• حامد گەوهەری

پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ ل 16/8/1946، ل سەر بنەمایێ حیزبا دەمۆکراتا کوردستانا ئیرانێ هاتیە ئاڤا کرن، پارتیا دەمۆکراتا کوردستانا ترکیا ژی ل سالا 1965ێ ل سەر بنەمایێ پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ هاتیە دامەزراندن و رێڤەبەرێن وێ پەیوەندیەکا براتی د گەل سەرۆک بارزانی و شۆره‌شێ هەبوو. ل ئۆکتۆبەرا 1969ێ دا، پارتیا دەمۆکراتا کوردستان-ترکیا، شەش ئەندامێن خوە شاندن باشوورێ کوردستانێ داکو د وارێ پێشمەرگایەتیێ و سیاسەتێ دا پەروەردێ وەرگرن. سەعید ئالچی سەکرەتەرێ پارتیێ، بەرپرساتیا وان خستە سەر ملێن دکتۆر سەعید قرمزی تۆپراک “دکتۆر شڤان”. سەرکرداتیا شۆرەشێ، بارەگەهەک ل نێزیکی گوندێ “دێشیشێ” ل ناڤچەیا زاخۆ ژ بۆی ڤان پێسمەرگەیان دانا.

د کارێن خوە دا، دکتۆر شڤان بێ پرسیارکرن ژ سەرکردە و ئەندامێن پارتیا دەمۆکرات، ب خوە پارتیەکا نوو ب ئایدۆلۆژیا چەپ د ناڤا پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ دا ب ناڤێ “کۆمەلەیا کوردی یا دەمۆکرات یا شۆرەشگێر” DDKD ئاڤا کر.

رۆژا 12/3/1971ێ، ل ترکیێ کۆدەتایا لەشکری هاتە پێکئانین. سەعید ئالچی سەکرەتەرێ پارتیێ، ل ترکیێ رەڤیا و خوە گهاند سووریێ. ل ور کەسەک ژ مالباتا حاجۆ، ب ناڤێ مەجید حاجۆ هاریکاریا وی کر و ئەو گهاند مووسلێ. سەعید ئالچی ل مووسلێ دەرباسی زاخۆ دبیت داکو ل ور بچیتە جەم دکتۆر شڤان، لێ بەلێ رۆژا 25/5/1971ێ شڤان دو پێشمەرگە ب ناڤێن “چەکۆ” و “برووسک” شاندنە زاخۆ داکو سەعید ئالچی دەستەسەربکەن. ئەو شییان سەعید ئالچی و کەسەکێ دی یێ هەڤالێ وی ب ناڤێ محەمەد بەگ بگرن و د گەل خوە دا برنە جەم دکتۆر شڤان.

هەڤالێن ئالچی گۆمانێ ژ ئاخافتنا دکتۆر شڤان دکەن

رۆژا 1/6/1971ێ، دکتۆر شڤان، سەعید ئالچی و محەمەد بەگ کوشتن. پشتی بۆرینا هندەک رۆژان مەلایەک ب ناڤێ “مەلا عەبدول لەتیف” دچیتە جەم دکتۆر شڤان و پرسا سەعید ئالچی ژ وی دکەت. دەما دکتۆر شڤان فێم دکەت مەلا لەتیف ب هاتنا سەعید ئالچی ژ بۆ بنگەهێ وی دزانیت، وی ژی دکوژیت. دیار دبیت پێش کوشتنا ڤان سێ کەسان، هەرسێیان زیندانی دکەت و دبێژیتە پاسەوانێن زیندانێ: ئەڤە سیخورێن ترکیا نە و ئەم دێ لێپرسینێ ل گەل وان کەین. پاسەوان ئەڤە بوون: سەلیم فەلکی “رێڤی”، حکمەت بلوت تەکین “چەکۆ” و محەمەد حەسەن کایا. سەعید ئالچی و هەڤالێن وی حەفتەیەکێ ل زیندانێ تێنە زندانیکرن و پشت را وان دبەنە دەرڤەی بنگەهێ خوە و وان دکوژن و جەنازەیێن وان دسپێرن ئاخێ.

هەڤالێن سەعید ئالچی دچنە جەم سەرۆک مستەفا بارزانی

هەڤالێن کۆمیتەیا ناڤەندی یا پارتیا دەمۆکرات ژ ترسا گرتنا خوە ژ ترکیا رەڤیابوون سوریێ. هندەک ژ وان ل سووریێ مابوون و دەروێش سەعدۆ، شەرفەدین ئالچی، شاکر ئۆپۆزدەمیر و مەلا یونس چوونە زاخۆ و پرسیارا رەوشا سەعید ئالچی ژ دکتۆر شڤان کر. دکتۆر شڤان دبێژیت: (ئەو هات و پشتی سێ شەڤان ڤەگەریا ترکیا.) هەڤالێن ئالچی گۆمانێ ل ڤێ ئاخافتنا شڤان دکەن و فێم دکەن سەعید ئالچی د ژیانێ دا نەمایە. ژبەرکو ل ترکیا دەستهەلاتا لەشکری هەبوو، سەعید ئالچی و کوردێن خەباتکار نەدکارین ڤەگەرن ترکیا. ل سەر ڤێ یەکێ را ژ بۆی پشت راست بوونێ ژ لایەنگرێن خوە یێن ل کوردستانا باکور دپرسن، ئەو بەرسڤ ددەن ئالچی نە ڤەگەرایە ترکیا. ب وان ئاگاهیێن ل بەر دەستێ وان، هەڤالێن سەعید ئالچی ب ئاوایەک نهێنی ل گەل پاسەوانان دئاخڤن و دەما پاسەوان ڤێ راستیێ فێم دکەن کو سەعید ئالچی سەکرەتەرێ پارتیا وان بوویە، نە کو سیخورێ ترکیا بوویە، فێم دکەن دکتۆر شڤان خیانەت کریە و ژ وان را دبێژن سەعید ئالچی و دو کەسێن دی هاتنە کوشتن و جەنازەیێن وان ل فلان جهی هاتنە ڤەشارتن.

هەڤالێن سەعید ئالچی دچنە جەم سەرۆک مستەفا بارزانی ل گەلالە و مژارێ ژێ را دبێژن. ب فەرمانا بارزانی، پێشمەرگە دچن دکتۆر شڤان و چەکۆ و برووسک تینن و پرسیارا سەعید ئالچی ژ وان دکەن. دبێژن، هاتیە جەم مە و ڤەگەرایە ترکیا. ژبەرکو پێشمەرگە ب ڤێ مژارێ دزانن، دکتۆر شڤان و برووسک و چەکۆ دبەن و جەنازەیێ سەعید ئالچی و هەڤالێن وی ل بن ئاخێ دەر تینن. پشتی ڤێ یەکێ دکتۆر شڤان قەبوول دکەت کو وی سەعید ئالچی کوشتیە و د بەرسڤا دادگەهێ دا دبێژیت: (من خیانەت کریە.) پشترا دبێژیت: (من دخواست رێبازا پارتیا دەمۆکرات بگوهەرم ژ بۆ پارتیەکا خوەدان ئایدۆلۆژیەک کۆمۆنیست.) هەڤالێن سەعید ئالچی داخواز دکەن ژ هندەک کوردێن مافناسێن ئیران، سووریێ و ترکیا دادگەهەک بهێتە پێکئانین و دکتۆر شڤان و هەڤالێن وی دادگەهـ بکەن.

ئەم هایدار بووین کو سەعید ئالچی چوویە باشوورێ کوردستانێ و هندەک نووچەیێن نەخوەش دەربارا وی دا مە بهیستن

د ئەنجاما دادگەهێ دا کو کوردێن هەر 4 پارچەیێن کوردستانێ تێدا بەشدار بووبوون، بریار هاتە دایین دکتۆر شڤان و چەکۆ و برووسک ب سووچا خیانەت و کوشتنا سێ ژ هەڤالێن وان بهێنە کوشتن و د ئەنجام دا ل 26/11/1971ێ دا ئەڤ سێ کەسە تێنە کوشتن. ژ بۆی زەلالکرنا ڤێ بوویەرێ، من پەیوەندی ب دامەزرینەرێ پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ-ترکیا و شاهدێن بوویەرێ کر. دەروێشێ سەعدۆ یەک ژ دامەزرینەرێن پارتیا دەمۆکراتا کوردستان-ترکیا ل سالا 1965ێ دا د گۆفتگۆیەکا تایبەت دا ب تەلەفۆنێ کو دەنگێ وی ل جەم من پاراستیە دبێژیت: ” رۆژا 18ێ خزیرانا 1971ێ ل گەل شاکرێ ئۆپۆزدەمیر و مەلا یونس کایا ئەم چووینە سووریێ کو سەعید ئالچی یێ سەرۆکێ پارتیا دەمۆکرات ببینین. ل ور ئەم هایدار بووین کو سەعید ئالچی چوویە باشوورێ کوردستانێ و هندەک نووچەیێن نەخوەش دەربارا وی دا مە بهیستن. ژ بەر ڤێ یەکێ رۆژا 20ی خزیرانێ ژ سووریێ چووینە گوندێ “تاوس” و ل ور ژ بۆی تەلەعفەرێ و مە خوە ب لژنەیا پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ ناساند. وان ب ترۆمبێلان ئەم رەوانەی مووسلێ کرین. ل ور شاکر و مەلا یونس گۆت ئەم بچینە بارەگەهێ دکتۆر شڤان، ئەز رازی نەبووم و من گۆتێ هندەک زانیاری هەنە کو پێدڤیە وان بگەهینمە سەرۆک بارزانی. ئەو چوونە جەم دکتۆر شڤان و ئەز چوومە “ناوپردان” کو بارەگەهێ پارتیا دەمۆکرات ل ور بوو. ل ور من دکتۆر مەحموود عۆسمان دیت و من ژێرا گۆت هەڤالێ مە “سەعید ئالچی” هاتیە باشوورێ کوردستانێ و ئەم نزانین چ ب سەرێ وی هاتیە. دکتۆر مەحموود برۆسکەیەک ژ بۆی عۆسمان قازی قایمەقامێ زاخۆ شاند و تێدە نڤیساند:

گەر سەعید ئالچی هاتیە زاخۆ، هایدار بکەن بهێتە مەکتەبا سیاسی. عۆسمان قازی بەرسڤ دا کو سەعید ئالچی ل رۆژا 23 هەیا 25/5/1971ێ ل ڤێرە بوویە و ژبەرکو بەلگەیا چوون و هاتنێ ل گەل دا نەبوویە، د گەل دکتۆر شڤان و حکمەت بلۆت تەکین “چەکۆ” چوویە بارەگەهێ دکتۆر شڤان. پشتی گهیشتنا ڤێ برووسکەیێ، دکتوور مەحموود برووسکەیەکا دی ژ ئەسعەد خۆشەڤی، ئامر هێزێ ناڤچەیا بارزان را شاند، داکو پرسا رەوشا ئالچی ژ شڤان بکەت. شڤان ژێرا گۆتبوو ئالچی هاتیە جەم مە و ژبەرکو ئەم نەشیاینە ببینە یەک رەئی، ئەو ڤەگەرایە باکورێ کوردستانێ. ئەسعەد خۆشەڤی ئەڤ بەرسڤە ژ دکتۆر مەحموود را شاندبوو. من د بەرسڤێ دا گۆت ئەڤە راست نیە و ئالچی نەڤەگەرایە باکور. دکتۆر مەحموود ئەز شاندم جەم ئدریس بارزانی. نەرینا خوە دەربارا سەعید ئالچی من ژێرا راگهاند. گۆت سبە وەرە ل گەل سەرۆک بارزانی بئاخڤە.

بارزانی گۆت پێدڤیە دادگەهـ بریارێ ل سەر بدەت

رۆژا 10ی تەمۆزا 1971ێ، دەمژمێر 8ی ئێڤارێ گەهشتم جەم سەرۆک بارزانی و من بوویەر بۆ ڤەگێرا. من گۆت دکتۆر شڤان دبێژیت سەعید ئالچی ڤەگەرایە باکور، لێ ئەو نەڤەگەرایە باکور و دیار نینە چ ب سەرێ وی هاتیە. سەرۆک بارزانی ژ کاک ئدریس را دبێژیت: برۆسکەیەکی ژ بۆی ئەسعەد خۆشەڤی بشینە و ژێرا ببێژە گەر سەعید ئالچی ل ناڤچەیێ بیت، وی بشینن مەکتەبا سیاسی، گەر نا دکتۆر شڤان بشینن. رۆژا 15ێ تەمۆزا 1971ێ ل گەل حەبیب محەمەد کەریم سەکرەتەرێ پارتیا دەمۆکرات دا چوومە هەولێرێ و ل مالا عەبدولوەهاب ئەترۆشی مە نان خوار و ب ترۆمبێلەکێ ئەز شاندم مووسلێ. عەلی شنگالی بەرپرسێ لقا یەک یا پارتیێ بوو. ل ور ل گەل فازل میرانی چووینە بامەرنێ و ل ور مە ئەسعەد خۆشەڤی دیت. رۆژا دووڤ دا هەموو بەرپرسێن پێشمەرگەیان هایدار کرن، بەرسڤ ئەڤە بوو کو سەعید ئالچی هاتیە ناڤچەیێ و چوویە بارەگەهێ دکتۆر شڤان و نەڤەگەرایە. شۆفێرێ وێ ترۆمبێلێ ئانی کو سەعید ئالچی بربوو جەم دکتۆر شڤان. گۆت بەلێ من ئەو بریە. ئەنجامێن لێکۆلینان ئاشکەرا کر کو سەعید ئالچی نەڤەگەرایە باکورێ کوردستانێ و دکتۆر شڤان و چەکۆ، سەعید ئالچی کوشتینە. ئەسعەد خۆشەڤی دو پێشمەرگە شاندن جەم دکتۆر شڤان کو ببێژنێ کورێ ئەسعەد خۆشەڤی نەخوەشە و داخواز کریە بهێی وی تەداوی بکەی. ئێڤار بوو دەما دکتۆر شڤان و چەکۆ گهشتی بامەرنێ. لێپرسین ژ وان هاتە کرن و خوەیا بوو کو شڤان و چەکۆ، سەعید ئالچی کوشتیە. هەر دویان دانپێدان کر. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەو برنە حاجی عۆمەران و ل ور زیندانی کرن. ئەز ژی ڤەگەریم جەم سەرۆک بارزانی و ئەڤ کارەساتە ژ بۆی وی باس کر. گەلەک عاجز بوو. گۆت هەرە هەڤالێن خوە بینە و ل ڤێرە بریارێ ل سەر بدەن.

ئیسماعیل ئەرار وەزیرێ ترکیێ راگهاند، «مستەفا بارزانی هندەک کەسان پەروەردە دکەت کو ل ترکیا فەوزایێ دروست بکەن».

چووم زاخۆیێ و ل وێرێ من شەرفەدین ئالچی هایدار کر. ئەو و هەڤلەک دی هاتن و ئەم ڤەگەرین جەم سەرۆک بارزانی و مە داخواز کر دکتۆر شڤان و چەکۆ ب سووچا خیانەتێ بهێنە کوشتن. بارزانی راگهاند پێدڤیە دادگەهـ بریارێ ل سەر وان بدەت.

دکتۆر شڤان و چەکۆ بۆ دەما شەش مەها د زیندانێ دە هاتنە راگرتن هەیا کو دادگەهێ بریارا کوشتنا وان دای و رۆژا 26/11/1971ێ ب تاوانا کوشتنا سەعید ئالچی سەکرەتەرێ پارتیا دەمۆکراتا کودرستانێ-ترکیا و محەمەد بەگ و مەلا عەبدول لەتیف  ئەو هاتنە کوشتن، لێ چاپەمەنیا ترکیا ژ بۆی شکاندنا سمعەتا پارتیا دەمۆکراتا کوردستانێ و بارزانی ئەڤ بوویەرە بەرەڤاژی کر و هندەک رۆژنامەڤانان و “ئیسماعیل ئەرار” وەزیرێ ترکیێ راگهاند، مستەفا بارزانی هندەک کەسا پەروەردە دکەت کو ل ترکیا فەوزایێ دروست بکەن”.

ب کورتی، ژ بۆی دەرخستنا راستیا کارەساتێ من پەیوەندی ب شاکر ئۆپۆزدەمیر، محەمەد عەلی یونس تۆڤی بامەرنی، دکتۆر عۆمەر شێخموس و دکتۆر مەحموود عۆسمان و موحسین سەرۆکێ دادگەهێن کوردستانێ ل سەر دەما شۆرەشا ئیلۆنێ دا کر و هەموویان ئەڤ گۆتنە پشتراست کر. دکتۆر عۆمەر و شێخموس گۆت: “دەما خوە دا ئەڤ یەک دیار بوو کو سەعید قرمزی تۆپراک، سەعید ئالچی کوشتیە. هەر ژ بەر ڤێ تاوانێ هاتە دادگەهکرن ژبەرکو وی ب خوە دانپێدان ب کوشتنا سەعید ئالچی کر. هەر وەها دڤێت ببێژم کو د وان سالان دا و پشتی وان سالان ژی چ ئەندامەکێ یەکیتیا نیشتیمانی یا کوردستانێ ژ لایێ حکوومەتا ترکیێ ڤە نەهاتیە تەرۆرکرن.