10 مین سالڤەگەرا جینۆسایدا شەنگالێ دەرباس بوو. ئێشا ئێزدیان هێ ژی وەکە رۆژا ئەول تازەیە و ب دەهان پرسگرێک ل سەر ئێشان زێدە بوونە. ئێزدیان هینا ژی تراڤمایا کۆمکوژیێ دەرباس نەکرنە. تشتا کو دڤێ نها بێ کرن ئەوە کو وەرە نیقاشکرن کا پرۆژەیێن دێ چاوا ئێزدی ڤێ تراڤمایێ دەرباس بکن بێن چێکرن. لێ نێزیک بوون نە ووسایە. نها ئێشێن ئێزدییان بووینه پرسگرێکەکا مەزن یا قازانجا ماددی. تراڤما و ئێش و ئازارێن کو ئێزدیان ژیایین، ل گۆری ئاژاندایا سیاسی و بازرگانی تێن بکارئانین. د ڤێ ئیستیسمار و شوویێ دە ئاکتۆرێ هەری مەزن په‌كه‌كه یه. په‌كه‌كێ د 10 سالییا کۆمکوژیێ دە تەنێ شوو یا خوە کر.
ژ بۆ په‌كه‌كێ ئێزدیاتی و شەنگال بووینە مژارەکا قازانجێ و بێی وێ نابە. سەدەما ڤێ نە هەلوەستا په‌كه‌كێ یا وەلاتپارێزی و حەزکرنا ئێزدیانە. ژ بۆ په‌كه‌كێ ئێزدی بوونه مینا ئاژۆتنا كه‌ریێ په‌ز.
چاوا کو خوەدیێ پەز ژ گۆشت، شیر، و زبلێ پەزی سوودێ وەردگرە، په‌كه‌كە ژی ب هەمان ئاوایی ژ ئێزدییان سوودێ وەردگرە. چاوا کو خوەدیێ پەز د داویێ دە یان دێ بخوە یان ژی دێ بفرۆشە، په‌كه‌كە ژی ل بەندا دەما گونجایە کو شێنیێن شەنگالێ بخوە و بفرۆشە. شێنیێن شەنگالێ بەرخێن قوربانێ یێن په‌كه‌كێ نە.
گەر نها بریارەک هاتبا گرتن و هاتبا گۆتن، “په‌كه‌كە ژ شەنگالێ دەرکەڤە، دێ شەنگال ببە دەولەتەکە سەربخوە”. په‌كه‌كه ڤێ یەکێ قابوول ناکە. ژ بەر کو نیەتا په‌كه‌كێ نینە کو ژ بۆ بەرژەوەندیێن گەلێ شەنگالێ تشتەکی بکە.
یانی ئێشا گەلێ شەنگالێ بوویە نانێ په‌كه‌كێ. هەگەر مسته‌فا قاراسوویێ کو پەیڤەکا کوردی نزانە و بەسێ هۆزات یا کو ژ نرخێن کوردستانێ تشتەکی نزانە، قڕکا خوە د دڕینن و دبێژن “شەنگال گرێدایی ئیراقێ یە، شەنگال نە کوردستانە” دەستکەفتیێن په‌كه‌كێ ل پشت ڤێ گۆتنێ هەیە.
ئەم ڤێ قازانجا په‌كه‌كێ د بن چەند سەرناڤان دە ل ژێر بنڤیسن:
قازانجێن په‌كه‌كێ یێن ئابووری: په‌كه‌كە جوانێن شەنگالێ ب کرێ ددە حه‌شدا شه‌عبی
په‌كه‌كە 30 سالن خوەدی شەبەکەکا مەزن یا پەرەیێن رەشه كو ب ناڤێ گۆمرک، باج و جەزا کۆمدکە. ب تایبەتی ل ئەورۆپا، باکورێ کوردستانێ و ئیرانێ خوەدی شەبەکه‌كا مەزن بوو. د ڤان 12 سالێن داوی دە رۆژءاڤا و شەنگالێ ژی کەتنە د ناڤا ڤێ شەبەکا قازانجێ یا په‌كه‌كێ دە.
د بەردێلا شەنگالێ دە په‌كه‌كە ژ ئەنیا شیعە یا ب پێشەنگیا ئیرانێ سوودەکە مەزن دستینە. خەتەکا بازرگانیا تریاکی، چەکی و تجارەتا بێقەید د سەر ئیران – سلێمانی – کەرکووک – مووسل و شەنگالێ رە دەرباسی رۆژئاڤا دبە. دەما کو گەلێ شەنگالێ ب چەند تانکێن ئاڤێ و ب جەنەراتۆرا کو چەند ساعەتان ئەلەکتریکێ هەولێن ژیانێ ددن، ل هەمان جهی ل شەنگالێ کۆمیتەیا مالی یا په‌كه‌كێ ب ملیۆنان دۆلاران پەرەی دشینە کاسەیا په‌كه‌كێ. پاشی ژی ب چەند خەیالێن چێکری دبێژە «ئەم ئالیکاریا وە دکن» ب ڤێ دەرەوێ رایا گشتی دخاپینە.
هەلبەت چەکدارێن په‌كه‌كێ یێن کو جلێن حه‌شدا شەعبی ل خوە کری ژی ل شەنگالێ نە. ئەڤ پێکهاتەیا کو د بن ناڤێ یه‌به‌شێ دە هاتیە ئۆرگانیزەکرن، د سازیێن فەرمی یێن ئیراقێ دە نایێ ناسکرن. ناڤێ یه‌به‌شێ ناڤەکە کو ژ بۆ خاپاندنا رایا گشتی یا کورد هاتیە ئیجادکرن، نه‌خوە ل ئیراقێ کەس نە یه‌به‌شێ و نه ژی سازیەکا دن یا په‌كه‌كێ ناس ناکە. د بنگەهـ دە هەموو حه‌شدا شەعبی نە. حه‌شدا شەعبی هەر مەهـ 650 دۆلاران مووچەی ددە ڤان هێزان. ل ئالیێ دن په‌كه‌كە ل گۆری روتبا یه‌به‌شێ د ناڤبەرا 400 بۆ 500 دۆلاران بۆ وان دهێلە. یانی جوانێن ئێزدی ددە کرێ و ژ مەعاشێ وان 100 هەتا 250 دۆلاران ژ بۆ خوە ژێ دبڕە.
د ناڤ سەدەمێن کو په‌كه‌كە پەنابەرێن د کامپان دە دمینن بانگی شەنگالێ دکە، ئەڤ پەرگالا ئابووری ژی جهەکی گرینگ دگرە. شەنگالی یێن بەلەنگاز دێ ڤەگەرن و نەچار بمینن کو بچن جەم په‌كه‌كێ و په‌كه‌كە ژی دێ وان ب کرێ بدن حه‌شدا شەعبی.
ژ سلێمانیێ هەتا بەغدایێ و ژ ور ژی هەتا بەلجیکایێ کادرۆیێن په‌كه‌كێ رانتێ ئێزدییان دخوون.
په‌كه‌كە د دیرۆکا خوە یا 40 سالی دە ژ گەلێ باکورێ کوردستانێ ژ هەموو ئالیه‌كی ڤه سوودمەند بوو. گەل ماوێ 40 سالان شەرڤان و پەرە دان په‌كه‌كێ. لێ په‌كه‌كێ بەرانبەری ڤێ ئەو ئاسیمیلە کرن هەموو نرخێن کوردایەتی ب وان دان بەرزەکرن و ئەو پووچ کرن. شەنگال ژ بۆ په‌كه‌كێ هەرێمەکە بەیارە. ب سالان ب گۆتنا کو ئەمێ باکور ژ داگیرکەریێ رزگار بکن و دەولەتەکێ ئاڤا بکن، ژ خوە رە چەرخەک رانتێ ئاڤا کرن و گەل رەپ و رووت کرن. نها ژی ل شەنگالێ رێڤەبەرییا خوەسەر ئیلان دکن و درووشمەیێن نوو پەیدا دکن.
رێڤەبەرێن په‌كه‌كێ ل سەر ڤان درووشمەیان ژیان و چالاکیێن خوە ئاڤا دکن. میناک، نیلووفەر کۆچ و زوبەیر ئایدار ل بەلجیکا ل سەر قازانجا کو ژ ئێش و ئازارێن ئێزدییان دستینن، دژین.
گەر کادرۆیێن په‌كه‌كێ ب رەحەتی د ڤیلایێن لوکس یێن ل گوندێ ئەلمانی یێ سلێمانیێ و گوهەشە ستی دە بژین، هەلبەت ئەڤه د ژ وێ قازانجا وان یا شەنگالێ یە. هەر وها ل تاخێن لوکس یێن وەکە کەراده ل بەغدایێ ژ بۆ بجهئانینا ئەرکێن خوە یێن ل شەنگالێ ژ ڤان ئیمتیازان سوود وەردگرن.
گەر په‌كه‌كە ل سەر ناڤێ شیرکەتێن نەیاسایی ل فرۆکەخانه‌یا سلێمانیێ ژ خوە رە دووربین، ئالاڤێن تەرمیک ب رحەتی دابین بکن ئەو پێش وێ ڤه یه کو په‌كه‌كە د خوازە شەنگالێ ژ کوردستانێ قوت بکە رێڤەبەرییا بەغدا ژی بەر ڤێ ئارمانجێ دەنگێ خوە ژ په‌كه‌كێ رە ناکە.
په‌كه‌كە ل شەنگالێ جەردەڤانە
دەولەتا ئیراقێ و هزرا کوورا ل پشت وێ خوەدی ئاژندایەکە مەزنە کو هەرێما کوردستانێ بچووک بکە. هێزا خوەرێڤەبەریێ و خاکا کوردستانێ هەر رۆژ پارچە ب پارچە کێم دبە. شەنگال بەشەکە گرینگ یا ڤێ ئاژندایێ یە. ژ بەر کو شەنگال هەرێمەکە گرینگە کو رۆژئاڤا و باشوور ب هەڤ ڤە گرێددە. په‌كه‌كە پاسەوانێ هەرێما تامپۆن و پۆلیتیکایا دەولەتێن کۆلۆنیالستێن بێکوردکرنا هەرێمێ یە
ل شەنگالێ زەڤییێن غازێ و رێیێن بازرگانیێ یێن گرینگ هەنە. شەنگال کو نها هشك و زووهایە، لێ دبە کو د پێشەرۆژێ دە ببە ناڤەندا بازارەکە سەرەکە. په‌كه‌كە جەحشێ هێزێن داگیرکەرە و رێ ل بەر دەرباسبوونا ڤێ دەولەمەندیێ بۆ کوردستانێ، دگرە.
یێ کو بخوازە شەنگالێ ژ کوردستانێ قوت بکە خائینە، پرۆژە و میسیۆنا په‌كه‌كێ یا شەنگالێ ژی خیانەتە
شەنگال راستی قەتلیعامێ هات، هەلوەستا حکوومەتا ئیراقێ و ئاژندایا ئیرانێ یا کو شاخێ ئیراقێ یێ داعشێ برێڤە دبە بوو. لێ بنێرە په‌كه‌كە بەحسا یەک ژ وان ناکە. د 10 مین سالڤەگەرا قەتلیعامێ دە دیسا هەموو تیرێن وان تەنێ ل سەر په‌ده‌كێ، بارزانی و پێشمەرگە بوون. ژ بەر کو په‌كه‌كە پارێزڤانێ پرۆژەیا شیعەیە، ژ ئالیێ هێزێن دن یێن کۆلۆنیالیستێن وەکە ترکیێ ڤە هاتیە هشتن و ب ئاوایەکی نەراستەراست دخوازە شەنگال ژ کوردستانێ وەرە ڤەقەتاندن.
په‌كه‌كێ ژ ڤێ چاڤدێریێ سوودەکە باش گرت، لێ یێ وندا دکن و بکن کوردێن ئێزدینە. شەنگال تەنێ کەرییێ پەزە د دەستێ په‌كه‌كێ دەما کو ژ په‌كه‌كێ رە بێ گۆتن کو ئەرکا جەردەڤانیێ قەدیا، ئەوێ مینا چیایێن باکورێ کوردستانێ ور رادەستی داگیرکەران بکن چانتێ خوە هلدن و بچن. و قەد نە خەما وانە. یێن وندا بکن دێ ئێزدی و کوردستان بە. دو گۆتن کو مرۆڤ ببێژە هەنە:یێ کو بخوازە شەنگالێ ژ کوردستانێ قوت بکە خائینە. پرۆژە و میسیۆنا په‌كه‌كێ یا شەنگالێ ژی خیانەتە.
