کابینەیا نەهەمینا ھەرێما کوردستانێ ب سەرۆکاتیا مەسروور بارزانی د تیرمەھا 2019 دە ھات ئاڤاکرن. د ھەیاما ڤان چار سالان دە حکوومەتێ گەلەک کارێن مەزن کرن. کارێن وەکە رێ و رێبار گوھەرینا روویێ باژاران، هاتن و چوون، کشتوکال، گەشکرنا ئاژەلدارییێ، هناردەکرن، ژینگەپارێزی، بەنداڤ و ھتد ھاتن چێکرن. پەیوەندیداربوونا ب ژیانا رۆژانەیا جڤاکی و چارەسەرکرنا کێشە و گرفتێن خەلکی جھێ پەسندانێ یە. سەرکەفتنەکا دن یا ڤێ حکوومەتێ رێڤەبەرنا پێڤاژۆیا ڤیروسا کۆرۆنا بوو.

لێ ژ بلی ڤان مژارێن ئاڤەدانی، بیناسازی،ھناردەکرن، چاندنی و باژێرڤانی و ھتد. دیارە تشتەکی کو ھەری زێدە دڤێت ژ بۆ ڤێ حکوومەتێ بێ بەحسکرن ھەیە، ئەو ژی ئەڤەیە: “ل دژی حکوومەتا مەسروور بارزانی شەرەک ب ئاوایەکی ڤەشارتی و عەلەنی ھاتە کرن”.

سالێن 2017-2019 دە رادەستبوون ل سەر کوردستانێ ھات سەپاندن

ژییێ حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ 18 سالن. ژ بلی 6 سالێن دەستپێکێ، حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ ب پێکھاتەیێن سەر ب ئەجیندایێن شیعەیان ڤە و لگەل ھێزێن وەکە داعشێ کەتە ناڤا پەڤچوون و ناکۆکیان. لێ ئێریشا ھەری مەزن د سالا 2017 دە پێک ھات. د سەردەما داگیرکرنا کەرکووکێ دە ستاتوویا کوردستانێ راستی ئێرشەکا ناڤخوە و دەرڤە ھات. جورەیەک شەرێ پسکۆلۆژک، ئابۆری و لەشکەری ل سەر ھات مەشاندن. ب کوردان دھاتە گۆتن “ل رۆژھلاتا ناڤین چ شانسێ ژیانا وە نینە، دڤێر ھوون ئیرادەیا خوە رادەستی مە بکن” دۆرپێچا ئابۆری، سیاسی و دیپلۆماتیک ل سەر باشوور ھات سەپاندن و ل ھەر قادێ رادەستبوون ھات خوەستن.

ژ بۆ دەرباسکرنا ڤێ پێڤاژۆیا رەش و تاری، ھەرێما کوردستانێ پڕ ب سەبر و مەتانەت حەرەکەت کر. لێ ب چ ئاوایی ئیرادەیا خوە رادەستی ئێرشکاران نەکر. ڤێ پێڤاژۆیێ ھەتا سالا 2019 ب دژواری بەردەوام کر.

کابینەیا 9ێ ئەڤ پێڤاژۆیە ب داوی کر. ئەو بێدەنگی شکاند. مەسروور بارزانی ھەول دا کو ب تەنا سەرێ خوە حکوومەتێ ئاڤا نەکە و تەڤی کێمبوونا رێژەیا دەنگان، یەنەکە ژی تەڤلی حکوومەتێ کر. خوەست ھەموو پارتیێن ھەرێما کوردستانێ ل دۆرا خوە کۆم بکە. خەباتێن دیپلۆماتیک ل سەر خەتا ملی-نەتەوی ب شەھرەزایی ھاتن رێڤەبرن. ھەول دا کو سیستەما ئیداری نوو بکە. د بورۆکراسییا ئیداری دە بێ دسپلینی و کەیفیبوونا ئیداری راکر. ب تایبەتی د وارێ ئابۆری دە سیستەما ھەیی ب ئاوایەکی رادیکال گوھەرت. کارسازی و وەبەرھێنانی ژ بن دەستھلاتا گرووپەکی بچووک دەرخست. کابینەیا 9ەمین ب پۆلیتیکایێن ئابۆری د واتەیەکێ دە ئابۆریا نەتەوەیی-ملی یا کورد ئاڤا دکە. ئیرۆ، یەک ژ سەدەمێن ھێریشا ل سەر نەفتێ و ھتد، ھێریشا ل سەر ئابۆرییا ملی-نەتەویا کوردە.

ب راستی ئەم دکارن ب کورتی ببێژن کو حکوومەتا مەسروور بارزانی “ئەو خەوا مرنێ یا ل سەر ھەرێما کوردستانێ بژکاند”. دەما مرۆڤ ل وان لایەن-کەسێن کو ل دژی حکوومەتا مەسروور بارزانی شەر راگھاندنە د نێرە مرۆڤ ڤێ راستیێ ب زەلالی دبینە.

کابینەیا 9ێ د بن ئێرشا مۆشەک و درۆنان دە

نە مووبالەغەیە گەر ببێژین ل دژی کابینەیا 9 و سەرۆکوەزیر مەسروور بارزانی شەر هات راگهاندن

لنگەکی شەری ل سەر چاپەمەنیێ ھات مەشاندن. دەرباری کارووبارێن خزمەتا کابینەیا 9 ھەلوەستەکی رەشکرنێ ھەیە. نە شاشە کو مرۆڤ ببێژە کو ھندەک لۆبیێن رۆژئاڤایی د ڤێ یەکێ دە رۆل گێرایە. ڤان لایەنان ستاتوویا کوردستانێ و کەسایەتیا مەسروور بارزانی ژی کرە ئارمانج. وەک میناک رۆژنامەڤانەکی کو جارەکێ ژی سەردانا کوردستانێ نەکری، بەرنامەیێن دەرەو ل سەر “داھاتێ” مەسروور بارزانی چێکر. نووچە ب بەلگە دەرەو دەرکەت. چما وی رۆژنامەڤانی مەسروور بارزانی کرە ئارمانج سەرەرای کو ل ھەموو جیھانێ گەلەک مژارێن دلتەزین ھەبوون؟ ژ بەر کو ئەڤ ئۆپەراسیۆنا دژی سەرۆکوەزیر ژ ئالیێ ھندەک لۆبییان ڤە دھات برێڤەبرن. ب دەھان ئینسیاتیفێن ب ڤی رەنگی ھەنە.

لێ راستی شەرەکی دژوار دمەشییا. د 4 سالێن بۆری دە 3 جاران مووشەک ئاڤێتن سەر ھەولێرا پایتەخت. ژ کەرکووک، مەخموور و مووسلێ ب دەھان جاران مووشەک ئاڤێتن ناڤچەیێن وەکی زەڤییێن گازێ یێن کۆرمۆر، پردێ و ناڤچەیا خەبات. دەولەتا ئیرانێ ب ھندەک ھنجەتێن بێی بنەما ب ڤان ئێرشان خوەست وەکە “شوورێ دەمۆکلیس” ل سەر سەرێ ئیدارییا کورد بھەژە. واتە کابینەیا نەهێ ب بۆمبە و سارۆخان راستی ئێرشان ھات. ئەڤ مژارە ژ کریارێن ڤێ حکوومەتێ یێن ھەری گرینگە. تەڤی دۆرپێچی و ئێریشەکا پرئالی ژی، ل سەر پیان ما و ھەمان دەم بەرگرییەکا بێی میناک مەشاند و ئاڤادانی پێشدا بر.

د ڤان ئێریشان دە باسکێ کوردێن خایین ژی ھەبوو

وەک میناک یەنەکێ ژ ناڤخوە ب دل و جان شەرێ حکوومەتێ کر. بەلێ، ئەو د حکوومەتێ دە بوون. ژ حکوومەتێ سوود وەردگرن، لێ د ھەمان دەمێ دە ژ بۆ کو حکوومەتێ بێخن تەنگاسیێ گاڤان دهاڤێژن. ژ بەر کو مەسروور بارزانی پشتی خیانەتا 16 ئۆکتۆبەرێ یا ل کەرکووکێ، ب بەرپرسیاری و برێڤەبرنا پرۆسەیێ، پلانا یەنەکێ خەراب کر. ل گۆری خیانەتا سالا 2017 دا بەغدا یەنەکێ وەکە موخەتەبێ حکوومەتێ دەستنیشان کت.  لێ بەلێ حەسابا سووکێ و مالێ ژ ھەڤ نەگرت. پەدەکێ د ھلبژارتنێن 2021 یێن پارلامەنتۆیا ئیراقێ دە سەرکەفتنەکا مەزن ب دەست خست و ژ بەر کو بێیی پەدەکێ حکوومەت نایێ ئاڤاکرن، گەلەک جاران سەرکردەیێن شیعە و سوننەیێن ئیراقێ سەردانا ھەولێرا پایتەخت کرن. ژ بۆ یەنەکێ مابوو کو ببیتە ھەڤپارێ پلانێن قرێژێن د بن پەردەیێ دە. ل گەل ھەموو ئیستیفزاز و ئێریشێن یەنەکێ ژی، سەرۆکوەزیر مەسروور بارزانی ھەر تم خوەست یەنەکێ بکشینە سەر خەتا نەتەوی.

د ناڤا ڤان دژمناتیان دە دژمناتیا توندا پەکەکێ یا ل ھەمبەری مەسروور بارزانی ژی ھەیە.

دژمناتیا پەکەکێ یا ل ھەمبەر مەسروور بارزانی

دڤییابا پەکەکە ب سەرۆکوەزییا مەسروور بارزانی کێفخوەش ببا. ژ بەر کو مەسروور بارزانی د 5ێ مژدارا 2014 دە ل پارلامەنتۆیا ئەورۆپایێ ئاخافتنەک کر و گۆت، ئەم پەکەکێ وەکە رێخستنەکا تەرۆریستی نابینن.

لێ بەلێ ئەو تشتا کو دھاتە چاڤەرێکرن پێک نەھات و پشتی کو حکوومەتا مەسروور بارزانی دەست ب کار کر، پەکەکێ ھەر جورە ئێریشێن لەشکەری، سیاسی، پسکۆلۆژیک و جەماوەری پێک ئانین و ھەتا نھا ژی بەردەوامە. ھەلبەت دژمنکارییا پەکەکێ یا ل ھەمبەری پەدەکێ نەساخییەکا دۆمدرێژە.  لێ د بن فۆبیایا پەکەکێ یا مەسروور بارزانی دە تشتێن جوودا ھەنە.

ب راستی ژی پشتی بوویەرا کەرکووکێ یا سالا 2017 ھەرێما کوردستانێ پشتا خوە راست کر، لۆما ژی ڤێ یەکێ ھەری زێدە پەکەکە نەرەحەت کر. ژ بەر کو پەکەکێ ھەما ب وێ لێبۆردەئیا د شەرێ داعشێ دە پێ ھاتیە دایین ھەولێر وەکە حەوشا مالا خوە د دیت و بکار دئانی. ژ خەلکێ باج دستاند و خەلک سزا ددا. پەکەکێ ب پێوەندییێن ھندەک کوردێن باکووری تایبەت جۆلەمێرگی تەڤنەکی مادەیێن هشبەر راچاندبوو. ژ بۆ تێکبرنا ھەرێما کوردستانێ چ ژ دەستێ وێ دھات دکر. واتە ژ وێ دۆرپێچا ل سەر حکوومەتا ھەرێمێ ئیستیفادە دکر و دخوەست ئەڤ رەوشا نەئاسایی بەردەوام بیت.

لێ بەلێ ئەڤ ھێڤییێن پەکەکێ ل بەر ئاڤێ دا چوون. ھەلوەستا ب ئیستیقرارا حکوومەتا نوو پەکەکە بێزار کر. د سالا 2019 دە پەکەکێ ب رێیا باھۆز ئەردال ل دژی کوردستانێ شەر راگھاند و گۆت ئەم دێ کوردستانێ بکن جھێ شەری. ئەڤ تێ واتەیا کو پەکەکە دێ ئارامییا ھەرێمێ تێک بدە. ب راستی کوشتنا 3 کەسان ل خوارنگەھا ھۆقەباز راگەهاندنا شەری بوو ل ھەمبەری کابینەیا نەهێ.

پەکەکێ دخوەست ئارامییا ھەیی تێکببە. د ڤێ پێڤاژۆیێ دە ئیدارەیا ھەولێرێ ئەڤ کریارێن پەکەکێ ئاستەنگکرن. ڤێ جارێ ژی ل گوندان ئێریشی پێشمەرگەیان کر، د ڤێ پێڤاژۆیێ دە 12 پێشمەرگە شەھید بوون.

گۆتنەکا کوردی ھەیە، “کی بووکە ئەو بەر بووکە”. یا کو پەکەکە دکە ئەڤەیە. کی ئێریشی مەسروور بارزانی و کابینەیا 9 بکە، پەکەکە پالپشتی و پێشەنگییا وان دکە. پەکەکێ دخوەست ئاژاوەیێ دروست بکە و خوە وەکە ھێزەکا رزگارکەر دەستنیشان بکە.

پەکەکێ گاڤێن بارزانی ژ نێزیک ڤە دشۆپاندن. مەسروور بارزانی ل “چاتام هاوس”ێ ل سەر کۆنفەدەرالیزمێ گۆتارەک پێشکێش کر و بەحسا سیستەما کۆنفەدەرالیزمێ کر. رێڤەبرێن پەکەکێ ب رۆژان ل سەر ئەکرانان خواستن ڤان گۆتنان دەرەو دەرخن. ھەتتا پەکەکێ گۆت، “ب راستی ئەو کۆنفەدەرالیزمێ ناخوازە، دخوازە ئیراقێ پارچە بکە.” بارزانی گۆت ئەم دکارن ئەنەرژیێ ھناردەیی ئەورۆپایێ بکن. جەمیل بایک دەرکەت و گۆت “نا” ئەو نەفتا ئیراقێیە نابە کورد ب سەرێ خوە وێ بفرۆشن. پەکەکە ژ ھەر پرۆژەیەکا سیاسی یا حکوومەتا ھەرێمێ دترسییا. ب بنپێکرنا ئەرکێ بەرێ یێ مەسروور بارزانی، خواستن حکوومەتا وی وەکە حکوومەتا “ئیستخباراتی” بناڤ بکن.  لێ بەلێ، ئەفسەرێن ئیستیخباراتێ سەربلندیا وەلاتەکی نە. خوەزی سەرۆکوەزیر کاریبا وێ سیستەما ب دسیپلین ل سەر ھەموو دەزگەھێن بورۆکراسییێ بسەپینیت. ئەو دا بتە گارانتییا ئەولەھییا کوردستانێ.

پەکەکە ب ڤێ یەکێ تێر نەبوو، خوەست حکوومەتێ بکێشە ناڤا شەری. دخوەست ب ئێریشێن بەردەوام ئاتمۆسفەرا شەرێ ناڤخوەیی چێبکە، ژ بەر ڤێ یەکێ گەل ژ ئەورۆپایێ بر ھەولێرێ. لێ حکوومەتێ خوینسارییا خوە پاراست. رێگری ل شەرێ ناڤخوەیی کر و نەھشت کو پەکەکە وەک مافیایێ تەڤبگەرە. نە ھێلا کو ئاگرێ شەری بکەڤە ناڤ مالا کوردی.

ژ بەر ڤێ یەکێ ژی پەکەکە کەرب و کینا خوە ل ھەمبەر مەسروور بارزانی و حکوومەتا وی ڤەدرێشە. جارنا ب رێکا یەنەکێ، جارنا ژی ب ناڤێ ئیستخباراتا ئیرانێ و ھەڤپەیمانییا شیعا ئێرشی ڤێ حکوومەتێ دکن.

ھندەک کەسێن کو پەکەکێ ژ نێزیک ڤە ناس دکن، دبێژن کو ل پشت نەیارتیا پەکەکێ یا ژ مەسروور بارزانی سەدەمێن دەروونی ھەنە. دەرکەتنا ناڤەکی جوان و دینامیک، د قادا دیپلۆماتیک و موزاکەرەیان لگەل بەغدایێ، دەینەسۆرێن ل قەندیلێ بێزار دکە.

گەر ئیرۆ ل ھەرێما کوردستانێ شەر ب پێکھاتەیێن وەک پەکەکێ و یەنەکێ نەبە، ئەڤ یەک ھەم ب کەسایەتیا مەسروور بارزانی و ھەم ژی ب شێوازێ وی یێ سیاسەتێ ڤە گرێدایییە.

ب کورتاسی، حکوومەتا مەسروور بارزانی نە تەنێ د شەرت و مەرجێن ئاسایی دە کارێ حکوومەتێ کر، ل ھەمبەر ب دەھان ئێریش، کۆمپلۆ، کامپانیایێن بوختانان و ھەتا ئێریشێن فیزیکی ژی راوەستیا. واتە ل ھەمبەری ھەموو شێوازێن ئێرشکاران راوەستیا. بێگومان دێ ئەڤ حکوومەتە ژی هێتە رەخنەکرن. لێ بەلێ یێن ئیرۆ کابینەیا 9ێ رەش دکن د بنگەھ دا دژی ستاتوویا ھەرێما کوردستانێ یا فەدەرالن.