رێخستنا پەکەکێ یا رۆژھلاتێ کوردستانێ پژاک چییە؟ کەنگی ھاتییە دامەزراندن؟
ژ دەما کو سەرھلدانا شۆرەشگەری یا گەلێن رۆژھلاتێ کوردستانێ و ئیرانێ دەست پێ کری، ناڤێ رێخستنێن پەکەکێ یێن رۆژھلاتێ کوردستانێ و روویێ کادرۆیێن وان زێدەتر خویا بوو. رێخستنێن کو پەکەکێ ژ بۆ رۆژھلاتێ کوردستانێ ئاڤا کربوون کو ژ شەرێ قەندیلێ یێ 2011ێ و ڤر ڤە قەت نەھاتبوون دیتن، ژ نشکا ڤە د چاپەمەنیێ دە دەرکەتن سەر دیکێ. مە رێڤەبرێن ڤان پێکھاتەیێن پەکەکێ و ناڤێن وان وەکە PJAK، KODAR، YRK و KJAR و KCR د چاپەمەنیێ دا دیتن.
ستراتەژیا ئۆجالان یا “پارتیێن کو دێ وەلاتێن کۆلۆنیالیست دەمۆکراتیک بکن”
پەکەکە لگەل ئیرانێ دا خوەدی دیرۆکەکا دۆم و درێژە. د دەستپێکا سالێن 2000ێ دە پەکەکێ دەما کو ل رۆژھلاتێ کوردستانێ چەند تەڤلیبوونەک چێبوون پەکەکێ رێخستنەک ب ناڤێ “جوومبووشا گەل” دامەزراند و ل سەر سنۆرێ باکور دەست ب خەباتا خوە کر. ل سەر نەرازیبوونا ئیرانێ ئەڤ رێخستنە ژ نشکاڤە ژ ھۆلێ ھاتە راکرن.
د سالا 2002یێ دا ب تەعلیماتا عەڤدللا ئۆجالان دەما کو د گرتیگەھێ دە بوو، پەکەکێ ل چار پارچەیێن کوردستانێ دەست ب ئاڤاکرنا پارتیێن وەکە پەیەدە، پژاک و پەچەدەکێ کر.
ئارمانجا ڤان ھەر چار پارتیان “دەمۆکراتیککرنا وەلاتێن کو پەیوەندی پێڤە هەبوو” بوو، یانی ترکیا، ئیران، سووریا و ئیراق دێ هێن دەمۆکراتیزە کرن.
پژاک ب ڤێ تەعلیماتا ئۆجالان ژ بۆ رۆژھلاتێ کوردستانێ ھاتە ئاڤا کرن
تەڤلیبوونا جوانێن رۆژھلات د ناڤا پەکەکێ دە
د سالێن 2000ێ دا گەلێ رۆژھلاتێ کوردستانێ د ناڤا لێگەرینەکا نوو دە بوو. ب تایبەتی ژی گەشەدانێن سیاسی یێن ل باشوورێ کوردستانێ باندۆر ل رۆژھلاتێ کوردستانێ دکرن. ب تایبەتی د زانینگەھێ دا جوانان دخواستن چالاکیان ل دار بخن. پەکەکە یا کو ل سەر سینۆر ب دەستوورا ئیرانێ تەڤدگەرییا، بوو ناڤ و نیشانا سەرلێدانا جوانا.
د دەستپێکا سالێن 1990ێ دا پەکەکێ ل سەر سێ خالێن سەرەکی لگەل ئیرانێ دا ل ھەڤ کربوو و یەک ژ وان ژی ئەو بوو کو “پەکەکە جوانێن رۆژھلاتێ کوردستانێ د ناڤا رێزێن خوە دا وەرنەگرە”. پشتی گرتنا عەڤدللا ئۆجالان د سالا 1999 دە، دەما شەرێ ناڤبەرا پەکەکێ و ترکیێ راوەستیا، ئیران ژ ڤێ رەوشێ نەرەحەت بوو. ل ئورمیێ و تەھرانێ نەخوەشخانە و سازییێن رێڤەبەریێن پەکەکێ گرتن. ل سەر پەکەکێ دەست ب زەختان کر. ھەژمارەکا سینۆردارا جوانێن رۆژھلاتێ کوردستانێ د ناڤا پەکەکێ دە بوو سەدەما تەڤلیبوونا ھندەک جوانێن کورد. جەمیل بایک پاشێ ل سەر ڤان تەڤلیبوونا گۆت “ئیرانێ ھندەک ژ وان وەک سیخور شاندنە ناڤ مە”. جوانێن تەڤلی پەکەکێ د بوون خوەدی شایینێن ئاکادمیک بوون. ئەڤ جوان ب تەعلیماتا ئۆجالان ژ بۆ ئاڤاکرنا پارتیێ ھاتن با ھەڤ.
ئەڤینا مەزنا عۆسمان ئۆجالان ژ بۆ رۆژھلاتێ کوردستانێ
برایێ عەڤدللا ئۆجالان عۆسمان ئۆجالان (فەرھاد) کەسایەتەک جودا بوو. ژ بۆ ئاڤاکرنا پارتیەکا ژ جوانێن رۆژھلاتێ کوردستانێ ل گەلیەک کوور ل قونتارا چیایێ قەندیلێ ل بەرامبەری سەنگەسەرێ، دەست ب خەباتێ کر. نە تەنێ کادرۆیێن د ناڤا پەکەکێ دە، ھەر وھا ھندەک ناڤێن ناڤدار و رێزدارێن کو بەرێ د ناڤا پارتیێن دن یێن رۆژھلات دە جھ گرتنە ژی ژ بۆ خەباتەکا نوویا پارتیێ نەرم نێزیک بوون.
دەم دەما ئاڤاکرنا پارتیەکا نوو بوو. خەباتێن ئامادەکاریێ کو د ھاڤینا 2003یێ دا ل گەلیێ رزگێ یێ قەندیلێ ب ناڤێ دۆلا شەھید ھاروون دەست پێ کربوو، د 15ێ ئیلۆنا 2003یێ دە ب داوی بوو و پارتی ھات ئاڤاکرن.
پژاک دیرۆکا دامەزراندنا خوە ژی ڤەدشێرە. ئەو دبێژە کو د 4ێ نیسانا، 2004ێ دە ھاتییە دامەزراندن. ھات گۆتن کو ژ بۆ 4ێ نیسانێ رۆژبوونا عەڤدللا ئۆجالان ئەڤ دیرۆکە ھاتییە ھلبژارتن. ئانکو دیرۆکا دامەزراندنا پژاکێ ژی خەلەت دهێت راڤەکرن.
ھەر وھا واتەیەکا تایبەتا ناڤێ پژاک (پارتیا ژیانا ئازادا کوردستانێ) ژی ھەبوو. یا یەکەم، ئۆجالان نەخوەست کو ناڤێ کوردستانێ د ناڤ پارتیێن کو تێن دامەزراندن دە هەبە. ئەڤ تەعلیمات ھات دایین. ژ بەر ڤێ تەعلیماتا ئۆجالان بوو کو ل گەل ناڤێ پەیەدێ دە یا کو وێ دەمێ ھاتیە دامەزراندن ناڤێ کوردستانێ جی نەگرت. لێ کۆمیتەیا ئامادەکارا کۆنگرەیێ و شاندا کۆنگرەیێ گۆتن کو بکارنەئانینا ناڤێ کوردستانێ خەلەتە. ب راستی ژی ئەندامەکێ کۆنگرە ئەڤ ھەلوەستا پەکەکێ رەخنە کر و گۆت، “ئەگەر ل سەر ناڤێ مە کوردستان نەبە، ئەم ژ بۆ چ، ژ بۆ کیژان جوگرافیێ دێ شەری کن؟” و ناڤێ کوردستانێ ھات بکارئانین.
مژارا دویەمین ژی بکارئانینا پەیڤا “ژیان” بوو کو ئەڤ ناڤ د ئەدەبیاتا پەکەکێ دە نینە. ئەڤ ژی دیاریا عۆسمان ئۆجالان بوو. عۆسمان ئۆجەلان وێ دەمێ ل گەل کەچەکا رۆژھلاتی ب ناڤێ ژییان (کەوەس) پەیوەندیێن سۆزداری ھەبوون. عۆسمان ئۆجالان پشترە لگەل ڤێ کەچکێ دا زەوجی. عۆسمان ژ بەر ناڤێ دەزگرتییا خوە ناڤێ پارتییا رۆژھلاتێ کوردستانێ کر پارتییا “ژییانا” ئازاد. ھات زانین کو عۆسمان ئۆجالان تەڤی نەرازیبوونێن ھەر کەسی ژی لێ وی بۆ حەزکرنا خوەیا ژیانێ ئەڤ ناڤە ل سەر کۆنگەرەیێ فەرز کر. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەڤ ناڤە ب سالانە د ناڤا پەکەکێ دە وەکە پێکەنۆکەکێ دهێت باسکرن.
چیرۆکا دەسپێکا پژاکێ ئەڤە. لێ پشترە پێڤاژۆیێن ب لەز پێش دکەڤن و ئەڤ دەرکەتنا پژاکێ ڤەدگوھەرە ئەسارەتێ.
خەباتکارێن دامەزرینەرێن پژاک و شاپور بۆدیشاڤا
د ناڤا پژاکێ دە جوانێن کوردێن ئیدەئالیست و وەلاتپارێز ھەبوون. ژ ئەورۆپایێ ژی کەسێن سڤیل ھەبوون. کەسێن د دامەزراندنا پژاکێ دە رۆل گێرای کوردستانی بوون. ئالایێ کوردستانێ یێ کو پەکەکێ قەبوولنەدکر ل کامپ و کۆنگرەیا خوە دالقاندن. لگەل پارتیێن دن یێن رۆژھلات دا دانووستاندن دکرن. ھەر وھا ژ بۆ کو ژ ئەمەریکایێ ھاریکاریێ وەرگرن ھندەک ھەولدانێن ھەڤبەش ئاڤا دکرن. ب تایبەتی کەسەکی ب ناڤێ سیپان رۆژھلات (شاپوور بۆدیشاڤا) د ناڤا پژاکێ دە پێشەنگ بوو. ئەڤ شۆرەشگەرێ کو ناڤێ وی یێ راست شاپوور بۆدیشاڤا، پسمامێ سەرۆکێ سەرھلدانا رۆژھلاتێ کوردستانێ ئانکو سمکۆ شکاک بوو. وی 7 زمان دزانین و ل ئەمەریکا پەروەردە دیت بوو. دیپلۆماتەکی زیرەک و خەباتکارێ رۆژھلاتێ کوردستانێ بوو. ئیران ب تایبەتی ژ سیپان رۆژھلات دترسیا.
ھەڤدیتنا جەمیل بایک لگەل ئیتیلاعاتێ دا
د زڤستانا 2003-2004ێ دا د ناڤا پەکەکێ دە دوبەندیا سیاسی دەست پێ کر. ژ لایەکێ د ناڤبەرا عۆسمان ئۆجەلان-نیزامەدین تاش، ژ لایێ دن ژی د ناڤبەرا جەمیل بایک-مستەفا قاراسو دە ناکۆکییێن مەزن روودان. ژ بەر دۆستانیا خوە یا قەدیم ئیرانێ د ناڤ ڤان باسکان دە پشتگری دا جەمیل بایک.
د سباتا 2004ێ دە، ل ھەرێما قەندیلێ دۆلا گوندێ سوورەدێ، د ناڤبەرا جەمیل بایک و کەسێن پایەبلندێن ئیتیلاعاتا ھێزێن ئیستخباراتا ئیرانێ دە جڤینەک ھات لدارخستن. جڤینا کو جەمیل بایک ب تەنا سەرێ خوە بەشدار بوو، چار رۆژان دەوام کر.
مژارا وێ جڤینێ کو نەھاتنە ئەشکەرەکرن، ئیرۆ ژی بنگەھا پەیوەندیێن پەکەکێ-ئیرانێ پێک تینە. چەند خالێن وێ جڤینێ کو ب مژارا مە رە تێکلدارن ئەڤن:
پەکەکە دێ ل دژی ئەمپەریالیزما ئەمەریکا و باندۆرێن وێ یێن ل ھەرێمێ راوەستە.
ھەبوونا پژاکێ دێ بەردەوام بیت، نایێ ھلوەشاندن، لێ کەسێن نەتەوپەروەر یێن رۆژھلاتی دڤێت تێدە جھ نەگرن. دێ ل دژی ئیرادەیا گەلێ رۆژھلاتێ کوردستانێ یا دەولەتخاز و فکرێن جووداخاز یێن رادیکال شەرەکی فکری هێتە مەشاندن.
جوانێن کو د ناڤا لێگەرینا کاریگەربوونا ب گەشەدانێن سیاسی یێن ل باشوورێ کوردستانێ دە نە، ل شوونا کو بگەھن پارتییێن دەولەتخواز دێ د ناڤا پژاکێ دە هێن ھشتن.
پێکھاتەیا لەشکەری یا کو ژ بۆ رۆژھلاتێ کوردستانێ ب ناڤێ HAK ھێزێن ئازادییا کوردستانێ ھاتیە ئاڤاکرن، هێت تەسفییەکرن و رێ ل چالاکیێن وێ یێن ل ھوندر هێت گرتن.
پشتی ڤێ جڤینێ سەر بەر ب ژێر چوونا پژاکێ دەست پێ کر.
تەسفیەکرنا فکر و کەسێن رادیکال و کەدیکرنا پژاکێ
کادرۆیێن رۆژھلاتێ کوردستانێ یێن د ناڤا پژاکێ دە ھایا وان ژ راستی و دیرۆکا پەکەکێ تونەبوو. وان ب راستی وە دفکری کو ئەو دێ سەربخوە تەڤبگەرن. ھاتە گۆتن کو سڤیلێن ژ ئەورۆپایێ ھاتنە و تەڤلی پژاکێ بوونە سیخورن و ب زانەبوون ھاتنە ناڤا رێخستنێ. ئەڤ کەسانە دیسا شاندن ئەورۆپایێ. ناڤێ ھێزا لەشکەری یا HAKێ بوو HRK،YRK و دیسا ب هەپەگێ ڤە ھاتە گرێدان.
زەختێن ل سەر کادرۆیێن خورتێن د ناڤا پژاکێ دە دەست پێ کر. ھەڤدیتنێن دیپلۆماتیک سینۆردار بوون، پەرەیێن پژاکێ ھاتن دەستەسەرکرن.
یا ھەری گرینگ ژی کەسێ ب ناڤێ سیپان رۆژھلات کو د ناڤا پژاکێ و دەرڤەیێ پژاکێ دە کارێن گرینگ ئەنجام ددان، د سالا 2004ێ دە ل نێزی کامپا مەخموورێ ژ ئالیێ ئەندامێن پەکەکێ ڤە ھاتە رەڤاندن و ھاتە کوشتن. ئەڤە ژ بۆ خەباتکارێن رۆژھلاتی چاڤترساندنەک مەزن بوو. کادرۆیێن نەتەوەپەرەستێن ئیدەئالیستێن پژاکێ ب زانەبوون ھاتن بێباندۆرکرن و ھاتن تەسفیەکرن. پژاکا نھا و رێخستنا ژنان KJAR، رێخستنا جوانان KCR و وەکە سیوانا رێخستنێ KODAR ما.
ب ڤی ئاوایی پەیمانا د ناڤبەرا ئیران و بایک دە ھاتە جێبەجێکرن.
پژاک ب ھەڤکارییا ئیرانێ ھاتە دیزاین کرن
پژاک ب هەڤکارییا ئیرانێ ھاتییە دیزاین کرن. ئەڤ کورتە چیرۆکا پژاکێ ناسنامەیا وێ یا راستە. پژاک رێخستنەکە کو ب شریکاتیا دەولەتا ئیرانێ ھاتییە دامەزراندن. ژ سالا 2004ێ و ڤر دە ژ بۆ گەلێ رۆژھلاتێ کوردستانێ یەک پێنگاڤ نەهاڤێتییە. ل گۆری پەیمانێن ئیران و پەکەکێ تەڤدگەرە. ژ سالا 2004ێ ڤە پژاک ل گۆری یەکبوونا دەولەتا ئیرانێ و ھەمان دەمێ دە وەکە پاسەوانێن سینۆری یێن ئیرانێ ھاتییە ئەرکدار کرن. پژاک نە رێخستنەکا کوردستانییە بەلکو رێخستنەکا ئیرانییە. ژ بۆ کو رێبازا پێشەوا قازی محەممەد و قاسملۆ تێک ببەت دهێت بکارئانین. چەند خەباتکارێن دورست یێن د ناڤا رێخستنێ دە ڤێ راستییا پژاکێ ناگوھەرن. ئەم ژبیر نەکن کو دەولەتا ئیرانێ گەلەک رێخستن ژ ھوندر دە فەتح کرنە و ژ ناڤ برنە. شۆرەشگەر و نەتەوەپەروەرێن رۆژھلاتێ کوردستانێ دڤێ ڤێ راستییا پژاکێ دەشیفرە بکن و ل گۆری وێ خوەدی ھەلوەست بن.
