ب داخویانیا دەولەت باخچەلی یا 22 جۆتمەھێ کو تێ دە راگهاند “بلا عەڤدللا ئۆجالان بهێت ل پارلەمانتۆیێ باخڤە، بلا ژ مافێ ھێڤیێ سوود وەربگرە” عەڤدللا ئۆجالان دیسا کەت رۆژەڤا کوردان… ئاقلێ دەولەتا کوور یا ترک دخوازە قۆناغا سێیەمین یا ستراتەژیا 50 سالی یا ئۆجالان ب ڤی ئاوایی بدۆمینە.

  Saving Private عەڤدللا ئۆجالان

فیلمێ ” Saving Private” (رزگارکرنا ئەر ریان)یێ کو سالا 1998 ھاتیە بەرهەمانین، بەحسا ئۆپەراسیۆنا رزگارکرنا لەشکەرەک ئەمەریکی ب ناڤێ ریان د شەرێ جیھانێ یێ دویەمین دە دکە. 8 لەشکەر دچن بەرۆکێن شەری دا کو رایان بشینن مالێ و ل ور دمرن. تەنێ ئەر ریان رزگار دبە. فیلم، کو تێ دە گەلەک پەیامێن سیاسی ھەنە، د راستیێ دە مرنا مرۆڤان ژ بۆ ریان پیرۆز و بەرز دکە. ریان تەنێ ھنجەتەکە، ل پشت وی سیستەمەک و سەختەکاریەک ھەیە. کورد ژی 26 سالن ب زانەبوون بەر ب ئۆپەراسیۆنا “رزگارکرنا ئەر عەڤدللا ئۆجالان” ڤە تێن شاندن. ئەگەر ئەم بفکرن کو عەڤدللا ئۆجالان گۆت “ئەز دخوازم وەک لەشکەرەکی خزمەتا دەولەتا خوە بکم”، ئەم دکارین ببێژن کو گۆتنا “رزگارکرنا ئەر عەڤدللا ئۆجالان” پر ل ڤێ رەوشێ تێ.

خەفکا 50 سالی یا ئاپۆ

دەولەتا ترک پشتی سالێن 1970، وەک پێنگاڤەک ستراتەژیک ل ھەمبەر کوردان، مەسەلەیا ئۆجالان دەرخست ھۆلێ. بەشا یەکەما ستراتەژیا کو ئەم دکارن وەک خەفکا ئاپۆ ب ناڤ بکن، ستراتەژیا قەبوولکرنا عەڤدللا ئۆجالان وەک سەرۆک ئاپۆ ژ ئالیێ کوردان ڤەیە.

د ناڤبەرا سالێن 1974-1998 دە دەولەتا ترک ھەول دا کو ئۆجالان ژ کوردان رە بکە سەرۆک. د بەردەوامییا سالێن 1980 دە ھەموو سازیێن چەپگرێن ناڤەندی ل ستەنبۆلێ، مینا یالچن کوچک، ئۆجالان وەک رێبەرێ کوردان پێشکێش کرن. دەولەتا ترک راستییا جڤاکی یا کوردان فێم کریە: چقاس ترک ژ تشتەکی کەرب-کین بکن، کورد دێ ئەوقاس ب وی تشتی ڤە گرێدایی بن. ژ بەر ڤێ یەکێ، ئۆجالان وەک کەسەکی کو دەولەتا ترک ژێ دترسە و ژێ حەزناکە ھات پێشکێشکرن ژ کوردان رە. مبەشرێن دەولەتا ترک یێن وەک یالچین کووچک-دۆگو پەرینچەک د ناڤ ڤان سالان دە ھەول دان کو ئۆجالان وەک بابێ-کوردان د جڤاکێ دە بدن قەبوولکرن. تەڤی ھەموو دیرۆکا تاری یا ئۆجالان، تەڤی تێکلیێن وی یێن لگەل دەولەتا ترک، تەڤی کو وی رێھەڤالێن خوە قەتل کرن دا کو ب تەنێ بمینە، دەولەتا ترک ب دەستێ خوە ئەو وەک “سەرۆک ئاپۆ” پێشکێشی کوردان کر.”

عەڤدللا ئۆجالان-پەکەکە-دەولەتا ترک: دڤێت کورد ژ بۆ ئۆجالان بمرن

ئۆجالان فەرقا ڤێ یەکێ دە بوو: “چقاس کورد ل دۆرا وی کۆم ببن، ئەو دێ ئەوقاس ژ بۆ دەولەتا ترک گرینگ و بێ بەدیل بە.” دەولەتا ترک ژی ب ھەمان ئاوایی ئەڤ ھەڤکێشە دیت: “چقاس کورد ژ بۆ عەڤدللا ئۆجالان بمرن، ئەو دێ ئەوقاس د بن کۆنترۆلێ دەولەتێ دە بن.”

پەکەکێ د 15 شوباتا 1999 دە، دەما کو عەڤدللا ئۆجالان ھاتی ترکیەیێ، بریارەکا پر گرینگ گرت و گۆت “ھەیا کو سەرۆکێ مە د بن ئەسارەتێ دا بە بریارێن وی مە گرێ نادن.” ئەڤ بریارا سەرکردایەتیێ راست بوو. ژ بەر کو ئۆجالان ھێژ د بالافرێ دە گۆتبوو “ئەز دخوازم خزمەتا دەولەتا خوە بکم.” ژ بلی ڤێ، نە موومکن بوو کو بریارێن کەسەکی “گرتی” سەربخوە بن.

پەکەکێ خوەست کو “عەڤدللا ئۆجالان وەک رێبەرێ مەعنەوی ئێعلان بکە” و د پراتیکێ دە بریارێن شەری و ئاشیتییێ ئەو ب خوە بدن. بەرتەکا ئۆجالان ل ھەمبەر ڤێ بریارا کۆنسەیا پەکەکێ پر تووند بوو. ژ بەر کو دەولەتا ترک “ژ بۆ کو ئەو بکاربە پەکەکێ و کوردان کۆنترۆل بکە” ل سەر وان وەبەرھێنان کربوو و ئەگەر ئیرۆ دەولەت ببینە کو ئاپۆ نکارە ڤێ بکە، دێ مافێ وی یێ ژیانێ تونە بە. دەولەتا ترک ژی دخوەست کو ئۆجالان رێخستنێ ب رێ ڤە ببە. د ئادارا 1999 دە ئۆجالان نامەیەک کو تێ دا گەف ل کۆنسەیا سەرۆکاتیا پەکەکێ و سازیێن ئەورۆپایێ دکر شاند. ئۆجالان گۆت “ئەز نە رێبەرێ مەعنەوی مە، ئەز رێبەرێ سیاسی و لەشکەری مە.” دەولەتا ترک ژی د سالێن 1999 و 2000 دە ھەم نامە شاند کۆنسەیا سەرۆکاتیێ بۆ قەندیلێ و ھەم ژی لژنەیەک شاند و گۆت ئەگەر پەکەکە عەڤدللا ئۆجالان رەد بکە، “هیچ رێڤەبەرەکێ ساخ ناھێلە.” کەسێن دورست یێن د ناڤ پەکەکێ دە ژی ب ڤی ئاوایی تەڤلی ڤێ “ئۆپەراسیۆنا رزگارکرنا ئۆجالان” بوون.

گەلێ باکور ھەرتم ب گۆتنێن شەر، بەرخوەدان و تێکۆشینێ د ھاتن مۆتیڤەکرن. ئێدی شەر ژی تونە بوو و ھات دیتن کو پەکەکە چقاس ھێسان دکارە گەل و کادرۆیان ب مەعنەوییاتا ئۆجالان ڤە گرێ بدە. دگۆتن ئۆجالان د تەجریدێ دەیە گەل دەردکەت کۆلانان، دگۆتن “رێبەرتیا مە تێ ژەھریکرن” و مرۆڤان گرەڤا برچیبوونێ دکرن. پەکەکە ئێدی ھاتبوو وێ ئاستێ کو ئێدی دگۆت “ئۆجالان ل شوونا مە دئاخڤە.”

بەشا دویەمینا خەفکا ئاپۆ: رزگارکرنا ئۆجالان

ئۆجالان د سۆسیۆلۆژیا کوردان دە زییانەک پر مەزن چێکر. خەرابکرنا سازیێن وەک مالبات، ژن-مێر، ئۆل و سازیێن دیرۆکی ھاتن بێ واتە کرن. زرارەکا دن ژی ئەو بوو کو ل ھەمبەر پیرۆزیا ژیانا مرۆڤان بوو. ئۆجالان “خوە د شەوتاندنا مرۆڤان دە پیرۆز کر.” ئۆجالان پشتی 1988 د ناڤ پەکەکێ دە، ب تایبەتی ژی د ناڤ ژنان دە، کۆمەکا مریدان یا کو ھەتا مرنێ ب وی ڤە گرێدایی بن چێکر و ب مەرگێ وان ژی ژ بۆی خوە زرخەک چێکر. خوە شەوتاندنا مرۆڤان مەشرووع کر. گاڤا پێشی یا ڤێ یەکێ سەما یووجە ئاڤێت. د 21 ئادارا 1998 دە ل گرتیگەھێ خوە شەوتاند. 22 سالان سزایێ گرتیگەھێ وەرگرتبوو و تێ گۆتن کو وێ دەمێ لگەل بەرپرسیارێ گرتیگەھان یێ پەکەکێ ب ئەڤینداری دژییا و ھاتبوو سزاکرن. سەما یووجە ژ بەر ڤێ تێکلیا خوە وەک “بێەخلاق و خایین” ھاتبوو مۆرکرن و لێپرسین لێ ھاتبوو ڤەکرن. سەمایا کو پرسگرێکێن دەروونی هەبوون و وەستیایی کەتبوو، ژ بۆ کو خوە ژ بۆی رێخستنێ ئیسپات بکە خوە شەوتاند.

لێ بەلێ دەما سەما خوە شەوتاندی عەڤدللا ئۆجەلان د قەسرا خوە دە ل گەل ژنان ژییانەکا تاری دمەشاند.

گاڤا مرۆڤان خوە ژ بۆ ئۆجالان دشەوتاند ئۆجالان چ دکر

ژ وێ رۆژێ ھەتا ئیرۆ زێدەتری 200 جوانێن کورد خوە ژ بۆ ئۆجالان شەوتاندنە.

پەکەکێ، مەدیایا وێ و ئۆجالان جوانێن کورد تەشویقی خوەشەوتاندنێ کرن. پاشێ، پرانی ل گرتیگەھان، چییان و ئەورۆپایێ، نێزی 200 کەسان خوە شەوتاندن. ھندەک ژ وان کەسێن کو خوە شەوتاندن ئەوقاس جوان بوون کو نەدکارین واتەیا ژیانێ فێم بکن و د بن باندۆرا پرۆپاگاندایێ دە مابوون. پرانیا ئەو کەس بوون کو د ژیانێ دە زەحمەتی دکشاندن و د داویێ دە ژ ژیانێ بێزار ببوون و خوە رادەستی مرنێ کربوون. ھندەک ئێدی نکاریبوون تەحەمولا گرتیگەھێ بکن، ھندەک پەنابەر بوون و دەروونێ وان تێک چووبوو. یا بالکێش ئەوە کو دەما مرۆڤان ژ بۆ ئۆجالان ب درووشما “ھوون نکارن رۆژا مە تاری بکن” چالاکی دکرن، ئۆجالان د بالافرێ دە دگۆت “دیا من ترکە، ئەز دخوازم خزمەتا دەولەتا خوە بکم.”

چالاکیێن رزگارکرنا ئۆجالان یێن پشتی 15ێ شوباتا 1999

پشتی 15ێ شوباتێ، ب تایبەتی ژی پشتی سالا 2004ێ، 90 ژ سەدێ چالاکیێن کو پەکەکێ ل ئەورۆپا، باکورێ کوردستانێ و رۆژئاڤا پێک ئانین، تەنێ ژ بۆ ئۆجالان ھاتن کرن.

– د سالا 2004 دە ل باکورێ کوردستانێ “کامپانیایەک خوە ئیخبار کرنێ” ھات دەستپێکرن. ھەزاران کەسان نامە نڤیساندن کو تێ دە دھات گۆتن “عەڤدللا ئۆجالان رێبەرێ گەلێ کوردە. ئەو ئیرادەیا منە” و دان دەولەتا ترک. دەولەتێ ب خوە پشتگری دا ڤێ چالاکیێ.

– د سالێن 2005-2006 دە کامپانیایەک ب ناڤێ “ئۆجالان ئیرادەیا من یا سیاسییە” ھات دەستپێکرن. کورد سالەکێ ل پەی ڤێ کامپانیایێ ھاتن خرکاندن.

– د سالا 2007 دە کامپانیایەک ب ناڤێ “ئێدی بەسە” ھات دەسپێکرن. کوردان دو سالان ب ڤێ کامپانیایێ چالاکی کرن.

– د سالا 2007 دە پەکەکێ ئیدیعا کر کو “ل ئیمرالیێ سەرۆک ئاپۆ دهێتە ژەھریکرن.” مرۆڤان ژ بۆ پرۆتەستۆکرنا “ژەھرکرنا ئۆجالان” گرەڤا برچیبوونێ کرن، خوە شەوتاندن. د 2007-2008 دە کورد ب ڤێ یەکێ ھاتن مژوولکرن. 18 سال د سەر ڤێ ئیدیعایێ دەرباس بوون و ئۆجالان 76 سالییە و ھێژ ژی پر ب تەندورستی دژیت.

– د سالا 2009 دە کامپانیایەک ب ناڤێ “رێزدار ئۆجالان” ھات دەستپێکرن. مرۆڤان ب گۆتنا “ئەز دبێژمە ئۆجالان رێزدار” خوە ئیخبار کرن. پەکەکێ ب ڤێ خیتابا “رێزدار” دو سالان کورد ژ ترکیێ ھەتا ئەورۆپایێ مژوول کرن.

– د سالا 2012 دە ل گرتیگەھێ گرەڤێن برچیبوونێ ھاتن کرن. کادرۆیێن پەکەکێ یێن د گرتیگەھێ دە وەک ئاموورەکێ کو پەکەکێ ھەر گاڤ پێدڤی پێ ھەبوو بکار ئانی. د سالا 2012 دە د ناڤبەرا پەکەکێ و دەولەتا ترک دە ھەڤدیتن ھەبوون و تەڤی ڤێ یەکێ ژی پەکەکێ 68 رۆژان کادرۆیێن خوەیێن گرتیگەھێ د گرەڤا برچیبوونێ دە بکار ئانین.

– د 2012 دە کامپانیایا ئیمزەیێ یا ئازادی بۆ ئۆجالان ھات دەستپێکرن و کورد دو سالان ب ڤێ ھاتن مژوولکرن.

– گرەڤا برچیبوونێ یا کو لەیلا گووڤەن د سالا 2018 دە دایە دەستپێکرن دیرۆکەکا ژ ھەموو ئالییان ڤە تارییە. د ڤێ دەمێ دە 7 کەسان ل گرتیگەھێ و یەکێ ژی ل ئەورۆپا خوە ژ بۆ ئۆجالان کوشتن.

– ژ 2012 ھەتا 2024، 12 سالان پەکەکێ ل باژارێ ستراسبۆورگێ چالاکیەکا ب ناڤێ نۆبەداریێ پێک ئانی. ب مەشێن درێژ و ھتد. گرسەیا پەکەکێ یا ئەورۆپایێ ب ڤێ ھات سەردابرن.

ئەڤ کورتەیا دیرۆکی نیشان ددە کا چاوا عەڤدللا ئۆجالان ب پلانەکا ستراتەژیک ژ ئالیێ دەولەتا ترک ڤە وەک سەرۆک ژ کوردان رە ھاتییە پێشکێشکرن.

ئەڤ 26 سالن کورد ل شوونا چالاکییان بۆ زمانێ کوردی، چاندا کوردی و مافێن گەلێ خوە بکن، د ئۆپەراسیۆنا ب ناڤێ “رزگارکرنا عەڤدللا ئۆجالان” دە تێن ئاژۆتن و ب ڤی ئاوایی ژ ئارمانجێن کوردستانی ھاتنە دوورخستن.

ناڤێ عەڤدللا ئۆجالان ب تەرمێن جوانێن کورد ڤە ھاتیە دۆرپێچکرن. ب ڤی ئاوایی وێرانکارییێن ئۆجالان و رێخستنا وی چێکرنە تێن ڤەشارتن و کورد تێن مانیپولەکرن. ھەیا کو سۆسیۆلۆگ و دیرۆکناسێن کورد ڤێ سەردەما نێزیک ژ نێز ڤە نەشۆپینن و “خەفکا ئۆجالان” ژ نێزیک ڤە ئانالیز نەکن، دیرۆکا نێزیکا کوردستانێ نکارن بنڤیسن.

نھا دەولەتا ترک دخوازە بەرھەما ستراتەژیا 50 سالی یا خەفکا ئاپۆ کۆم بکە. دخوازە ئۆجالان ل دژی ھێڤیا کوردی یا کو ل رۆژئاڤا شین بوویە بکار بینە.