دارا بلەک
ل ترکیا و باکورێ کوردستانێ ئالیێن سیاسی ژ بۆ ھلبژارتنەکا پێشوەخت ب ئاوایەکی خوە ئامادە دکەن و ل گۆرا وێ ژی تەڤدگەرن. گۆتوبێژا ھەری بەرفرەھ ئەوە کو دێ ئاک پارتی و ئەردۆگان وەک دەستھلات مینن یان ژی ئەڤ دەستھلاتا کو ئەڤە 20 سالن بەردەوامە تێکچیت. ھەموو سەناریۆ د سیاسەتێ دا ل سەر ڤێ یەکێ دهێنە ئاڤاکرن. ئەڤە دبیتە سەدەمەک کو گەلەک بوویەر و راستیا پرسگرێکێن ھەیی ژ بەر چاڤان وەندا دبیت.
د بنگەھێ خوە دا دەما دەستھلاتا ئاک پارتیێ بهێتە نرخاندن گەرەک ژ رۆژا ئاک پارت دەستھلات وەرگرتی ھەتا وەک ئیرۆ ل گەل باشی و خرابیان ل گەل گاڤێن ئەرێنی و نە ئەرێنی ب تەڤاھیەکێ دا دەستھلاتا 20 سالان بهێتە نرخاندن و ل گۆرا ڤێ یەکێ ژی، تایبەتی تەڤگەرا کورد ژ ئالیەکی ڤە دەستکەفتیێن د ڤێ پێڤاژۆیێ دا پەیدا بووین و ھەروەھا تشتا کو کوردا ژ دەستدایی ب ھەڤرا بنرخینن. دەما مرۆڤ بەھسا ئیرۆ بکەت نابیت دۆھ ب تەمامی ژ بیر بکەت و پاش گوھێ خوە ڤە باڤێژیت.
ژ سالا 2005ێ ھەتا سالا 2015ێ پیدڤییە ب ئاوایەکێ بەرفرەھ بهێتە شرۆڤەکرن. ئاک پارتیێ ب دەستھلاتا خوە ل ترکیا دەست ب پێڤاژۆیەکا نوو کر. ل ترکیا وەسایەتا لەشکەری شکاند و ئەڤە د دیرۆکا کۆمارا ترکیا دا جارا یەکەم بوو ژ ئالیێ دەستھلاتەکا سیاسی ڤە ھاتیە کرن. ئاک پارتیێ ل گۆرا خوە دەستپێکر ل گەل پەکەکێ راستەراست ھەڤدیتن کرن و پێڤاژۆیەک ب ناڤێ “پێڤاژۆیا چارەسەریێ” کەتە د ناڤا رۆژەڤا سیاسی دا. د ڤێ پێڤاژۆیێ دا چ روودان چێبوون ھەر کەس باش دزانیت. لێ مخابن ئەڤ قۆناغە ھەر دەمی ب یەک ئالی دهێتە نرخاندن.
د دەما دەستھلاتا ئاک پارتیێ دا، ل سەر زمانێ کوردی قەدەغەیێن ھەیین رابوون و د کانالەکا دەولەتێ دا وەشانا کوردی ھاتە کرن و ھەتا ئیرۆ ژی بەردەوامە. پەیوەندیێن ئەردۆگان ل گەل ھەرێما باشوورێ کوردستانێ باوەریەک ژ بۆ چارەسەریا پرسا کوردان د گەلەک کەسان دا پەیدا کر. ئەردۆگان سالا 2005ێ ل دیاربەکر ژ بۆ کریارێن دەولەتێ ل ھمبەر کوردا ب ناڤێ دەولەتێ دۆزا لێبۆرینێ کر. ئەو جارا یەکەم بوو ب ناڤێ دەولەتێ بەحسا “پرسگرێکا کورد” دھاتە کرن .ئەردۆگان ب ناڤێ دەولەتێ ل خوە مکور ھات. ھەروەھا ئەو ئاخاڤتن ژ بۆ “چارەسەریا پرسا کورد” ب ئاوایەکی بوو وەک دەستپێکەکی. ئالیێن سیاسی ل ترکیا پشتی ڤێ ئاخاڤتنێ، ئەردۆگان گەلەک ب توندی رەخنە کرن و ھەتا یێن وەکو دەولەت باخچەلی ئەو ب خیانەتێ تاوانبار کر.
پێڤاژۆیا ب ناڤێ “چارەسەریێ” سەرنەکەفت و داویێ دا ھەلوەستا ئاک پارتیێ ژی بەر ب گوھارتنەکێ ڤە چوو. لێ ئەم وەک کورد دەما تێکچوونا ڤێ پێڤاژۆیێ بنرخینین چەوا ب ھێسانی دەولەتێ رەخنە دکەین، دڤێت ب دلفرەھیەکێ و ب ئاوایەک ئۆبژەکتف بکارین پەکەکێ و ئالیێن گرێدایێ پەکەکێ ژی ب وێرەکی رەخنە بکەین. ل ترکیا ئالیێن سیاسی پرانی چارەسەریا پرسا کورد پەکەکێ ڤە گرێ ددەن و ب ڤی ئاوایی کوردا و چارەسەریا پرسا کوردا دنرخینن. ھەر ئالیەک دەما بەحسا پرسا کوردا دکەت ل گۆرا خوە ناڤنیشانەکێ ددەتە خوویاکرن.
پێڤاژۆیا ناڤبەرا سالێن 2010 و 2015ێ گەلەکا گرینگە، تایبەتی سالا 2013ێ وەسەیەتا لەشکەری ب تەمامی تێکچوو و ئاک پارتیێ ل گۆرا خوە دەست ب ئاڤاکرنا ترکیایەک نوو و ئالیەکێڤە گرێدایی گوھەرتنا سیستەما ھەیی کرە بابەتێ گۆتوبێژێ. ژ ئالیەک دی ڤە سالا 2013ێ ل نەورۆزا دیاربەکرێ نامەیا ئۆجالان ژ بۆ پەکەکێ و ھەدەپێ ژی بوو دەستپێکا پێڤاژۆیەک نوو. ئەڤ پێڤاژۆ ھەتا 28ێ شوباتا 2015ێ جڤینا ل قەسرا دۆلماباخچە بەردەوام کر. لێ پشتی ڤێ پێڤاژۆیێ بەر ب تێکچوونێ ڤە چوو. د ڤی دەمی دا پێڤاژۆیا سیاسەتا خەندەکا دەستپێکر و ھەر تشت تێکچوو. گەلەک باژار و ناڤچە ل باکورێ کوردستانێ وێران بوون، ب دەھان ھەزار کەسان مالێن خوە ب جھ ھشتن و بار کرن، ب ھەزاران گەنجێن کورد ژیانا خوە ژ دەست دا. لێ مخابن بەرپرسێن قەندیل ئەڤ یەک وەک سەرکەفتنەک دیرۆکی ددان ناساندن.
پشتی ڤێ پێڤاژۆیێ ل ترکیا و باکورێ کوردستانێ گەلەک تشت ھاتن گوھەرتن. ئێدی ئاک پارتیێ ژی ژ بۆ دەستھلاتداریا خوە ب ھێزتر بکەت، سیاسەتەک یەک ئالی رێڤەبر، تایبەتی پشتێ تەشەبووسا دوماهیا 15 تەموزا 2016ێ یا جەماعەتا گولەن ترکیا و ئەردۆگان ب تەمامی بەر ب پێڤاژۆیەکا نوو ڤە چوون. ژ خوە نھا رەوشا ھەیی گەلەک ڤەکری ل ھۆلێ یە.
ل ترکیا دو ئالیێن بەربچاڤ پەیدابوونە و سیاسەتا ھلبژارتنا ھەموو ل گۆرا ڤێ دهێتە دیزاینکرن. ئالیەک ئاک پارتی، ئەردۆگان و دەستھلاتا وی ژ ئالیەک دی یێن دژێ ئەردۆگان و دەستھلاتا وی. نھا ل ترکیا د ڤێ چارچۆڤەیێ دا سیاسەت ل گۆرا خوە ھندەک یاسایان دئافرینیت.
ئاک پارت و ئەردۆگان ژ بۆ دەستھلاتا خوە بەردەوام بکەت خوە ئاڤێتە بەختێ مەھەپێ و باخچەلی، سیاسەتا دەرڤە ویا چەوت و سیاسەتا تەنێ ژ بۆ ھێزکرنا دەستھلاتێ رەوشا ترکیا گەلەک نە خوەش کر. بھابوونەک مەزن چێبوو، بوهایێ دراڤێ ترکیا رۆژ ب رۆژ دادکەڤیت، ئەڤ یەک وەک ونداکرنا دەستھلاتا ئەردۆگان دهێتە نرخاندن.
پشتێ ھەڤالتیا ئەردۆگان و باخچەلی، ئەردۆگان ئێریشێ ھەر کەس و ھەر دەری کر. دەستپێکر ب چاڤێ مەھەپێ بەحسا پرسا کوردان کر. ل گۆرا وی پرسا کوردان نەمایە و ھەرتشت چارەسەر بوویە. لێ ئەردۆگان ب خوە ژی ل ڤان گۆتنێن خوە نەیێ ب باوەرە. ژ بەر کو ھەر گۆتنا کو ئیرۆ ئەردۆگان دکەت د بنگەھێ خوە دا درە دەرخستنا گۆتنێن وییێ بەرێ نە.
د ڤێ قۆناغا کو بەحسا ھلبژارتنێن پێشوەخت دهێتە کرن، کورد چ دکەن؟ ژ ئالیێ کوردان ڤە رەوشا ھەیی قەت نە زەلالە. کورد ژی خوە ب ئاوایەکی د ئەنیا ل دژێ دەستھلاتا ئاک پارتیێ دا دبینن. لێ ئەو ئالی ژی کوردا قەبوول ناکەت. ژ خوە د ڤێ پێڤاژۆیێ دا پرسا کورد و گۆتوبێژێن ژ بۆ پرسا کوردا تێنە کرن، تەنێ وەک مەلزەمەیەکا ھلبژارتنایە.
یانی ژ بۆ ھەدەپێ سیاسەتا کورد و کوردستانێ نە د رۆژەڤێ دایە .
گەلەک ئالیێن دی کو ب ناڤێ کوردا تەڤدگەرن، وەک ھلبژارتنێن شارەداریا چاڤێ خوە بەردانە کو ھەدەپە پارلەمانتارەکێ بدەتە وان و ھەموو سیناریۆ ل گۆرا ڤێ ب رێڤە دچن.
ژ ئالیەکێ دی ڤە کوردێن خوە ل سەر خەتەکا نەتەوی دبینن و ل گۆرا ڤێ سیاسەتێ دکەن، پیدڤییە ب زەلالی دیتنێن خوە د دەربارێ سیاسەتا ھەدەپێ دا بێژن. ئەگەر بکەڤن د ناڤا هەڤپەیمانیا ھەدەپێ دا و دلخوازیەکا وان یا ب ڤی ئاوایی ھەبیت، بلا ڤەکری ڤێ یەکێ بکەن. نھا هەڤپەیمانیەکا ھەدەپە سەرکێشیێ دکەت ھەیە. پرس ئەوەکو دێ ئالیێن کورد کو نە د ناڤا هەڤپەیمانییا ھدپێ دا نە، دێ چ کەن؟
گەرەک کوردێن ژ دەرێ هەڤپەیمانیا کو ھەدەپە سەرکێشیا وێ دکەت، بکاربن ب نرخێن نەتەوی و ل بنگەھەک کو پرسا کوردا بدەنە پێش پلاتفۆرمەکێ پێکبینن. پیدڤییە کورد د پلاتفۆرمەکا نەتەوی دا بهێنە باھەڤ و سیاسەتەکا کوردی و کوردستانی ب رێڤە ببن. ئەگەر ئەڤ یەک نەبیت، دێ جاردەکا دی بەرژەوەندیێن کەسایەتی دەرکەڤن پێش و ل گۆرا وێ ژی تەڤگەر هێتە کرن .
