ھەپەگێ ب داخویانیەکێ راگھاند کو 17 گەریلایان ژیانا خوە ژ دەست دانە. د داخویانیێ دا ھات دیارکرن کو ڤان گەریلایان ب چەکێن کیمیەوی ژیانا خوە ژ دەست دانە. چەکێن کیمیەوی ھاتنە بکارئانین یان نا و ئالیێ تەکنیکییێ بوویەرێ نە مژارا ڤێ نڤیسێیە. د ئەنجامێ دا 17 جوانێن کورد ژیانا خوە ژ دەست دان. 17 مالبات ب ئاگرێ خەمگینییێ کەتن. یێن ژییانا خوە ژ دەست دایی زارۆکێن ڤی گەلی نە. ژ بەر ڤێ یەکێ نە مومکنە کو ئێشا وان نەھێت هەست پێ کرن.
تشتێ پێدڤی نە ھەستییارییە پرس و چارەسەرییە
لێ خەلەتیا کو مرۆڤ تووش دبە ئەوە کو تەنێ ب ھەستیاری مژوول ببە دێ تەنێ مە بەر ب خەلەتیێن مەزنتر و ئێشێن گرانتر ڤە ببە. ژ بۆ ڤێ ژی تەنێ ب پرسکرنا پرسێن راست، تەسپیتکرنا بەرپرسیاران و رەخنەیێن پێویست مرۆڤ دکارە رێگریێ ل ونداھییێن زێدەتر بکەت.
کورد نکارن دەولەتا ترکان ژ ڤان مرنان بەرپرسیار بگرە. ژ بەر کو دەولەتا ترک دژمنە. کوشتنا جوانێن کورد ب ھەر ئاوایی ئەرکەکی دژمناتیا وییە. ئەڤ نە جارا یەکەمە کو دەولەتا ترک ڤێ یەکێ دکە. دەولەتا ترک ژ سالا 1920-1925 ڤە کوردان دکوژە. ل سالا 1930 دا ل گەلییێ زیلان ھەموو جورێن کوشتنێ ب سەرێ کوردان ئانی. دەولەتا ترک د سالا 1938 دا ل دێرسمێ ژی ژەھرا مشکا بکارئانی. ما نە دەولەت بوو کو د سالا 2015ێ دا جوانێن کوردێن بریندار د ژێرزەمینا ئاڤاھییێن جزیرێ دا ب ساخی شەوتاندین؟ بەلێ، دەولەت بوو. ئەڤجا ئەو تەڤگەرا سیاسی ئانکو پەکەکەیا کو ژیانا جوانێن کورد خستیە بن خەندەک، ژێرزەمین و تونەلان دا، ما ئەوقاس بێگونەھە؟ نە خێر نەیا بێگونەھە. پەکەکە د مەحکوومکرنا جوانان بۆ مرنێ، ھەری کێم ب قاسی دەولەتا درندەیا ترک بەرپرسیارە.
ھەمان رێخستن ژ وەنداھییێن ل خەندەکێن جزیرێ و تونەلێن زاپێ بەرپرسیارن.
لێ مخابن 17 جوانێن کوردێن د تونەلێ دا ژیانا خوە ژ دەست دان و یێن د خەندەک و ژێرزەمینێن جزیرێ دا ژیانا خوە ژ دەست دانە ھەمان چارەنووسێ هەبوو. مینا شەرێ خەندەکان یێ پەکەکێ و دەولەتا ترک سالا 2015، وێرانیا د تونەلان دا ژی بەردەوامییا خەندەکایە. پەکەکێ دزانبوو کو ئەو خەندەکێن کو ژ ھەر ئالی ڤە ھاتنە دۆرپێچکرن، دێ د داویێ دا ژ ئالیێ دژمنی ڤە هێن گرتن و جوانێن د خەندەکان دا ژی دێ یەک ب یەک هێن کوشتن. ب ھەمان ئاوایی پەکەکێ دزانیبوو کو ئەو دێ د داویێ دا د تونەلێن کو ل سەرێ چیا بن چەپەرێن دژمنیدا چێکربوون دا، دێ هێن گرتن و جوانێن د ناڤ وان توونێلان دا ژی دێ هێن کوشتن.
دەولەت چقاس سۆند خواریە کو وان جوانان تنە بکە، پەکەکێ ژی ب قاسی دەولەتێ سۆند خواریە کو ل سەر جەنازەیێن وان جوانان سیاسەت و نەماییشێ بکە.
بەرپرسیاریا جوانێن د تونەلان دا ژییانا خوە ژ دەست دایی نە وەکی کو ژ ئالیێ مەدیا پەکەکێ و مشەخۆرێن سیاسی دیارکریە، پەدەکێ چ پەیوەندی ب ڤان روودانا ڤە نینە. ژ جوانێن د تونەلان دا ژیانا خوە ژ دەست دایی، د سەری دا عەڤدلا ئۆجەلان و پەکەکە بەرپرسیارن.
بەرپرسیاریا عەڤدلا ئۆجەلان
پشتی کو عەڤدلا ئۆجەلان د سالا 1999ێ دا ب ھەموو ئاوایی خوە تەسلیمی دەولەتا ترک کر، خەتا خوەیا سییاسی و ئیدەۆلۆژیک ل گۆری بەرژەوەندییێن دەولەتا ترک ئامادەکر. ھەست و نێرینێن کوردێن باکور یێن دژی داگیرکەرییا ترک نەرمکرن. ئێدی دژمن وەکە برا ھاتە پێناسەکرن. لۆما ژی کوشتنا جوانێن کورد ژ سالا 2000ێ و ڤر ڤە ھەموو د ستوویێ ئۆجەلان دایە. ئۆجالان د دادگەھێ دا، د پرتووکێن خوە دا، د ڤیدیۆیان و د نامەیێن خوە دا ئەشکەرە دبێژە: “ئەم دەولەتا کوردی ناخوازن، ترکیا دەولەتا مەیە، ئەم دخوازن ترکیێ بھێز بکن”. عەڤدلا ئۆجەلان ب ھەزاران رووپەل نڤیساندن و ھەول دا کو کوردان بگھینە ھەڤگرتنەکا کو “ب دلخوازی بکەڤن بن ئالایێ ھەڤپارێ ترکیایێ و ناسنامەیا ترکبوونێ”. ژ وێ دەمێ ڤە جوانێن کورد ب مرنێ ھەول ددن دەولەتا ترک دەمۆکراتیک بکن.
دەولەتا ترک چما پشتی کو عەڤدلا ئۆجەلان ھات گرتن و دارزاندن، سزایێ دارڤەکرنێ ژ ھۆلێ راکر؟ ژ بەر کو دەولەتا ترک د پرۆژەیا “قرکرنا ناسنامەیا نەتەوەیا کورد” یا ل سەر کوردان دا عەڤدلا ئۆجەلان وەک «ھەسپێ ترۆیا» د ناڤا کوردان دا بکارئانی. ئۆجالان ژ سالا 2000ێ و ڤر ڤە د بەردێلا جانێ خوە بپارێزە، ب ھەزاران جوان ژ بۆ خوە کرن قوربان. ئۆجالان ھەر تم ب سەربلندی دبێژە، “چ کەسی خوە نە ژ بۆ محەمەد و نە ژی ژ بۆ عیسا نەشەوتاند، لێ بەلێ ژ بۆ من خوە دشەوتینن.”
ژ سالا 1978ێ ھەتا نھا نێزی 5 نفشێن جوانێن کورد د چەپەرێن پەکەکێ دا ھاتنە ژناڤبرن. ژ بۆ چ ئارمانجێ، چ دەستکەفت چێ بوو، کێ چ بازار کر؟ پێنج نفش قەدییان. ژ بۆ چ ئارمانجێ گەلۆ؟
بەرپرسیاریا پەکەکێ
عەڤدلا ئۆجالان قەبوول کر کو ببە پارچەیەک ژ “پرۆژەیا قرکرنا ناسنامەیا نەتەوەیی یا کورد” یا دەولەتا ترک. پەکەکێ ژی قەبوول کر کو ل سەر شۆپا ئۆجالان بمەشە.
رێڤەبەرێن پەکەکێ ناخوازن شەر راوەستە. شەر سەدەما سەرەکەیا ھەبوونا پەکەکێ و دەولەتا ترکە. گەر شەر نەبە، ئەو جوان نەمرن، مراد قارایلان نکارە وەکی فەرماندار ل ھاوردوور بگەرە؟ یان ژی جەمیل بایکێ کو د ژیانا خوە دا یەک گولـلە ژی نەتەقاندی دێ چاوا وەکە سەرۆک خوە پێناسە کت؟ گەر ئەڤ جوان نەمرن پەکەکە ب قاسی ھەدپەێ ژی ب باندۆر نابە. پەکەکە جەسەدێن ڤان جوانان ژ بۆی خوە وەک سەرمایە ب کار تینە.
ئەو جوان بێی کو بزانن دێ مرن شاندن وان تونەلان.
د سالا 1994ێ دا گەریلا تێک چوو، د سالا 1999ێ دا ل جوودی تاکتیکا تونەلێ بێ ئەنجام بوو.
ژ بلی تێکلیێن ئۆجالان، پەکەکێ و دەولەتا ترک، گەر ئەم ب ئاوایەکی بێلایەن ل دیرۆکێ بنێرن، د سالا 1994ێ دا ل بۆتانێ تاکتیکا شەرێ گەریلا بنکەت. د سالا 1998ێ دا ئەڤ تێکچوون ل ھەموو ئەیالەتێن باکورێ کوردستانێ ھات ژییان کرن. د 1994ێ و ڤر ڤە شەر تەنێ نفشێن کوردان براندییە، گوند و باژارێن وان وێران کرییە، جڤاکا کورد د وارێ دەروونی، ئابۆری، جڤاکی و سییاسی دا ژناڤ برییە. ئانکو ڤی شەری ژ بلی وێرانکاری و دەربەدەریێ چ دەستکەفت ژ بۆ کوردان نە خولقاندییە.
سیستەما بن ئەردا کو فەرماندارێ ھەپەگێ مراد کارایلان “تونەلێن شەری” بناڤ دکە و وەکە تاکتیکەکە نوویا شەری ژ سالا 2020ێ و ڤر ڤە پەسنێ وێ ددە، د سالا 1999ێ دا ل جوودی ب چەکێن کیمیاوی ئەڤ تەکتیک تێک چوو. د 10ێ گولانا 1999ێ دا ل شکەفتەکا “چەلە شەھری”یا گوندێ بلکا پر ڤەشارتی، نەپەنی، نەناس، ب چەکێن کیمیەوی 19 گەریلا (یەکینەیا ھەمزە گولدک رەمۆ) ژیانا خوە ژ دەست دان. ب راستی ژی مادەیێن کیمیەوی ھاتن بکارئانین. لێ پەکەکێ ل سەر داخوازا ئۆجالان ئەڤ مژار نەبرە سازیێن ناڤنەتەوەیی و گۆت سەر نەئاخڤن.
د 10ێ گولانا 1999ێ دا ل جوودی دیار بوو کو تونەل نە سەنگەرێن شەرن، گۆرستانن. د سالا 2017ێ دا دەولەتا ترک ل چییایێ «کاتۆ» ل ئەلکی دەرێ تونەلەکێ کو 5 گەریلایێن ژن تێدا بوون کۆنکرێت کر. ھەمان کریار ل تەپە ش. جۆلەمرێگ و کەلا ئەرتووش ژی پێک ھات.
د سالێن 2021ێ و 2022یێ دا کو ئەڤ قاس تەجرووبە و سەرپێھاتییێن دلتەزین ھەنە، چما دیسا گەریلا خستن تونەلان؟ ژ بەر کو ژ بۆ پەکەکە ھەبوونا خوە بدۆمینە پێدڤی ب مرنا جوانان هەیە.
بەرپرسیارییا رەوشەنبیر، سیاسەتمەدارێن گەل
سەدەما کو پەکەکە جوانێن کورد ب ھێسانی بەر ب مرنێ ڤە دشینە ئەوە کو رەوشەنبیر، سیاسەتمەدار و رایا گشتی بێدەنگ و بێ ھەلوەستە.
گەر گەلێ کورد و رەوشەنبیرین کورد ژ پەکەکێ حەسابا وێرانکرنا 12 باژارێن کوردستانێ و مرنا ب ھەزاران جوانێن کورد د خەندەکان دا پرسی با پەکەکێ ئەو چیرۆکا خەندەکان د بن ناڤێ توونێلێن شەری دا بەردەوام نەدکر. دڤێت مالبات ژ پەکەکێ بپرسن چما زارۆکێن وان ب قەستی دشینن مرنێ. ب قیرینا درووشما “شەھید نامرن” و تلیلییان بەرخوەدان نابە. پێویستە گەلێ کورد نەھێلە کو پەکەکە زارۆکێن وان وھا ب ئەرزانی بشینە مرنێ.
پەکەکە ژ بۆ بێدەنگکرنا مرۆڤان مرنێ بکار تینە. رەخنەکرنا سیاسەتا پەکەکێ وەکە خیانەتا ل شەھیدان تێ نیشاندان. رەخنەکرنا پەکەکێ وەکە ئەرێکرنا دەستوەردانا دەولەتێ تێ نیشاندان. لێبەلێ، راستی نە ووسایە. ئەم دزانن کو دەولەت ژ کوشتنا کوردان حەز دکە. لێ ئەم ژی دزانن کو ئیرۆ ل پشت راگھاندنا ڤان 17 ناڤان ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە پلانەک ھەیە. ئەم دزانن کو پەکەکە دخوازە خوە د بن خەمگینیا ڤێ بوویەرێ دا ڤەشێرە.
لێ ئەم دخوازن ب پرسێن راست ل مافێن جوانێن کورد یێن کو ژیانا وان د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتا ترک دا ئاسێ مایی، بگەرن.
چما ئەڤ جوان ل جھێن کو مسۆگەر دێ ژ بۆ وان ببە گۆرستان دھاتن جھ کرن؟
چما نھا ئەڤ وەندایی تێنە راگھاندن؟
گەر کامیرەیێن پەکەکێ دکارن دیمەنێن عەسکەرێن کو ژ مەسافەیەکا نێزیک گازێ درژینن دەڤێ تونێلێ بکشینە، چما ژ بۆ رزگارکرنا ھەڤالێن خوە تەڤناگەرن؟
گەلۆ چەند نفشێن دن دێ ببن قوربانیا ڤێ “سالا سەرکەفتنێ”یا بێ داوی؟ ھەکە ئەم ژییێ ھەر 17 گەریلایان دانین سەر ھەڤ ب قاسی ژییێ جەمیل بایک، قارایلان و دوران کالکان لێ ناھێت، لێ چما چ ب سەرێ وان پیرەپڤان ناھێت. بۆچی ئەو تام ناکەنە شەربەتا شەھادەتێ.
ژ بۆ کو “ترکیا دەمۆکراتیک ببە” دێ چەند جوانێن کورد سەرێ خوە دانن ئاخێ؟
ئەم دێ ڤان پرسان کەین و ب بەردەوامی ژی دێ راستیان ئاشکەرا کەین. ژ بەر کو ئەم ژ پەکەکێ زێدەتر رێزێ ل ژیانا وان جوانێن کورد دگرین.
