ژ بۆ ئێزدیان گەشەدانەکا گرینگ بوو کو مەجلیسا فەدەرالا ئەلمانیایێ تاوانێن کو داعشێ ل دژی کوردێن ئێزدی پێک ئانین وەکی جینۆساید ناس کری. ھەر چەند بەریا نھا ھندەک وەلاتان د ڤی واری دا گاڤ ئاڤێتبوون ژی، لێ ھەلوەستا سیاسی یا ئەلمانیایێ رەوش بەر ب ئاستەک گەلەک بلندتر ڤە بریە. د واتەیەکێ دا ھەلوەستا ئەلمانیا دبە رەوشەک کو ھەلوەستا یەکیتییا ئەڤرۆپا ژی دیار دکە. ھەلبەت ڤێ بریارێ گەلەک دەردۆر ھەژاندن. د ناڤا وان دۆران یێن کەفتی ناڤا بزاڤێدا ھەم دۆست و ھەم ژی دژمنێن ئێزدیان ھەبوون. یەک ژی دژمنێن وەکە دۆستان دخویێن ژی ھەبوون. یەک ژ وان ژی پەکەکە بوو.
پشتی کو مەسەلەیا شەنگال و ئێزدیان بو مژارەکا ناڤنەتەوەیی، پەکەکە ژی کەتە ناڤا خەیالێن “کا دێ بەهرا من چ بە” دا. ل ئالیێ دن ژ بۆ تێکبرنا رێکەفتنا شەنگالێ یا د ناڤبەرا حکوومەتێن ھەولێر و بەغدایێ دا کو د 10 جۆتمەھا 2020 دا ھاتبوو ئیمزاکرن، دەست ب چالاکیان کر. سیخوورێن ساختە ئافراندن و ھەول دا جڤاکا ئێزدی ل ھەمبەر ھەڤ دەرکەڤە. دەما کو پەکەکە نەکاری میرێ ئێزدییا وەکە کو دخواست بکار بینە، دەست ب بێرێزکرنا ب میری کرن. دەربارێ جەنابێ میری دا ب دەھان نووچەیێن درەو، بەرنامە و داخویانی بەلاڤکرن.
سیاسەتا پەکەکێ یا شەنگالێ: ئێزدیان ژ کوردستانێ قووتبکە و کوردستانێ بێ ئێزدی بھێلە
ھەلوەستا پەکەکێ یا شەنگالێ نە پێشبازیەکا نۆرمالا سیاسییە و نە ژی خوەستەکەکە کو ژ بۆی خوە جھی چێبکە. ھەلوەستا پەکەکێ ب تەڤاھی نیشانەیا نەخوەشیەکا خەراب، ئانکو خیانەتێیە.
پەکەکە ژ سالا 2014ێ و ڤر ڤە ڤێ ھەلوەستا وێرانکار ددۆمینە. ھەری داوی ژی رێڤەبەرێ پەکەکێ مستەفا قاراسوو ئەڤ ئیخانەتا پەکەکێ بەردەوام کر و گۆت: “بلا ئێزدی خوە برێخستن بکن. بلا د ھوندرێ ئیراقێ دا خوەپاراستنا جەوھەری بکن. دبە کو تێکلیێن وێ لگەل باشوورێ کوردستانێ ژی ھەبن.” قاراسوو وھا کەرەم کریە. وی ئێزیدی فرۆتنە ئیراقێ، وەکە خێرەک رێک دایە کو ئەو لگەل باشوورێ کوردستانێ ژی، تێکلدار بن.
ئاھا خیانەت ئەڤەیە. ئێزدیان ژ کوردستانێ ڤەقەتینی و کوردستانێ ژی بێی ئێزدی بھێلی. پەکەکەیا کو خوەدیێ ڤێ خیانەتێ یە، نھا ژی خوە وەک خوەدی و نوونەرێ ئێزدیان نیشان ددە. لێ بەلێ راستی ئەڤەیە؛ ئارمانجا پۆلیتیکایا پەکەکێ یا شەنگالێ تەنێ یەکە: “ب فرۆتنا شەنگالێ قەزەنجێ بۆ پارتییا خوە ب دەست بخە و ژ بۆی خوە جھی ڤەکە”.
شەنگال ژ بۆ پەکەکێ “مریشکا کو ھێکا زێرین دکە”یە
شەنگال ژ بۆ پەکەکێ بوویە ناڤەندا ئیستیسمارێ. ژ سالا 2014ێ و ڤر ڤە پەکەکە، ئالیەکێ ڤە ژ ئیراقێ و ئالیێ دن ڤە ژی ژ ئیرانێ ل سەر شەنگالێ چەک، پارە و قەرەبوویان دستینە. پارە، چەک و ھتد داھاتێن کو ب رێیا حەشدا شەعبی دانە یەبەشێ ھەموو دچن بۆ ناڤەندا پەکەکێ. پەکەکە رێژەیەکا کێما ڤی داھاتی ل شەنگالێ خەرج دکە و یا مایی ژی ھەموویێ بۆ دەستھلاتا خوە ل رۆژئاڤا خەرج دکە.
دیپلۆماتێن پەکەکێ ب دۆسیایێن وان یێن د دەست دا سەردانا رەوشەنبیر، نڤیسکار، پارلامەنتەر و سازیێن ئالیکاریێ یێن ل ئەورۆپایێ دکن، مخاتبا ھەستان دکن و ل دژی ھەرێما کوردستانێ فکرێن دژبەر بەلاڤ دکن.
پەکەکە ب رێیا سلێمانیێ، کەرکووک، مەخموور و شەنگالێ بازرگانیێ دکە. مادەیێن هشبەر ل سەر ڤێ خەتێ دەرباسی رۆژئاڤا دکە. ھندەک مەدیایێن عەرەبی ئیدیعا دکن کو پەکەکێ ل سنوونێ تلیاکێ دچینە. ھەر وھا پەکەکە ل سووریێ و ئیراقێ قاچاغچیتیا چەکان دکە. نەفتا رۆژئاڤا ب رێیا شەنگالێ ب قاچاغی دهێت فرۆتن.
پەکەکە گەریلایێن خوەیێن بریندار و وەستیاییێن کو ئێدی نکارن ل قادێن شەر بمینن، ل شەنگالێ د بن ناڤێ خەباتا سیاسی-سازییێن گەل دا دخەبتینە. جوانێن شەنگالێ وەکە شەرڤان تەڤلی خوە دکە و وان ڤەدگوھێزە دەڤەرێن دن.
گەر رێکەفتنا شەنگالێ بهێتە جێبەجێکرن، ھێزێن نەفەرمی ل شەنگالێ دەرکەڤن و شەنگال بگەھە ناسناما خوەیا رەسەن وێ ئەڤ سەروەرییا پەکەکێ ل ور ب داوی ببە. دێ ئەو “مریشکا ھێکێن زێری دکە” ژ دەست وێ بفرە. پەکەکە دێ ئێدی نەکاریت شەنگالێ ئیستسمار بکە. تەڤاھیا مەسەلا پەکەکێ ئەڤەیە.
پەکەکە ل شەنگالێ خوە ل بن دەمانێن داییکان دڤەشێرە
مستافا قاراسوویێ کو د ژیانا خوە دا فێری دو پەیڤێن کوردی نەبوویە، ئەگەر دو دایکێن ئێزدی ببینە نکارە ل گەل وان چەند گۆتنان بکە، ئەڤجا شیرەتان ل کوردێن رەسەن دکە. چاوا دبیت کو قاراسوویێ بێ رەوشت و دلسۆزێ کەمالیزمێ دەربارێ ناسنامە و پێشەرۆژا ئاخا پیرۆز شەنگالێ دا باخڤت. قاراسوو ھەول ددە وارگەھا رەسەنا گەلێ کورد ئانکو شەنگالێ ب ئیراقێ ڤە گرێبدە.
پەکەکە ژ سالا 2014ێ و ڤر ڤە ل شەنگالێ د بن دەمانێن چەند دایکێن ئێزدی دا خوە ڤەدشێرە. د بن سیبەرا وان دا جھەکی ژیانێ ژ بۆی خوە چێدکە. گەر پەکەکە ژ شەنگالێ دەرکەڤە، شەنگال ئارام ببە، ئیران دێ ئەو ئیمتیازێن کو دایە پەکەکێ ژێ وەرگریتەڤە. داخویانیا قاراسوویا کو دبێژە “دڤێت شەنگال ب ئیراقێ ڤە بهێت گرێدان” ب راستی ژی ژ بۆ حکوومەتا ئیراقێ یا نوو پەیامەکە. ب واتەیا “ھوون شەنگالێ ژ بۆ کوردستانێ نەھێلن، ئەم دێ پشتگریێ دەینە وە” دهێت. ئەم دزانین کو نھا ھندەک دیپلۆماتێن پەکەکێ ب ھەڤدیتنێن لگەل دەردۆرێن شیعە و ھەتا ب ھندەک دەردۆرێن سوننی یێن ل بەغدا و سلێمانیێ ھەول ددن “سۆزا خوەیا شەنگالێ ژ ھەرێما کوردستانێ ڤەقەتینە” نوو بکن.
خوینا شەنگالییان ب دەستێ پەکەکێ ڤەیە
مستافا قاراسوو، ب بێ شەرمی و ب بێ ئەخلاقی دبێژە، “پەدەکە ئیستیخباراتێ ددە ترکان” بۆ ئێریشێن شەنگالێ. لێ سەدەما ھەموو مرنان و ئالۆزییان ئەو مەژیێ گەنییێ قاراسوو و پارتییا وی نە. پەکەکێ چەند جوانان و مالباتان ل شەنگالێ ژ بۆی خوە وەکە مەرتالێ زندی ب کار تینە. راستیا بوویەرا شەنگالێ یا سالا 2014ێ چ پەیوەندیا خوە ب چیرۆکێن کو پەکەکێ ڤەھاندی دا نینە.
ژ سالا 2014ێ ڤە پەکەکە ل پشتا ئێزدیان سوار بوویە و دبێژە “مە ئێزدی رزگار کرن”. ھەما ئەم وە قەبوول بکن کو تە چەند ئێزدی رزگار کرن. لێ ھەژمارا وان ئێزیدییێن تە دایین کوشتن ژ وان یێن تە رزگارکری گەلک و گەلەک زێدەترن. پەکەکە ل سەر پشتا چەند ئێزدییێن تراڤما دەرباسکری سوار بوویە و بێناڤبەر دبێژە “مە ئەو رزگار کرن.”
ما قەی میرێ ئێزدییان نە ئێزدییە؟
مستافا قاراسوو ژ بەرخوە ڤە دپرسە، “دبە کو د ناڤبەرا پەدەکێ و حکوومەتا ناڤەندی دا رێکەفتنەک وھا چێببە؟ لێ نێرینا ئێزدیان نەھاتیە وەرگرتن؟”
میرێ ئێزدییان راگھاند کو ئەو رێکەفتنا شەنگالێ وەکە “رزگاربوونا ئێزدیێن شەنگالێ” دبینن و وێ پەیمانێ دپەژرینن. مەجلسا رووحانی یا ئێزدیان گۆت، “رێکەفتنا شەنگالێ یەکانە رێیا دەرمانکرنا برینێن مەیە” و رێکەفتن پەژراند. سێ پارلامەنتەرێن شەنگالێ ھەنە، ژ ئالیێ گەلێ شەنگالێ ڤە ب دەنگێن خوە ھاتنە ھلبژارتن و ئەرکدار کرن. وان ھەر سێ پارلەمانا ژی پەیمان پەژراند. دبە کو قاراسوو میرێ ئێزیدییان ژی وەکە ئێزدی نابینە، لۆما ژی دپرسە بۆچی رایا ئێزدیان نەھاتیە وەرگرتن.
پەکەکە پەردا داوی یا شانۆیا خوە یا درەو ل شەنگالێ دلەییزە. دبێژە ئەز نوونەر و سەمیانێ ئێزدیا مە. ئەڤە نە راستە. یا راست ئەڤەیە؛ ئاستەنگیا ل پێشیا ئاشتی و ئەولەھیا شەنگالێ؛ سەدەما بەردەوامیا مرن و ئاژاوەیێ تەنێ پەکەکەیە. گاڤا پەکەکە چوو دێ ھەموو کێشە و گرفت ژی لگەل پەکەکێ چن.
