د ڤان رۆژێن داوی دە یەک ژ مژارێن کو ھەری زێدە ھات نیقاش کرن، دەستنیشانکرنا پارێزگارێ نوو یێ کەرکووکێ بوو. لێ وەک ھەر جار ملەتێ مە کەتە ناڤا خەیالەکا رۆمانتیکی یا کوور و ئەسلێ مەسەلێ راست شیرۆڤە نەکر و دیمەنێ مەزن راڤە نەکر. گەلەک کەسان کێفخوەشیا خوە ئانین زمان کو کوردەک بوویە والی و ئەڤ یەک وەکە سەرکەفتن بناڤ کرن. لێ یا راست ئەوە کو د رێکەفتنا ئاڤاکرنا رێڤەبەریا نوو یا خوەجھی ل کەرکووکێ دە زرارمەندێ سەرەکە کوردن و یێن سەرکەتی ژی عەرەب و ترکمەنن. پرسگرێکا مە کوردان ئەوە کو ئەم ھێژ ژی ب ھەستیاری و رۆمانتیک مژاران دنرخینن و ل راستیا بوویەران و ئەنجامێن وان نافکرن.
ژ دەستپێکا پرسا ئاڤاکرنا حکوومەتا خوەجھی یا کەرکووکێ ڤە، ھەتا نھا چەندین ھەڤدیتن د ناڤبەرا کورد، عەرەب و ترکمەنان دە ھاتنە لدارخستن، لێ ت ئەنجام ژێ دەرنەکەت.
چەند رۆژ بەریا ئاڤاکرنا حکوومەتا خوەجھی یا کەرکووکێ، شاندەکە پارتیێن عەرەبێن کەرکووکێ ل پیرمامێ ب سەرۆک بارزانی رە جڤیان. ژ سەرۆک بارزانی خوەستن کو پارێزگارێ کەرکووکێ عەرەب بە. لێ سەرۆک بارزانی ئەڤ داخواز رەد کر و ب فەرمی ژ شاندا عەرەبان رە راگھاند کو کورد ل کەرکووکێ خوەدیێ 7 کورسیا نە و پرانی نە. شەرتێ مەیێ سەرەکە ژ بۆ ھەر رێکەفتنەکێ ئەوە کو پارێزگارێ کەرکووکێ کورد بە و %32 ژ پۆستێن کەرکووکێ ژ کوردان رە بێ دایین و د ناڤ دە رێڤەبەریا پۆلیس و ئاساییشێ ژی ھەبە.
پشتی کو ئالیێن عەرەبی ژ رێکەفتنا لگەل پەدەکێ بێھێڤی بوون، ب ناڤبەینکاریا قەیس خەزعەلی تەرۆریستێ داخواز کری ژ ئالیێ ئەمەریکایێ ڤە و چەند کەسایەتیێن دن دەست ب دانوستاندنان ل گەل یەنەکێ کرن.
بەریا نھا چەند جاران یەنەکێ و پەدەکێ بەحسا دەستنیشانکرنا پارێزگارەکی بێ ئالی کربوون ژ بۆ کەرکووکێ. لێ ژ بەر کو رێبوار تاھا یەک ژ ئاکتۆرێن خیانەتا 16ێ ئۆکتۆبەرێ بوو، پەدەکێ ڤیتۆ ل سەر وی دانیبوو. لێ پشترە ب زەختێن سەرکردەیێن حەشدی شەبی، بافەل تالەبانی ل کەرکووکێ ب ئالیێن عەرەبان رە دەست ب دانوستاندنان کر. ھەلبەت ئەڤ تشتەکی نۆرمالە ژ بەر کو یەنەکە نھا بەشەک ژ ئەنیا ھیلالا شیعەیا ئیرانێ یە و ھەڤالبەندێ ملیسێن حەشدی شەعبییە.
د رێکەفتنا ل ئۆتەلا رەشیدا بەغدایێ دە کو ژ بۆ ئاڤاکرنا حکوومەتا نوویا خوەجھی یا کەرکووکێ پێک ھات، کورد زرارمەندێن سەرەکە نە. کورد د حکوومەتا نوو یا کەرکووکێ دە کێمینە نە و پرانیا پۆستێن خوەیێن ھەستیار ژ دەست دانە. ئەو پۆستێن کو بەری خیانەتا 16 جۆتمەھێ د دەستێ کوردان دە بوون، نھا یەنەکێ ئەڤ پۆستانە دانە عەرەب و ترکمەنان. ل گۆری بەشدارێن جڤینێ، خالێن کو یەنەکە و ئالیێن دن ل سەر ل ھەڤ کرنە، ژ بۆ کوردان شکەستنەکا مەزنە و ژ بۆ عەرەبان ژی سەرکەفتنەکە دیرۆکییە. سەرکردەیێن عەرەب ژی وێ رێکەفتنێ ب وێ یەکێ پێناسە دکن کو تشتا کو ژ 2003 ڤە عەرەبان ل کەرکووکێ ب دەست نەخستنە، ب رێیا ڤێ پەیمانێ ب دەست خستن.
د بەردێلا وەرگرتنا پۆستا پارێزگاریێ کەرکووکێ دە یەنەکێ ھەموو پۆستێن ئیداری یێن کەرکووکێ دانە عەرەب و ترکمەنان. تەنێ 6 پۆست دێ بۆ کوردان بن. پارێزگارێ کەرکووکێ دێ سالەک و 3 مەھان ل با یەنەکێ بە، پشترە ببە یا عەرەبان و ھەری داوی ژی ئەگەر قەبوول بکن دێ بدن ترکمەنان. خالا مەترسیدارا ڤێ رێکەفتنێ ئەوە کو ھەموو پۆستێن حەساس یێن لەشکەری، ئەولەکاری و ئیداری کەتینە دەستێ عەرەب و ترکمەنان، د ناڤ دە ژی پۆستێ رێڤەبەرێ پۆلیسێ کەرکووکێ کو ب عەرەبان ھاتیە دایین و جیگرێ وی ژی ترکمەنە. ل گۆر رایەدارێ بەرێ یێ یەنەکێ مەلا بەختیار، ژ بۆ کو ئالیێن دن ل کەرکووکێ دەنگێ خوە بدن کاندیدێ یەنەکێ، یەنەکێ ل خانەقینێ چ پۆستەکێ ب دەست ناخینە. یانی یەنەکێ خانەقین کر قوربانا کەرکووکێ!
یەک ژ خالێن کو د رێکەفتنێ دە ل سەر لھەڤکرنە ئەوە کو پێشمەرگە و ھێزێن ئەولەھیێ ڤەنەگەرن کەرکووکێ و ئالا کوردستانێ ل کەرکووکێ نەیێ بلندکرن. ھەموو عەرەبێن کو ب تۆھمەتا تەرۆرێ د گرتیگەھێن سلێمانیێ دە ھاتنە گرتن ژی دێ بێن بەردان. یانی یەنەکە ژ بۆ خاترێ پۆستا پارێزگاریا کەرکووکێ دێ تەرۆریستێن کو ب کوشتنا کوردان و کریارێن تەرۆریستی تاوانبارن، ئازاد بکە! ژ بۆ پشتراستکرنا ڤێ یەکێ ژی ھوون دکارن گوھ بدن داخویانیا پارلامەنتەرێ ئیراقێ و رێڤەبەرێ عەرەبێ کەرکووکێ وەسفی ئاسی.
یەک ژ مژارێن ھەری ھەستیار کو نەھاتیە گۆتووبێژکرن، سەرژمێریا نفووسا ئیراقێیە کو د دەمەک نێزیک دە دێ وەرە کرن. ل کەرکووکێ ل ھەمبەری کوردان وێ لیستکەکە پر خەتەرناک وەرە لیستن. ل گۆری رێکەفتنا ناڤبەرا یەنەکێ و ئالیێن دن دە، پۆستا رێڤەبەریا ناسنامەیا کەرکووکێ ژ بۆ ترکمەنان ھاتیە دایین. ئەڤ یەک د پێشەرۆژێ دە مەترسیەکە جدی ل سەر کوردان ل کەرکووکێ چێدکە، ب تایبەتی د مژارا پێکانینا سەرژمێریا خەلکێ باژێر دە. لێ ھەتا نھا کەسی ب تایبەتی بەحسا ڤێ راستیێ نەکریە. لێ دێ ئەنجامێن ڤێ د پێشەرۆژێ دە دیار ببن.
تشتا کو ل کەرکووکێ ھەیە ب ت ئاوایی نوونەرتیا کوردان ناکە و تەنێ رێکەفتنا یەنەکێ و عەرەبانە. د دەمەک نێزیک دە دێ ئەنجامێن خرابێن رێکەفتنێ ژ ھەموو ئالیان رە دیار ببن.
د ڤێ مژارێ دە ت پارتیەکە کوردستانی پشتگری نەدایە یەنەکێ و ھەموو ئالیێن کوردستانی ڤێ رێکەفتنێ وەکە مەترسیەک ل سەر کوردان و کەرکووکێ دبینن.
تەرۆریستێن پەکەکێ ب لەز و بەز پرۆپاگاندایا ڤێ مەسەلەیێ کرن و ئەڤ یەک وەکە سەرکەفتن ب ناڤ کرن، لێ یا کو پەکەکە دکە ژ بەر وێیە کو پەدەکە د ڤێ پەیمانێ دە جھ ناگرە. یا راست ئەوە ل کو دەرێ کورد تێک بچن، پەکەکە ل وێ دەرێ وێ سەرکەفتنێ پیرۆز بکە. ژ بەر کو ژ بۆ پەکەکێ ھەر کەسێ کو د بەرژەوەندیا کوردان دە کار بکە و ژ بۆ کوردبوونا کەرکووکێ خەبات بکە ،پەدەکەیی یە. ل ڤر دیسا پەکەکە وەک پارێزڤانێ پەیمانا سایکس-بیکۆ تەڤدگەرە. ژ بەر کو پەکەکە رێخستنەکا تەرۆریستە و بەرژەوەندیێن داگیرکەران دپارێزە و چ ئەلەقەیا خوە ب کوردان رە نینە. 2 رۆژان بەریا نھا قەیس خەزعەلی، سەرکردەیێ ملیسێن تەرۆریستی یێن عەسائیب ئەھل الحەق ژ تەلەڤیزیۆنا ئەل-عەهد رە گۆت: “ئەم ت جاری ب پەدەکێ رە پەیمانێ ئیمزە ناکن، ژ بەر کو پەدەکە ئیراقیبوونا کەرکووکێ قەبوول ناکە و ھەر دەم د وێ باوەریێ دەیە کو ناسنامەیا کەرکووکێ کوردستانییە. لێ یەنەکێ ئیراقیبوونا کەرکووکێ قەبوول کریە، لەوما مە پێ را پەیمان ئیمزە کر.” گەر ئەم ب کووراھی ل داخویانیا خەزعەلی بنێرن، ئەمێ ببینن کو پەکەکە و ملیسێن تەرۆریست د دەربارێ کوردان و کەرکووکێ دە خوەدی ھەمان ھەلوەست و ھەمان نێرینن. ئەڤ تشتەکی نۆرمالە ژ بەر کو تەرۆریست ل دژی نەتەوا کورد پشتگریا تەرۆریستان دکن.
تشتا کو یەنەکێ ل کەرکووکێ کری، بەردەوامیا خیانەتا 16 ئۆکتۆبەرێیە و ئەم دکارن وێ یەکێ وەک خیانەتا 16 ئۆکتۆبەرێ یا دویەمین ب ناڤ بکن. یەنەکە رێ ل بەر عەرەبکرنا کەرکووکێ ڤەدکە. ب سایا یەنەکێ کورد ل کەرکووکێ رۆژ ب رۆژ لاواز دبن و ھێزا خوە ل کەرکووکێ وندا دکن. یەنەکێ ژ بۆ پۆستا پارێزگاریێ، خەباتا سەدسالان یا نەتەوا کورد ژ بۆ کەرکووکێ فرۆت. یەنەکە بوویە وەک کۆمپانیایا خانیان و د ناڤا 7 سالان دە 2 جاران کەرکووک فرۆت.
د ڤی واری دە، قاشۆ سیاسەتمەدار و رەوشەنبیرێن کورد دیسا بێ ئالیبوون ھلبژارتن و ھندەک ژ وان ژی وەکە ھەر جارێ ژ بۆ بەردەوامیا پۆپولیزما خوە یا گەمار، کێفخوەشیا خوە ئانین زمان کو کارەکتەرەکی خیانەتا 16 جۆتمەھێ بوویە پارێزگارێ کەرکووکێ. سیاسەتمەدار و رەوشەنبیرێن جیھانێ د ڤان مژارێن ھەستیار دە ھەول ددن راستیێ ب ئاوایەکی ھەری باش نیشانی گەل بدن، لێ قاشۆ سیاسەتمەدار و رەوشەنبیرێن کورد دبن شریکێ ئیخانەت و بەرۆڤاژیکرنا حەقیقەتێ. ژ بەر ڤێ یەکێ گرسەیێن بێ ھای ژ ڤێ یەکێ کێفخوەش بوون و دیمەنێ مەزن نەدیتن.
ب کورتاسی رۆلا رێبوار تەھا ل کەرکووکێ ب قاسی رۆلا سەرۆکۆمارێ ئیراقێ لەتیف رەشید ل بەغدایێ یە کو کوردە. کوردان وندا کرن و عەرەب و ترکمەن ژی ب سەر کەتن.
دلۆڤان عەلی
