داوودێ ئێزدی
پشتی ئێریشا داعشێ بۆ سەر ئیراقێ هەژمارەکا زێدە یا خەلکی نەچار بوون ژ بۆ پاراستنا جانێ خوە مال و مولکێن خوە ب جیهـ بهێلن، هندەک ژ وان ئاوارەی ترکیا، هندەک ژ وان ئاوارەی رۆژئاڤا و هندەک ژی ئاوارەی باشوورێ کوردستانێ بوون و د ناڤا کامپان دا جیهـ گرت.
کامپێن پەنابەران یێن کو ل رۆژئاڤا هاتییە چێکرن، ب تایبەتی کامپێن کو ئیراقی تێدا دمان ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە گرنگیەکا زیدە پێ دهاتە دایین، ژ بەر کو د ڤان کامپان دا، ب فەرمانا رێڤەبرییا پەکەکێ یا ل قەندیلێ، عەرەبێن ئیراقێ ژ بۆی ئەندامەتیا پەکەکێ دهاتنە رێکخستن کرن.
بارەگەهێن پەکەکێ ژ بۆی تەڤلیکرنا شەرڤان و رێخستنا عەرەبا د هەموو کامپان دا هاتنە بجیهکرن. لێ کامپا ھۆلێ و رۆژ تایبەتمەندییەکا خوە ھەبوو، ئەوژی ئەڤە بوو کو ئەو عەشیرەتێن عەرەبا یێن نێزیکی دەڤەرێن کوردی وەک دەڤەرێن مووسل، شنگال، مەخموور ھەیا دچیتە کەرکووک، کو وەک جھێن ناکۆکی ل سەر دهێنە ناسکرن د ڤان کامپان دا ھەبوون، رێڤەبەرییا قەندیلێ، جەمیل بایک و مراد کارایلان، فەرمان دا شاھین جیلۆ و ھندەک بەرپسیارێن شنگالێ یێن وەکە “عەگید کەلار کو زەلامەکێ گەلەک نێزیکێ جومعا و جەمال بوو و د دەمەکێداژی بەرپرسێ ھێزێن تایبەت بوو، هەر وەها گەلەک کەرب و کین ل ھەمبەری ھەرێما کوردستانێ و بارزانیدا هەبوو و وی دەمی ل جھێ عەگید جڤیان ھاتبوو شنگالێ” کو ئەو خەلکێ ژ دەڤەرێن ئێراقێ یێن جودا ھاتینە کامپا، ب تایبەتی ژی ئەو عەرەبێن ھەرێما شنگال و مووسل پیدڤییە بهێنە رێکخستن کرن، مەجلس و ھێزا لەشکەری ژ وان بهێتە چێکرن و ھێزەکا لەشکەری ژ ناڤ وان گەنجێن عەشیرەتێن عەرەبان بهێتە دروستکرن.
ژ بۆ کو ئەڤ کارە بهێتە ئەنجامدان تەعلیماتا سەرەکی ژ بۆ کادرۆیێن بەرپرس بوو، ب هاریکارییا بەرپرسێ قەسەدێ و یەپەگێ ئانکو شاھین جیلۆ بەرهەڤی ھاتنە کرن، ژ بۆ ریھسپی و شێخێن عەربا یێن پەنابەر و ھندەک کەسێن دی ژی کو ژ ھەرێما تل کۆچەر تەڤلی بوون، جڤین ب مەعزووماتەکا خوارنێ ھاتە چێکرن. د ڤێ جڤینێدا داخویانی و پیلان ژ بۆ وان ھاتن ئاشکەرا کرن، فکر و رامانێن عەڤدلا ئۆجالان ژ بۆ وان ھاتنە شرۆڤەکرن، پەکەکێ گۆت کو ئەم دەولەتەکا کوردی ناخوازین، ئەم ب فکرا سەرۆک ئاپۆ دەمۆکراسی و براتیا گەلان دخوازین، دەولاتا کوردی نە د بەرژەوندییا چ گەلێن ھەرێمێ دا یە.
پلان ژ بۆ چێکرنا ھێزەکا عەسکەری ھاتە دانین، ژ بۆ کو ئەڤ ھێزە بهێتە دروستکرن، پرانییا ئامادەبوویان پلان ئەرێ کر، لێ ھندەک کەسێن کو ب گومان نێزیکی ڤی کاری بوون د گۆت ئەم بەشداریێ د دروستکرنا ڤێ ھێزێ دا ناکەین، دبیت ئەڤ ھێزە ل دژی پەدەکێ ژ بۆ شەرێ د ناڤخوەیی یا کوردان دا بهێتە بکار ئانین، ئەم ژ بەر ڤێ ناخوازین بەشدار ببین. ئەڤ کەسێن کو ب گومان نیزیکی ڤێ یەکێ بووین، پەکەکێ پەیوەندیێن خوە لگەل وان دا قوتکرن و گۆت ئەڤ ئالیگرێن پەدەکێ نە.
ڤی کارێ پەکەکێ ئەنجامێ خوە وەرگرت و ژ وان عەرەبێن ھەرێما مووسل و شنگالێ ناڤێ 800-1000 کەسان وەک شەرڤان ھاتن تۆمارکرن، جھێ پەروەردا وان ژی ل نێزیکی باژارێ حەسەکێ ھات چێکرن، ژ بۆ وێ ھێزێ ژی کەسەکێ خەلکێ دێرکێ ب ناڤێ “وەلید” وەکی بەرپرسێ پەروەردەکرنێ ھاتە دەستنیشانکرن، کو ئەڤ کەسە کادرێ خوەجھیە و وەک زەلامێ مەزلووم کۆبانی یە.
گەلەک دەورەیێن پەروەردێ ھاتن دان و ب وان چەکێن کو ژ ئالیێ هێزێن ناڤدەولەتی ڤە وەک هاریکاری ژ بۆ یەپەگێ ھاتیە شاندن ئەو عەرەب هاتنە چەکدارکرن و وەک بەشەک ژ یەبەشێ یا گرێدایی حەشدا شەعبی ئەو شاندنە شنگالێ. واتە ئەڤ عەرەبێن کو ل گەل داعشێ ئێرێشی ئێزیدییا کری، بوونە یەبەشە. ئانکو قاتل و قوربانی مل ب ملێ هەڤ کەتنە د یەک چەپەر دا.
چەند کەسێن مەزن و ریھسپیێن وان ژی ژ بۆ کو بۆ ئەنجوومەن و رێڤەبەرییا ئامادە بکەن شاندن تربەسپێ یا رۆژئاڤا و 15-20 رۆژا دەورا پەروەردێ بۆ وان ڤەکر و ھاتنە پەروەردە کرن.
د بھارا سالا 2018ێ دا ئەڤ ئەنجوومەنێن حازرکری زڤراندنە سەر گوندێن کو ل سەردەمێ سەدام دا ژ ئێزدیان ھاتیە ستاندن و عەرەب لێ هاتیە بجیهکرن، پەکەکێ دوبارە عەرەب زڤراندنە سەر وان گووندان ڤە، و ھەر دیسا وان عەرەبان د ئێرێشێن داعشێ دا ل گەل داعشێ ئێرێشی ئێزدیا کربوون، ھێژ ئێزدی ئاوارەبوون و نەدکارین بێنە سەر ئەردێ خوە، پەکەکێ ئەو عەرەب ھەم کرنە خوەدان ئەنجوومەن، ھەم ژی کرنە خوەدان ھێز و برنە سەر گوندێن بەرێ یێن ئێزدییان ل سەر سینۆرێ شنگالێ و رۆژئاڤا.
ھندەک کەسێن وەک سۆزدار ئاڤێستا کو ب خوە ئێزیدییا باکوورێ کوردستانێ و خەلکا بشێریا باتمانێ یە و ئەنداما کۆمیتەیا رێڤەبەرییا پەکەکێ یە و ل شنگالێ بەرپرسا یێکەمین بووژی دەستەک و ئالیکاری دکر ژ بۆ ئەنجامدانا ڤی کاری. ژ خوە ھندەک کەسێن ئێزدی وەک سەعید حەسەن و دەستەیەکا وەکی وی کو ل قەندیل ژ ئالییێ قارایلان، سەبری ئۆک و جەمیل بایک ڤە د سالا 2011-2012ێ دا هاتبوونە پەروەردەکرن داکو ئەگەر تشتەک ل دەڤەرێ روو دا یێن ئامادە بن ژی هەبوون . پەکەکێ ئەڤ پیلان بەری هاتنا داعشێ ئامادەکربوون.
گەڵەک ئێزدی ب ڤی کارێ پەکەکێ عاجز بوون، لێ تشتەک ژ دەستێ وان نەدھات، زەکی شنگالی ژی، وەک بەرپرسێ دویەمین ل شنگالێ بوو، (زەکی شنگالی ئێزدییە و ب مام زەکی دهات ناسکرن، ئەو ژی خەلکێ بشێریا باتمانێ بوو و دەمەک درێژ د ناڤ کارێ رەخستنا پەکەکێ دابوو، سالا 1999ێ ژ ئەورۆپایێ چوو چیا و کورەکێ وی ژی ل چیا هاتبوو کوشتن، ئەو ب مرۆڤەکێ وەلاتپارێز و باش دھاتە ناسکرن، ژ بۆ شۆرەشێ خوە ژ چ فەداکارییا نە ددا پاش و کوردپەروەر بوو).
مام زەکی گەلەک یێ ژ ڤی کاری عاجز بوو، نەدڤیا ئەڤ ھەولدانێن پەکەکە ل شنگالێ ئەنجام ددەت بێنە کرن، ئەوی دزانی ئێزدی ژ ڤان کارێن پەکەکێ عاجزن، وی ب خوە ژی نە دخواست ئەو عەرەب جارەکا دی ب ڤی رەنگی بزڤرنە وان گوندان، ئەوی دگۆت ھێژ ب ھزاران کەچ و ژن و زارۆکێن ئێزدیا ب دەستێ ڤان عەرەبا و داعشێ وەندانە، چاوا دبیت کو ئەڤ عەرەبە وەک چ تشت چێنەبووی بزڤرن سەر ڤان گوندان.
لێ ژ بەر کو مام زەکی ئەڤ هەلوەستا خوە ب مەترسی ل سەر خوە ددیت و نە د کاری د بن ڤی باری دا ژ دەست پەکەکێ ب سەلامەتی دەرکەڤیت، خوە بێ دەنگ کر و خوە ژ ڤی کاری دوور گرت و تێکەل نەبوو، پەکەکە ژی ب عاجزیا مام زەکی د حەسیا.
مام زەکی شنگالی د سالا 2018ێ دا د ترۆمبێلێ دا بوو و دەما ژ مەراسیمەکێ د ڤەگەریا جھێ خوە هاتە ئێخبارکرن و ژ ئالیێ بالەفرێن ترکان ڤە ھاتە کوشتن.
دیسا د کامپێن رۆژئاڤا دا رێخستنەکا لەشکەری ب ناڤێ “نەوادرا” کو ئەو ژی سەر ب حەشدا شەعبی ڤە بوو و ژ یەبەشێ یا جودا بوو، هەیە، سەرکێشێ ڤێ رێخستنێ “عەبدولرەحیم شەمەری”یە، ئەو بەرپرسەکێ سەر ب حکوومەتا ئێراقێ ڤە بوو و لگەل شاندەکێ رەسمی دا دچوو کامپێ و ژ بۆ ھلبژارتنێن پارلامانێ ئیراقێ خوە وەک کاندید نیشان ددا، ئەڤ کەسە ب ئیجازەیا پەکەکێ شەرڤانان ژ ناڤا کامپێ کۆم دکەت و د شینیت مووسل و شنگالێ. یەکینەیێن د ناڤا کامپان دا ھاتنە چێکرن ژ بۆی دەوامێ د چوونە شنگالێ و مووسلێ و جاردەکا دی دزڤرینە مالێن خوە یێن کامپان دا.
گەلەک تشتێ نە د رێدا د ناڤا کامپێن پەنابەران یێن ل رۆژئاڤا دهێنە کرن، لێ پەکەکە رێ نادە ت کەس خوە تێکەلی وان بکەت.
دیسا د ئالیێ سیاسیدا ژ بۆ ئنتخاباتێن 2017-2018ێ بۆ پارلەمانێ ئێراقێ کو سندۆقا دەنگدانێ ژ بۆ پەنابەرێن ئێراقی د کامپێن رۆژئاڤا دا بێتە دانان، هەماهەنگی د ناڤبەرا حکوومەتا مەرکەزی یا ئێراقێ و پەکەکە یا شنگالێ چێدبوون و ب ڤی کاری دیسا کادرێن پەکەکێ خواستن دەنگێن ئێراقیا ژ بۆ کاندیدێن خوە وەرگرن، بەردەوام د گەل وان شێخێن عەرەبان جڤین چێدکرن، لێ ژ بەر ھندەک ناکۆکیێن ل ئێراقێ، سندۆقێن دەنگدانێ نەھاتن قەبوول کرن، ژبەرکو ئیحتیمالەکا گەلەک مەزن هەبوو کو کاندیدێ پەکەکێ یێ کو ژ عەشیرا جحێشیا بوو دەنگێن ئێراقیێن کو ل رۆژئاڤا و کامپێن رۆژئاڤا دمان دا ب حیلە و فێلبازیا ب دەست بینیت.
ب کورتاسی، یا ل سەری مە باس کری راستیا هەبوون و تەڤلیبوونا گەریلایێن عەرەبە د ناڤا ریزێن پەکەکێ دا.
