رۆژنیۆز، دەزگەها راگهاندنێ یا په‌كه‌كێ ل سلێمانیێ، بەردەوامە ل سەر چێکرنا نووچەیێن دره‌و ژ بۆ بەلاڤکرنا دژمناهییا ل دژی په‌ده‌كێ. هەری داوی، دوهی گۆتن «ئەم دێ بەلگەیێن خایینیا په‌ده‌كێ بەلاڤ كه‌ین»، ئه‌ڤرۆ سپێدێ نووچە وەشاند کو «فۆتۆکاپان» ئانكو ته‌لهێن ب كامیره «Camera trap» کو ژ بۆ بەراز و کەوان هاتنە دانان، وەک كو ل دژی گەریلایان هاتنە دانان، دەستنیشان کر.
د ناڤەرۆکا ڤێ نووچەیا نه‌كه‌لی یا رۆژنیۆز دا، ده‌زگه‌هێ كو ب نووچەیێن دره‌و و بێبنگەهـ دهێته ناسکرن، چ زانیاری نینن. دارکا مازی راستیا بوویەرێ لێکۆلین کر و بۆ هه‌وه نڤیساند…
ناحیا بلێ هەرێمەکە کو گەریلایان قەت بکار نه‌ئینایه
ناحیا بلێ ده‌ڤه‌ره‌كه کو قەت گه‌ریلایێن په‌كه‌كێ لێ نەبوون و هەتا ژ بۆ دەرباسبوونێ ژی نەهاتیە بکارئینان. ئەڤه ژ ئالیێ ئەردنگاریێ ڤە ژی نە زێده ئاسێ یه. ژ بەر کو ئەڤ ده‌ڤه‌ره د ناڤەندا ده‌ڤه‌را «بارزان» دا یە و ده‌ڤه‌ره‌كه کو چیا ب دەرباسبوونێن نەرمتر ژ هەڤ جودا دبن و نه‌دەڤەرەکا زناری یە. ژ بەر ڤێ یەکێ، نە ئه‌ڤرۆ و نه‌ژی د دەما بۆری دا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ قەت ل گه‌ل گەریلایێن په‌كه‌كێ روو ب روو نەهاتنە.
چاڤکانیێن ئەولەهیێ یێن کو مە نەرینێن وان ل سەر مژارێ وەرگرتین، گۆتن: «ل ڤێرێ قەت په‌كه‌كه‌یی نەبوون، ژ بەر ڤێ یەکێ مە چ تەدبیر ل دژی وان وه‌رنەگرتنه. لێ هەگەر بهێن ئەم دێ وه‌رگرین، ئه‌گه‌ره‌كێ نینه کو ئەم ڤێ ب دزی ڤه بکه‌ین، ئەم قەبوول ناکه‌ین کو ده‌ڤه‌را مە ببیته مه‌یدانا شەری».
ته‌لهێن ب كامیره مە ژ بۆ پاراستنا ئەکۆلۆژیێ نە
مە ژ هەمان چاڤکانیا ئەولەهیێ پرسی کا ته‌لهێن ب كامیره ل ده‌ڤه‌رێ هەنە یان نه. چاڤکانیێن مە گۆتن: «نە تەنێ ل بلێ، ل گەلەک دەڤەرێن بارزان و هەتا ل گەلەک گوندێن هەرێما کوردستانێ ته‌لهێن ب كامیره هەنە. چەند ئه‌گه‌ره‌كێن بکارئینانا وان هەنە. ئه‌گه‌رێ سەرەکی یا کو ئەم ل بلێ ته‌لهێن ب كامیره بکاردئینین ئەوە کو ئەم دخوازین سروشتی بپارێزین و وان کەسان ده‌ستنیشان بکه‌ین. ئەم خه‌لكێ بارزان ژ سەردەمێ عەبدولسەلام بارزانی ڤە نێچیرڤانیێ ناکه‌ین و ب توندی قەدەغەیە. ب تایبەتی هنده‌ك کەس دهێن ده‌ڤه‌رێ ژ بۆ نێچیرا پەزێ کووڤی و کەوان. هەروه‌ها هنده‌ك کەس هەنە کو گیایێن «ئەندەمیک» «Endemic» یێن ل ده‌ڤه‌رێ شین دبن ژ ب رهـ ڤە دەردئێخن. هەر سال ب ڤان كامیره‌یێن ب ته‌هله ئەم ب دەهان کەسێن کو زیانێ دگه‌هیننه ژینگه‌هێ و ئاژالان دگرین. ئەو دهێن دادگەهکرن. ل ده‌ڤه‌رێ ته‌لهێن مه یێن ب كامیره هەنە و بەردەوام دهێنه کۆنترۆلکرن. ب تایبەتی ل د دەمێن داویێ زێدەبوونەکا د هه‌ژمارا بەرازان دا هەیە. خه‌لك دخوازیت وان بکوژیت دا کو باغچەیێن خوە بپارێزن، لێ ئەم قەبوول ناکه‌ین».
هەروه‌ها وی دیار کر کو جاران هنده‌ك کەس ژ دەرڤە دهێن و دکەڤنه ناڤ رەز و باغچەیێن جۆتیاران و زیانێ دگه‌هیننێ، و دیسا ژ بەر هنده‌ك ئه‌گه‌رێن وەک دژبەر خوینداریێ ژی ئه‌ڤ ته‌لهه بکار دهێنه بكارئینان. بەری دو سالا ب خێرا وان ته‌لهان ل سیدەکا پلنگ هاتبوو دیتین و ئەڤ نووچە راگەهاندنا په‌كه‌كێ ژی بەلاڤکر بوو. وی دەمی قەت په‌كه‌كێ به‌حسا مەترسییا وان نەکر بوو. ئه‌ڤجا هەمان ته‌لهن چاوا چێدبیت کو بۆ گەریلا هاتبنە دانان؟
دره‌وپەرەستی و بێشەرمییا رۆژنیۆزێ
رۆژنیۆز، کو یەک ژ ستوونێن سەرەکی یێن سیاسەتا په‌كه‌كێ یا بەلاڤکرنا نەفرەتێ یه د ناڤبەرا کوردان دا، مالپەرەکێ نووچەیانە کو ل سلێمانیێ راستەراست ژ ئالیێ کادرێن په‌كه‌كێ ڤە دهێته برێڤەبرن. ئه‌و مالپەرێ هەتا نها ب دەهان دره‌و بێی نیشاندانا چاڤکانیان بەلاڤ کرینە. نووچەیا دره‌وین یا ته‌لهێن ب كامیره ب تایبەتی د ڤان رۆژان دا کو هلبژارتن نێزیک دبن، وەک نووچەیەک پشتگریێ ژ بۆ یه‌نه‌كێ هاتیه بەلاڤکرن. ئەو کەسێن کو ل نووچە و ڤیدیۆیێ تەماشە دکه‌ن، دزانن کو چ راستی ژ بۆ نینه و چ زانیاریێن بەربچاڤ ژی تێدا ماهێنه دیتن. وەکه د دیمەنان ژی دیار، کامیره ل جهەکی کو ترومبێل لێ دەرباس دبن هاتیە دانان و خەلکێ ده‌ڤه‌رێ ژ خوە جهێ وێ دزانن، لەوما ل کامیرێ دنێرن و دەرباس دبن. دهێته دیتن کو رۆژنیۆز تەنێ ب دانانا ڤیدیۆیەکا سادە ب سەرنڤیسەک نه‌كه‌لی هەول ددەت کو تێگه‌هه‌كێ دژمنکاری چێبکەت.
