واشو کانی پایتەختا دەولەتا میتانییە کو د ناڤبەرا عاموودێ و سەرێکانیێ دەیە. عاموودێ کو شۆپا ڤێ دیرۆکا دێرین ھلدگرە، دو کۆمکوژیێن مەزن لێ روو دانە. یەکەم؛ د 13 مژدارا 1960 دە ل باژارێ عاموودێ یێ رۆژئاڤا دەما نێزی 500 زارۆکێن دبستانا سەرەتایی ل فیلم تەماشە دکرن ئاگر ب سینەمایێ خستن 283 زارۆکێن کورد شەوتین.
مخابن کۆمکوژیا عاموودێ یا دویەمین ب دەستێن کوردان ھات کرن. کۆمکوژیا عاموودێ یەک ژ بوویەرێن کو کێم تێ زانین لێ ھەری ب ئێشە د دیرۆکا کوردان دە. ئەڤ بوویەرا کو ل باژارێ عاموودێ یێ رۆژئاڤا د 27-28 خزیرانێ دە روو دا، چەکدارێن پەیەدێ یێن گرێدایی پەکەکێ ب چەکێ دۆشکە ئێرشی خەلکێ کرن، ترومبێل ل سەر جەنازەیان رە دەرباس کرن، گولـلە بەردان ئامبوولانسێن کو بریندار تێ دە بوون و گەف ل پزیشکان کرن. ژ بۆ بریندار نەیێن دەرمانکرن. ئیرۆ ل رۆژئاڤا وەکە “سیستەما ئازاد و دەمۆکراتیک” تێ بناڤکرن لێ راستییا ڤێ سیستەمێ ئەڤ کۆمکوژییە.
کۆمکوژیا عاموودێ د چارچۆڤەیا ئەرکدارکرنا پەکەکێ ژ لایێ رەژیما سوورییێ “کوشتنا کوردێن موخالف” دە ھات کرن.
بوویەرا عاموودێ چیرۆکا وێ یەکێیە کو پەکەکێ د دەما ب ناڤێ بھارا عەرەبی یا پشتی سالا 2012 دە، شەرت و مەرجێن “رێڤەبەریا خوەسەر” کو ل سەر سێنیەکا زێری پێشکێشی کوردان کربوون، ب پەیمانا لگەل رەژیما ئەسەد دە د بن گارانتۆریا ئیرانێ دە ھات کرن. بەلێ، یا کو پەکەکە ژێ رە دبێژە “شۆرەشا رۆژئاڤا” پێڤاژۆیەکە کو نە تەنێ ل رۆژئاڤا، ل چار پارچەیێن کوردستانێ ژی ناھێلە کورد ژ شەرت و مەرجێن خوولقی مفاداربن.
د سالا 2011 دە دەما کو رەژیما ئەسەد ب کریزەکە مەزن رە روو ب روو مای، دەرفەتا کوردان ھەبوو کو لگەل ئەساد دانووستاندنان بکن و ل سەر پارچە خاکا ب ناڤێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ دەستھلاتداریێ بکن. ژ بۆ ڤێ یەکێ کوردێن رۆژئاڤا لگەل گەلەک ھێزان دا دانووستاندن دکرن و ل مۆدێلەکێ دگەریان. لێ بەلێ پەکەکێ ل شوونا سیستەمەکێ کو ماف ددە کوردان، ژ بۆ ئیمتیازێن خوەیێن رێخستنی ب ھێزا چەکدار یا رێخستنکری رە پەیمان چێکر. کۆمکوژیا عاموودێ پارچەیەک ژ ئەرکا کو ب ڤێ پەیمانێ ژ بۆ پەکەکێ ھاتبوو داین پێکھات.
گەلێ عاموودێ ل دژی رەژیما ئەسەد دەست ب پێڤاژۆیا چالاکیێن سڤیلێن مەزن کرن. ھەر رۆژ خوەپێشاندان دھاتن کرن و ژ کوردان دھات خوەستن کو مافێن خوە ناس بکن. رەژیما ئەسەد د دەستپێکێ دە ھەول دا کو ب ھێزێن خوە دەستوەردانێ د ڤێ پێڤاژۆیێ دە بکە، و دەما کو نەکاری کۆنترۆل بکە، ڤێ جارێ ئەرکا شکاندنا “سەرھلادانا عاموودێ” دا پەکەکێ. د ئەساسێ خوە دە نە تەنێ ل عاموودێ، ل ھەموو رۆژئاڤا ئەرکا تێکبرنا خەتا سەرخوەبوونخازا دان پەکەکێ.
ھەڤسەرۆکێ کەجەکێ یێ وێ دەمێ مووراد قارایلان بوو، لێ جەمیل بایک ژی وەکە کاندیدێ پێشەرۆژێ ھاتبوو دیارکرن. ژ بۆ ڤێ یەکێ ھەر دویا لگەل رەژیما ئەسەد پێکڤە “ئەرکێ بێدەنگکرنا موخالفێن کورد” قەبوول کرن. وەزیفەیا پێکانینا ڤێ ئەرکێ ل قادێ دان باھۆز ئەردال، مەزلووم عەبدی و ئالدار خالیل کو وێ دەمێ ل رۆژئاڤا کار دکرن.
خەباتێن کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کورد ل ھەولێرێ و خەباتێن کۆمکوژیا کوردا ل عاموودێ
د سالا 2013 دە کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کوردستانێ کو ژ بۆ ھەموو کوردان ببوو ھێڤیەک، دەست پێ کر. کوردستانیێن ژ چار پارچەیێن کوردستانێ، رووسیا-ئەرمەنیستان و ئەورۆپایێ ل ھەولێرێ دەست ب کۆنگرەیا نەتەوەیی کرن. ھەر کەس بوو مێڤانێ سەرۆک بارزانی. کادرۆیێن پەکەکێ یێن ل رۆژئاڤا ئالدار خەلیل، ئیلھام ئەحمەد (رۆناھی عەفرین) و ب دەھان کەسێن دن ب ترومبێل و ئۆتێلێن کو ل ھەولێرێ ژ وان رە ھاتبوون ڤەقەتاندن د شەرت و مەرجێن ھەری باش دە دەستوور دان کو دیپلۆماسیێ بکن.
دەما کو ھەولێرێ ھەول ددا چار پارچەیان بکە یەک، ل عاموودێ پلانەکا ژەھراوی دھات مەشاندن.
بوویەرێن عاموودێ د 17 خزیرانێ دە دەست پێ کر، دەما کو ھێزێن پەیەدێ ب توندی 3 جوانێن کورد رەڤاندین و ئاڤێتن زیندانا قامشلۆ. سێ جوانان پێشەنگیا سەرھلدانێن ل دژی رەژیما ئەساد دکرن. پشترە چەند کەسێن دن ئێخسیر ھاتن گرتن و جوانێن کورد د 19 خزیرانێ دە ب داخوازا بەردانا ھەڤالێن خوە دەست ب گرەڤا برچیبوونێ کرن.
تام د ڤان شەرت و مەرجان دە ئاژاوەگێریێن پەکەکێ دەست پێ کرن.
دویەمین کۆمکوژیا عاموودێ ئاژاوەگێریا پەکەکێ یا ب خوینە کو ژ بۆ پووچکرنا ھەولدانێن یەکیتیا نەتەوەیی هات ئەنجامدان
پەکەکێ د سالا 2013 دە ئەو خەباتێن یەکیتیا نەتەوەیی ل سەر ھەبوونا خوە یا ل رۆژئاڤا وەکە خەتەری دیت. ژ بەر کو ب ئیران و سووریێ رە ل سەر ناڤێ وان ژ بۆ کۆنترۆلکرنا رۆژئاڤا لھەڤکرنەک چێکر بوو. ئەگەر کۆنگرەیا نەتەوی پێک بھێ، وێ ببا ھێزەکە نەتەوی و ب موخالەفەتا رۆژئاڤا رە تەڤبگەرن. ھەر وھا خەماوەرێ پەکەکێ یێ ل رۆژئاڤا نیڤا جەماوەرێ پەدەکە-سێ بوو. پەکەکێ یەکتیا نەتەوی د ھەر واری دە خەتەریەک دیت و رەد کر. ژ بەر ڤێ یەکێ ل رۆژئاڤا ب چالاکیێن ئاژاوەگێری گاڤێن پووچکرنا پێڤاژۆیا یەکیتیا نەتەوەیی ئاڤێتن. سەدەما سەرەکەیا کۆمکوژییا عاموودێ یا 27-28 خزیرانێ ژی ئەڤە.
پەکەکێ ئەول وسا دا خویاکرن کو ب چالاکگەرێن گرەڤا برچیبوونێ رە لھەڤکرنێ دخوازە، سۆزا بەردانا گرتیان دا و چالاکیا برچیبوونێ ب داوی بوو، لێ تەنێ کەسەک ھاتە بەردان. خەلکێ ل بەر ئۆفیسا پەیەدێ یا عاموودێ خوەپێشاندانەک ل دار خست و د ھەمان شەڤێ دە ھێزێن پەیەدێ ب 400 کەسان دەردۆرا خوەپێشاندەران دۆرپێچ کرن.
پەکەکێ ب 400 کەسان عاموودێ دۆرپێچ کر، 6 کەس کوشتن، 80 کەس رەڤاندن و ب دەھان کەس ژی ب گرانی بریندار کرن.
باھۆز ئەردال، ئالدار خەلیل و مەزلووم عەبدی ل پشت ئاژاوەگیریا عاموودێ یا پەکەکێ بوون. کادرۆیەکی پەکەکێ یێ ب ناڤێ ھەمزە کۆر دامەزراند و ئەڤ کەس ب 400 کەسان ل عاموودێ ب چەکێن گران، دۆشکا و بیکەیسیان گولـلە ل گەل رەشاندن. د ئەنجاما وێ گولـلەبارانێ دە فیشەک ب سەرێ زارۆکێن 15 و 16 سالی کەتن و شەھید بوون. ھندەک ژ برینداران ژ بەر کو رەوشا وان گران بوو، خوەستن کو ببەنە قامشلۆ، لێ چەکدارێن پەیەدێ رێ ل وان قوتکر و گولـلە ل وان رەشاندن. و ھەر وھا پزیشک تەھدید کرن کو برینداران دەرمان نەکن.
80 کەس ژ ئالیێ ھێزێن چەکدار ڤە ب روویێن ماسکەکری ھاتن رەڤاندن. ب سەر مالێن وان دە گرتن و ھندەک ژ وان راستی ئیشکەنجەیا گران ھاتن و ب زۆرێ بەلگەیێن کو تێ دە بەحسا بازرگانیا ماددەیێن هشبەر دکن ب وان دانە ئیمزە کرن.
ھندەک مال ھاتن شەوتاندن و دوکانێن کەسێن وەلاتپارێز ھاتن تالانکرن.
د کۆمکوژیا عاموودێ یا پەکەکێ ئەنجامدایی دە ھەژمارا قوربانییان دبە زێدەتر ببان، لێ گەل ژ بۆ ھەڤگرتنێ تەدبیر گرتن و بریندار د مالێن خوە دە ڤەشارتن و دەرمانکرن.
بەلێ، د کۆمکوژیا عاموودێ دە 6 کەس شەھید کەتن، لێ د ئاستا کین و نەفرەتا گەل دە گاڤا مرۆڤ بنێرە، کۆمکوژیا مەرەشێ (1978) تێ بیرا مرۆڤی. ل مەرەشێ فاشیستێن ترک مال ب مال ل کوردێن عەلەوی دگەریان، ل عاموودێ ژی پەکەکەییێن روویێ خوە ماسکەکری مال ب مال ل کوردێن نەتەوپەرەست دگەریان. لۆما ژی بوویەرا عاموودێ نە پەڤچوونەکا ئاسایی یا کوردانە. بوویەرا عاموودێ د سەدسالا 21ێ دە د دیرۆکا کوردان دە یەک ژ بوویەرێن ھەری خایین و قەڵەشە. بوویەرا عاموودێ گاڤا یەکەمە کو رۆژئاڤایێ کوردستانێ وەک باکورێ سووریێ ل سەر گەل دھات فەرزکرن.
ھەکە مرۆڤ بوویەرا عاموودێ ب ئاوایەکی باش ژ رایا گشتی یا کورد رە راگھینە وێ روویێ راست یێ سیاسەتا پەکەکێ یا رۆژئاڤا، ئەسەدی-ئیرانی و شیعەیی ئاشکەرا ببە.
