سەرۆککۆمارێ ترکیێ رەجەب تەییب ئەردۆگان کابینەیا خوە یا نوو ئەشکەرە کر. ناڤێن د کابینەیێ دە ھەم ل ترکیەیێ ھەم ژی ل جیھانێ بال کشاندن سەر خوە. ژ بەر کو ناڤێن کو ئەردۆگان بۆ کابینەیا نوو ھلبژارتی ھەم ئۆپۆزسیۆن و ھەم ژی شرۆڤەکارێن سیاسی شاش کرن.
بەرەڤاژی بەندەواریا ئۆپۆزسیۆنێ، ئەردۆگان ھەما ھەما تەڤاھیا کابینەیا کەڤن گوھەراند. د کابینەیێ دە تەنێ دو ناڤێن بەرێ مانە. ل ئالیێ دن کابینەیا نوو دە کەسێن خوەندی و پسپوور ھاتنە ھلبژارتن. ھەتا دژبەرێن ئەردۆگان ژی، ژ کابینەیێ ب ھێڤی نە. ھەر ووسا، ژ بەر کو د کابینەیێ دە چەند کورد ھەنە، د ناڤا کوردان دە ژی بوویە مژارا نیقاشێ. ب راستی کابینەیا وەزیران یا نوو دێ ترکیێ پێشڤە ببە، دێ نەرمبوونەکێ ژ بوو قەزییا کوردان چێبکە؟ ھەر چەند ھێژ زوویە کو مرۆڤ ل سەر ڤان تشتان شرۆڤەیەکێ بکە، لێ مرۆڤ دکارە چەند تەخمینا ل سەر بکە.
ئەردۆگان شەرێ ئاشێ با ناکە
تەییب ئەردۆگان بەریا ھلبژارتنێ و شەڤا کو ھات ھلبژارتن ژی د ئاخافتنا خوەیا پیرۆزباھییێ دە ئیفادەیێن پر توند ب کار ئانین. داخویانیێن ئەردۆگان یێن د مەراسیما سۆندخوارنێ یا پشتی دەست ب ئەرکا خوە کری دە جودا بوون. ئەردۆگان د ئاخافتنا خوە دە گۆت، “ئەم وسا دفکرن کو پێویستیا ترکیێ ب ھەمبێزکرنا ھەموو رەنگێن جڤاکێ ھەیە. ئەم وە ڤەدخوینن ب ھەڤ رە دەست ب سەفەربەریا براتیێ بکن. رۆژ رۆژا یەکبوون و بھەڤرەبوونێیە. وەرن ئەم سلبوونێن د سەردەما ھلبژارتنێ دە بدن ئالیەکی.”
ناڤێن کو ئەردۆگان ژ بۆ کابینەیا خوەیا نوو ھلبژارتی، نیشان دا کو پێویستیا ئەردۆگان ب سەرەراستکرنێ ھەیە.
ھن کەس کو پڕ بەرتەکێن جڤاکا ناڤخوەیی و دەرڤە کۆمکری د لیستا ئەردۆگان دە جھ نەگرتن. وەک میناک وەزیرێ بەرێیێ ناڤخوە سولەیمان سۆیلو ژی یەک ژ وان بوو. ئەو ب زمانێ خوەیێ پر تووژ و ھەلوەستێن مافیایی د چاڤێ جڤاکێ دە رەش ببوو. گەلەک جاڤدێرێن سییاسی دبێژن کو سۆیلو د سەرکەتنا ئەردۆگان دە رۆلەکە گرینگ لیست، لێ لگەل ڤێ یەکێ ژی دیسا ھات گوھەرتن.
ھەر وھا ناڤێن د کابینەیا ئەردۆگان دە ڤێ جارێ زێدەتر کەسێن خویندەوارن کو د بەشێن خوە دە کار دکن و ئەڤە ژی بالێ دکشینە.
د راستیێ دە ئەم دبینن کو ئەردۆگان ڤێ جارێ بەرتەک ل بەر چاڤ گرتنە. ب کێمانی ژ بۆ نھا، وسا دخویە کو ئەوێ ھەول بدە کو بەرتەکێن ھەیی کێم بکە، دژبەران کێمبکە و ھێزا خوە نوو ڤەبگرینە. ئەڤ دێ چقاس بدۆمە، ڤێ ب دەمێ رە دیار ببە.
قاسم سولەیمانییێ ترکان بوو وەزیرێ دەرڤە
ھاکان فیدان کەسەکە کو رایا گشتی ژ نێز ڤە د ناسە. لێ چ کەس ژی ب راستی پر تشتان ل سەر وی نزانە. ئەم دکارن ببێژن ھاکان فیدان یەک ژ وان ناڤانە کو رێ نەدا پێڤاژۆیا ب ناڤێ بھارا عەرەبی، دەرباسی ترکیێ ببە. ئەو ژی میمارێ پلانێن لەشکەری یێن ترکیێ ل سووریێ و لیبیایێ یە. گەلۆ وی “سەرکەفتن یان تێکچوون ب خوە رە ئانی” نیقاشەک جوودایە، لێ د ئەنجامێ دە، ئەو ناڤەکە کو کاری کەشتیا خوە بینە قەراغێ. ئەو وەک دیپلۆماتەکێ، لەشکەر و ئەفسەرێ ئیستیخباراتێ و مرۆڤەکی دۆزدار تەڤگەری. ھلبژارتنا وییا ڤێ پۆستێ نیشانی مە ددە کو؛ ئەردۆگان دێ پر گرینگیێ بدە سیاسەتا دەرڤە ب تایبەت رۆژھلاتا ناڤین.
وەکە دیپنۆتەک تێ گۆتن کو ھاکان فیدان کوردە. ھەتا ھات گۆتن کو یەک ژ برازیێن وی دەمەکێ د ناڤا رەفێن پەکەکێ دە بوویە. لێ یا گرینگتر ئەوە کو د تێکلیێن لگەل پەکەکێ رۆلەک لیست و یەک ژ میمارێن پێڤاژۆیا چارەسەریێ ل ئۆسلۆ-ئیمرالی_قەندیلێ بوویە د سالێن 2012-2015. رێڤەبەرێن پەکەکێ ژی ژ نێزیک ناس دکە. ھەروەھا پەکەکێ و ئۆجالان گەلەک جاران پەسنا هاکان فیدان ددا. د کێلەکا پەسنێن پەکەکێ، فیدان رێڤەبەرێ پێڤاژۆیێن کو وێرانی ب سەرێ کوردان دە ئانی وەک خەندەک، وەکە داگیرکرنا عەفرینێ، سەرێکانیێ و گرێ سپی یە.
وەزیرێ ئابۆریێ محەمەد شیمشەک ژی د ناڤ ئابۆریناسێن جیھانێ دە جھ دگرە. ئەو ژی کوردە. ئەم نزانن کا ئەوێ بکارە ڤێ کریزا ئابۆرییێ چارەسەر بکە یان نا. ئەردۆگان دێ چ قاس پێشییا وی ڤەکە ئەم وێ ژی نزانن. لێ تشتا مسۆگەر ئەوە کو محەمەد شیمشەک ھەلبەت دێ جەسارەتێ بدە سەرمایەدارێن بیانی. د وارێ وەبەرھێنانی دە دێ رۆلەک پۆزیتیف گێریت. ئانینا محەمەد شیمشەک نیشان ددە کو ئەو دێ دەستپێکێ ب مژارا ئابۆریێ ڤە مژوول ببە.
کابینەیا ژ نووڤە ئاڤاکرنا دەولەتێ
وەکی کو تێ دیتن، د ناڤبەرا کابینەیا نوو و یا کەڤن دە جووداھیەک جددی ھەیە، و ئەردۆگان ب ڤێ کابینەیێ دێ دەمی ب دەست بخە و ھندەک گوھەرتنا بکە، لێ ل ئالیێ دن ژی دێ د مەژیێ خوە دا ئاڤاکرنا کۆمارا ترکیەیێ بدۆمینە. وە دییارە کو کابینەیا ئەردۆگان نە تەنێ رێڤەبەریەکە، کابینەیا ژ نوو ڤە ئاڤاکرنا ترکیەیێ یە. دێ فەرقا د ناڤبەرا ترکیەیا کەمالیست و ترکیەیا ئەردۆگان دە ھێ ژی ڤەبە. وسا دخویە کو دێ د ڤێ یەکێ دە گاڤێن نوو و جودا باڤێژە.
دێ چ بیتە بەهرا کوردان؟
د کابینەیا نوویا ئەردۆگان دە سێ کورد ھەنە. ئەڤ ھەرسێ کوردە دەردکەڤن پێش. و نێزیکاتیەکا وەکە کو ژ ڤێ یەکێ قەزەنجەک ژ بۆ کوردان دێ چێبە یان نا. ئەرێ، ئەڤ وەکیل کوردن، لێ ل سەر ئەساسێ ناسنامەیا کورد نەکەتنە سیاسەتێ. بەرێ دە ژی د حکوومەتا ئەردۆگان دە کورد ھەبوون. تەنێ ژ بەر کو وەزیرەکی کورد ھەیە د مژارا پرسگرێکا کورد دە گاڤ نایێ ئاڤێتن. پرسگرێکا کورد نە تشتەکە کو ب زکات و سەدەقەیان چارەسەر ببە. لێ بەلێ ئەردۆگان سیاسەتمەدارەکی پراگماتیک و راستەقینە. گەر پێویست ببینە دێ ژ بۆ پرسگرێکا کورد گاڤەکە نوو باڤێژە. ھەر وھا تاپوویا ئۆجالان د دەستێ ئەردۆگان دەیە. ئۆجالان ژ پێڤاژۆیان زێدە پێبەس نەبوویە و پەکەکە ژ بۆ ڤێ یەکێ خوە ئامادە دبینە .
ب کورتاسی، کابینەیا حکوومەتێ یا نوو نیشانی مە دا کو ب تەقەز ئاخافتن زەحمەتە و ئەردۆگان ژی نە خوەدیێ پلانەکا تاکانەیە. وی د ھلبژارتنان دە رەوشا ترکییێ باش دیت، ئەو دێ ھندەک چەقێن درێژ بوویی بکەزێخە و وەکە سەرۆکەکێ تەڤبگەرە. ترکیە ئێدی نە ترکیەیا کەڤنە. ھەکە ئەم خوە ژڤانا ترکییەیا کەڤن بھێلین وێ شاش بە.
