڤ تێکچوونەکە دەمکییە و ژ بلی سۆسیالیزمێ پارادیگمایەکا کو دکاریت مرۆڤاھیێ رزگار بکەت نینە. چاوا کو 70 سالا ئالایا سەرھلدانان سۆر بوو ئیرۆ کەسک، زەر یان رەنگەکێ دییە. ئەم ب خوە تێک چووینە و ئەم دێ ب خوە رابین.
گەر ئیرۆ د تێکۆشینا رزگاریا نەتەوەیی دا ئەم نە ل پێش بین سەدەمەکا وێ ژی کێرنەهاتنا مەیە. مە هێلایە کو سۆسیالیزم وەک تشتەکێ دژ یان دووری نەتەوەییبوونێ بهێتە فامکرن یان مانیپولە کرن.
دڤێت وەک سۆسیالیستێن ھەر وەلاتەکێ ئەم ژی بکارین ئالایا سەرخوەبوونێ ژ ھەرکەسی بەرزتر و بلندتر بکەین. ب ڤێ ھەلوەستێ ئەم دکارین ڤان ئێریشێن بێ مفا بێ باندۆر بکەین.
سۆسیالیستێن کوردستانێ دڤێت دەست ژ تاوانبارکرنێن وەک فەئۆدال، پریمیتیف بەردەن. نەتەوەپەروەری ژی هندی سۆسیالیزمێ مۆدێرنە. نەتەوەپەروەر ژی ب قاسی سۆسیالیستان ژ دنیایێ و زانستێ ھایدارن. چ سەدەمەک کو ئەم دژایەتیا ھەڤ بکەین یان دژمناتییا ھەڤدو بکەین نینە. وەک ھەر ملەتەکێ ئەم ژی خوەدی دەنگ و رەنگێن جوداینە. لێ ژ ھەر ملەتی پێتر پێویستییا مە ب یەکرێزی و تێکۆشینا نەتەوەیی یا ب ھەڤ را ھەیە.
ل کوردستانێ ئالیەکێ هەماهەنگ یێ نەتەوەپەروەر و یێ سۆسیالیست ژی نینە. ھەر دو ئالی ژی پر رەنگن. سۆسیالیستێن جوداخواز ژی ھەنە، نەتەوەپەروەرێن یەکیتیخواز ژی ھەنە. جوداھییێن فکری و یێن سیاسی نە ھەمان تشتن. یەکرێزییا پێویست ژی یا سییاسییە.
وەک ئەنجام ژ بۆ ل کوردستانێ نەتەوەپەروەر و سۆسیالیست، کۆمونیست شەرێ ھەڤ بکەن هیچ سەدەمەک نینە. ژ بۆ ب ھەڤ را شەرێ داگیرکەری و جینۆسایدکارییێ بکەن ژی گەلەک سەدەم ھەنە.
