ئاشکراکرنا کەسێن ل هەرێما کوردستانێ بازار شەوتاندنە كو ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە هاتنە پەروەردەکرن و ئەرکدارکرن، د رۆژەڤا کوردان دا جهەکێ گرنگ گرت. د وێ هەیاما کو گەلێ کوردستانێ زێدە پرسگرێکێن ئابۆری هه‌یی، ژ بەر شەوتاندنا بازاران ژی ب سەدان ئەسنافان زیان دیتن. زیانێن شەواتا بازارێن هەولێر و دهۆکێ ژ ئالیێ هەرێما کوردستانێ ڤە هاتن قەرەبووکرن و بازارێن نوو بۆ زیاندیتییان هاتن ئاڤاکرن.
لێ دڤێت کورد، ب تایبەتی باشوورێ کوردستانێ، ل سەر مژارا شەوتاندنا دکانێن ئەسناف و جهێن سەرمایا کورد لێ هەنە، په‌كه‌كێ باش نیقاش بکه‌ن. مەسەلە نە وورده‌كاریێن بوویەرێ یان ژی چیرۆکا ئەڤه چوو یێ دی هات نینە. مەسەلە ئەڤەیه؛ تەڤگەرەکە ئیددیعا دکەت کو ل سەر ناڤێ کوردان تەڤدگەرەیت، ب تایبەتی ژی په‌كه‌كە یا کو دبێژیت ئەز دەمۆکراسی و مرۆڤاهیێ بۆ تەڤاهیا رۆژهلاتا ناڤین دخوازم، چاوا دکاریت ب سەدان دکانێن ئەسنافان و جهێن کو ب هەزاران کورد نانێ خوە لێ دخون بشەوتینیت؟
نە هەوجەیە کو مرۆڤ شۆک و ماتمایی بمینیت. هەر کەسێ کو په‌كه‌كێ ناس دکەت، باش دزانیت کو په‌كه‌كە ژ بۆ بەرژەوەندییێن خوە نەتەنێ بازارێ قەیسەریێ، به‌لكو دکاریت دۆلکێ بەنزینێ بگریته دەستێ خوە و تەڤاهیا کوردستانێ بشەوتینیت. هەکە ئەم ل باکوورێ کوردستانێ بنێرین ئەم دێ ڤێ راستییا په‌كه‌كێ ب هێسانی ببینین.
قۆناغا پێنجەمین یا ئێریشا کو په‌كه‌كێ ل دژی هەرێما کوردستانێ دابوو دەستپێکرن
مخابن هەتا نها ل باشوورێ کوردستانێ راستی و دیرۆکا په‌كه‌كێ و ب تایبەتی ژی ستراتەژیا په‌كه‌كێ یا باشوورێ کوردستانێ نەهاتیە فێمکرن. مرۆڤێن ل باشوور ب دیتنا گۆتنێن رێڤەبەرێن په‌كه‌كێ و داخویانیێن وان یێن بۆ رایا گشتی، هەول دده‌ن په‌كه‌كێ فام بکن. ئەو خەلەتە. په‌كه‌كە ڤان داخویانییان نە ژ بۆ راڤەکرنا سیاسەتا خوە، ژ بۆ كو كارتێكرنێ ل سەر رایا گشتی بکەت، دده‌ت. بینن بیرا خوە، قوودیکا مرۆڤی کارێ مرۆڤییە. په‌كه‌كە ژ بۆ باشوورێ کوردستانێ گۆتنا «دڤێت باشوور ئازاد بیت، یەکیتیا نەتەوەیی بهێت پێكئینان، گەلێ باشوور ل دژی داگیرکەریێ دەرکەڤیت، ئەم دێ باشوور ل دژی داگیرکەریا دەولەتا ترک بپارێزین» بکار دئینیت. لێ په‌كه‌كە تام بەرەڤاژی ڤێ یەکێ تەڤدگەریت. په‌كه‌كێ ژ سالا 2013ێ ڤە ل دژی باشوورێ کوردستانێ ستراتەژیەکا ژ پێنچ قۆناغان پێكدهێت دمەشینیت. پێگەها دارک مازی ل سالا 2019ێ د نڤیسا خوە یا ب سەرناڤێ «په‌كه‌كه بریارا شەر ل دژی حكوومه‌تا باشوورێ کوردستانێ دا» ئەڤ سیاسەتا په‌كه‌كێ ئاشکەرە کر بوو. ل وی ده‌می مە گۆتبوو کو په‌كه‌كێ د سالا 2019ێ دا دەست ب قۆناغا پێنجەمین یا شەرێ ل دژی هەرێما کوردستانێ کر و نها ژی دخوازیت خوە ل پشت تەڤگەرەکا گەل ڤەشێریت و ژ بۆ كو شەرێ گەریلا و پێشمەرگەی چێبكه‌ت. لێ یێن کو نزانن په‌كه‌كە چقاس بێهش و بێوژدانیا کوردان دکەت، نکارن ئاخفتنێن وه‌ها ژی فام بکەن. لێ ب راستی په‌كه‌كە دژمناتیەکا توند دکەت. ئارگومانێن دژمناتیێ چێدکەت، سازی و بنگەهێ وێ یێ دەروونی دئافرینیت.
هەولدانێن په‌كه‌كێ یێن ئاڤاکرنا هێزەکا لەشکەری ل باشوورێ کوردستانێ
یەک ژ وان تشتێن کو په‌كه‌كە ژ سالا 2014ێ ل باشوورێ کوردستانێ دخوازیت بکەت ئەوە کو ل باشوورێ کوردستانێ ژ باشوورییان هێزەکا لەشکەری بئافرینیت و ل پشت ڤێ هێزێ خوە ڤەشێریت. ل باشوور وەکە کو شەرەکێ ناڤخوەیی هەیە رابگەهینیت. ژ بۆ ڤێ ژی گه‌نج و کەچێن باشوورێ کوردستانێ کو د دەما داعشێ دا ل سەر خەتا کەرکووکێ، سلێمانیێ تەڤلی خوە کرین د بن ناڤێ پەروەردەیا خوەپاراستنێ دا پەروەردە بکەت و وان ل جەم خوە بهێلیت. ئارمانجا وان ئەو بوو کو ب پشتگریا ملیسێن مەخموورێ هێزەکا وه‌ها ئاڤا بکەت، ناسنامەیا ئیراقی بدەته وان و د داویێ دا ڤێ هێزێ ل مەخموورێ ب جهـ بکەت، هێزەکا مینا یه‌به‌شێ ل شەنگالێ ئاڤا بکەت و وێ بکەته ناڤا سیستەما حه‌شدا شه‌عبی دا. چاوا کو یه‌به‌شێ شوورێ کۆلۆنیالیستان ل دژی کوردستانێ ب کار ئینا، ڤێ جارێ ژی ب هەمان ئاوایی بریار دا کو شوورەکێ دن چێبکه‌ن: هێزێن خوەپاراستنا باشوور.
هێزێن خوەپاراستنێ یێن باشوور بۆمبەیا خیانەتێ بوو په‌كه‌كێ هاڤێتیه ناڤ کوردان
د 1ێ تیرمەها 2019ێ دا چاپەمەنیا په‌كه‌كێ ئاڤاکرنا رێخستنا ب ناڤێ “هێزێن خوەپاراستنێ یێن باشوور” راگه‌هاند. ل گۆری داخویانیێ، ئەڤ جوان ژ هێزێن برادۆست و بەهدینان پێک دهێن. و ل گۆری داخویانیێ، ئەو رێخستنەکا سەربخوە بوو کو چ په‌یوەندیا وان ب کەسێ ڤه نەبوو و دێ باشوور بپارێزیت.
لێ بەلێ ئەڤ رێخستن رێخستنەکا کو دا د ئێریشا په‌كه‌كێ یا ل دژی هەولێرێ دا هێته بکارئینان و خەلکێ باشوور تێدا پر کێم بوون. دەما کو نکاریبوو ڤێ هێزێ بکەنه هێزەکا فەرمی یا حەشدا شەعبی، وەکە رێخستنەکا یه‌ده‌ك، وەک ماینەکێ کو کەنگێ بخوازیت دکاریت بتەقینیت د دەست خوە دا هێلا. د شەرێ په‌كه‌كێ یێ كو ژ سالا 2019ێ ل دژی حكوومه‌تا کوردستانێ دمەشینیت دا، ئەڤێ میسیۆنێ دا ب جهـ بینن. بنێرن پشتی ڤێ دیرۆکێ په‌كه‌كێ ل باشوورێ کوردستانێ چ کر؟
چ قەومی؟
1- 19ێ تیرمەها 2019ێ په‌كه‌كێ ل خوارنگەها هەولێر یا ب ناڤە هۆقاباز 3 کەس کوشتن کو د ناڤ وان دا ئەفسەرەکی بالیۆزخانەیا ترکیێ ژی هەبوو. ئەم یەکسەر لێ زێدە بکه‌ین کو په‌كه‌كێ ل چ دەرا جیهانێ، ترکیە و باکورێ کوردستانێ ژی د ناڤ دا، دیپلۆماتەکێ ترک هەیا نوكه نەکوشتیە.
2- د دەما ئۆپەراسیۆنێن دەولەتا ترک دا تەڤی هەموو داخواز و ئیسرارا هێزێن پێشمەرگەی کو په‌كه‌كە جهێن خوە رادەستی وان بکەت ژ بۆ كو ترک نەکەڤنێ، لێ په‌كه‌كێ ئەڤ پێشنیار قەبوول نەکر و ده‌ڤه‌ر رادەستی پێشمەرگەی نەکر. په‌كه‌كە بوو سەدەم کو هێزێن چەکدارێن ترک ب کووراهییا 60-80 کم بکەڤنه ناڤا ئاخا باشوورێ کوردستانێ.
3- په‌كه‌كێ ژ سالا 2019ێ 12 پێشمەرگە شەهید کرن د کەمینەکێ دا ب مووشەکێ ئۆتۆمۆبیلا پێشمەرگەی خست. هنه‌ك جاران ئێریشێن دی ژی كرن، وەک قەتلکرنا غازی سالح ئالیخان.
4- د 31ێ تەباخا 2021ێ دا ل کامپا قادییا یا کو ئێزدی لێ دژین تەقینەک چێكر و د ئەنجامێ دا 2 زارۆکان ژیانا خوە ژ دەست دا.
5- هات زانین کو په‌كه‌كە ل گەلەک کامپێن کو ئێزدی لێ دژین ب هنه‌ك به‌هانه‌یان شەوات چێكرن.
6- د 28ێ جۆتمەها 2020ێ دا، په‌كه‌كێ ل مێردینێ بۆریا پەترۆلێ یا کوردستانێ تەقاند و هەرێما کوردستانێ رۆژانە 10 ملیۆن دۆلار زیان دیتن.
7- د 18ی سباتا 2022ێ دا بۆریا نەفتا کوردستانێ یا ژ مەرەشێ دەرباس دبوو تەقاند.
8- د 11ێ ئیلۆنا 2023ێ دا بۆمبەیەک ل سەر پرا شۆرەشا هەولێرێ تەقیا و هات زانین کو ئەندامەکی په‌كه‌كێ تەقین پێک ئینایه.
9- د ڤێ ناڤبەرێ دا، خەباتکارێن بەرێ یێن په‌كه‌كێ یێن کو ژ وان ڤەقەتیایی نێزی 10 کەس ژ وان ب به‌هانه‌یا سیخۆرییێ کوشتن.
بنێرن په‌كه‌كە د سالا 2019ێ دا هێزێن ب ناڤێ «هێزێن پاراستنا باشوور» ئاڤا کر. ئەڤه چار سال دەرباس بوون. ئەگەر ئەم بالا خوە بدن تشتێن کو مە ل سه‌ری د ڤان چار سالان دا بەحس کری، هەرێما کوردستانێ ژ بەر په‌كه‌كێ چیا و نه‌هالێن هەری بەرهەمدارێن وەلاتێ خوە ژ دەست دان، پێشمەرگە و کادرۆیێن وێ یێن هێژا شەهید کەتن و ب ملیۆنان دۆلار داهاتێ پەترۆل خسار بوو. ب گۆتن، هێزا کو قاشۆ باشوور دپارێزیت، هەول دا کو قەدەرا باشوور خەرا بکەت.
په‌كه‌كە، مینا نووژێ، دەستکەفتیێن شۆرەشا باشوور و گەلێ باشوورێ کوردستانێ دمژە و ب ڤێ مژاندنێ خوە زندی دهێلیت. په‌كه‌كە د بەردێلا ئێریشا ل سەر شۆرەشا باشوور، خزمەتا ئیران، دەولەتا ترک و حه‌شدا شەعبی دکەت. ئەم نە تەنێ بەحسا چار سالێن داویێ دکه‌ین، 30 سالن کو په‌كه‌كێ ژ گەلەک ئالیان ڤە زیانه‌كا مادی و مه‌عنه‌وی گه‌هاندییە باشوورێ کوردستانێ. ب قاسی سەرێ دەرزیێ ژی مفا نەدایە باشوور.
مینا کو دیرۆکە وه‌ها یا په‌كه‌كێ نینە هنەک رادبن و دبێژن په‌كه‌كە چاوا کاریە تشتەکی وها بکەت؟ یێن کو ماتمایی دمینن په‌كه‌كێ و دیرۆکا وێ قەت فەهم نەکرییە یان ژی ناخوازن فام بکه‌ن.
