بووبێ ئەسەر

پشتی کو زیندانا دیاربەکرێ یا ب ناڤێ 5 نۆلی ڤەبووی. ھەموو گرتیێن د زیندانێن دن دە بوون، وەکە ب ناڤێ زیندانا 1-2 و 3 یێن لەشکەری ھەبوون کو گرتیێن سیاسی د وان دە دمان. لێ پاشێ ئەو زیندان ھاتە ڤەکرن کو نیک دلەکی ئەو ژ بۆنا ئارامی و رحەتیا گرتیان بوو.

پشتی ڤالاکرنا وان ھەرسێ زیندانان و ھەمی گرتیێن سیاسی ل زیندانا 5 نۆلیێ کۆمکرین، بەری کو 12 ببیتە ئیلۆنا 1980. رەوشا گرتیان پیچەکێ ژ زیندانێن بەرێ  باشتر بوو. ھەڤدیتن، د ناڤا قاویشاندا چوون و ھاتن ھەبوو.

د قاویشاندا رادیۆ ھەبوو. مە گرتیان ژ بۆنا پەروەردەکرن و خوە بێتر زانەکرنێ، دخوەندن و ب ھەڤرە ل سەر مژاران گەنگەشە دکرن. نە زێدە لێ چەند مەھێن مە وەھا خوەش دەرباس بوون.

ب دەما ھاتنا 12 ئیلۆنێ، رەوشا زیندانێ ژی رۆژ ب رۆژ ھاتە گوھەراندن. د دەستێپێکێ دە دەما خوارن ژ بۆی مە دئانین، ئەم مەجبوور کرن کو ئەم دوعایا خوارنێ بخوینن. ل دژی ڤێ دەنگ ژ مە کەسان دەرنەکەت و مە گۆت، دوعایەکە و نە زێدە گرینگە، لۆما ھەما بێژن تەڤایا گرتیان ئەو دوعا خوەندن.

ئەو دەستپێک و سیگنالا ئێشەنجەیێن خەتەر بوو کو هایا مە ژێ نەبوو. پشتی ڤێ ژی گۆتن ھوون دێ ھەر سپێدێ، سۆندا مە و سروودا نەتەوەیی یا ترکان بخوینن. ھەر چقاس دەنگێ نەرازیبوونێ ژ مە دەرکەت ژی، ئەو ل سەر مە ھاتە فەرزکرن. ژ بلی ھندەک ئیستیسنایان.

پشترا ل جھێ ھەوا وەرگرتنێ (حەوشا کو ژ دەرڤە و ب دیوارێن بلند دۆرپێچکری بوو) ھێدی ھێدی مەشا نیزامی ب مە دا کرن. ئەڤە ئێدی وەکە قانوون ل سەر مە گرتیان ھاتە فەرزکرن کو ئەو چ بێژن دڤێت ئەم بێ قەید و شەرت پێک بینن. مە ئەڤ فرسەتە رۆژا کو گۆتن “ھوون دێ دوعایا خوارنێ خوینن” دابوو دەستێ وان.

ئێشکەنجە و لێدانێن زێرەڤانێن زیندانێ ھنگێ زێدە بوو بوو، رۆژا کو لێدان ل مە نەھات کرنێ مە خوە ب خوە دگۆت: “گەلۆ ئیرۆ چما نەھاتن لێدانا خوە نەکرن”. کاربدەستێ زیندانێ گھشتبوون وێ باوەریێ کو ھەگەر ئەو سەرۆک و رێبەرێن پارتیێن سیاسی تەسلیم بگرن، داخوازێن خوە ب دەڤێن وان بدن گۆتنێ، دێ گرتی ژی ھەر تشتەکی قەبوول بکن. لۆما پتر ئێشکەنجە ل کەسێن وەھا ھاتە کرن کو ئەو د سەماعەیێن زیندانێ دە گازی گرتیان بکن دا کو ھەمی شەرتێن زیندانێ قەبوول بکن و ئەنجام بدەن.

پشتی دەمەکێ ئەو زیندان بوو جھێ لێدان و ئێشکەنجەیێن مەزن. ھەر کەسێ کو ب یا دەستھلاتا ئیدارا زیندانێ نەکرنا، دبرن حوجرەیان و ل ور ھەمی میتۆدێن ئێشەنجەیان ل وان دھاتن کرن کو ھەمی ب ئەمرێ کاربدەستێ زیندانێ دهاتنە ئەنجامدان. چیرۆک درێژە و داویا وێ ل کو دەرکەت ئێدی ھەما ھوون ژی دزانن.

پرانیا کەسێن ژ وێ زیندانێ ھاتن ئازادکرن، ئێدێ فێری ب کارئانینا زمانێ ترکی بوو بوون. لۆما د مالێن خوە دە، ب مرۆڤ و خزمێن خوە ب ترکی دئاخڤتن. ئەو ترکیا ب دارێ زۆرێ ب مە دابیە قەبوولکرن ئێدی پرانیا قەھرەمانێن وێ زیندانێ پشتی ژ وێ ژی ئازاد بوون، ئەو زمان ب کار ئانی.

دەما پەکەکێ ژی دەست ب شەرێ چەکداری کری، گۆتن ئەم دێ ھەرچار پەرچێن کوردستانێ ئازاد کین. کوردستانەکا ئازاد، سەربخوە و سۆسیالیست دامەزرینین. ئەڤ داخواز و سلۆگانا وان ژی ب دلێ کوردێن ب سالان د بن ئێشکەنجەیێن داگیرکەران دە دنالیان، بوو.

ب گولەیا وان یا ئەول خەلکی ووسا باوەر کر کو دێ کوردستانێ ژ ناڤ لەپێن داگیرکەران ئازاد کن. کورد دێ ل سەر ئەردێ خوە ب ئازادی بژین. زمان و عادەتێن کوردی دێ ژ نوو دە زیندی بن. سلۆگانا دەستپێکا شەرێ پەکەکێ ژی سلۆگانەکا وەھا بوو کو کورد ھەمی ل بەندا تشتەکی وەھا بوون.

لێ ھەزار مخابن، ھەر کو شەر گوور دبوو گەریلایێن پەکەکێ ژی ل گۆر گۆتنا سەرۆک و رێبەرێن خوە دەست ب زۆر و زلما ل سەر ئاغا و مالباتێن مەزن کرن کو ئەو ب یا پەکەکێ بکن دا کو گوندی ژی ڤێ یەکێ قەبوول بکن. ئەڤ خالە ژی ژ زیندانا دیاربەکرێ وەرگرتبوو. ل گۆر ڤێ ژی گەلەک ئاغا، سەرۆک عەشێرێن وەلاتپارێز و مالباتێن کورد ھاتن کوشتن یان مەجبوور مان کو چەکێن دەولەتێ ھلگرن ئەڤە ژی ل گۆر دلێ دەولەتێ بوو.

ئاغا، سەرۆک عەشیر و مالمەزنێن کو وەکە پەکەکێ نەکربا دھاتن کوشتن و گوند دھاتن ڤالا کرن. ڤی شەری ئاگرەکی وەھا ب کوردستانێ بەردا کو بی ھەی ھاوار. د ناڤا شەر و پەڤچوونان دە ژی دەنگێ راست و ئاشیتانە دەرناکەڤە.

ژ بەر کو چاڤێن خەلکێ تەنھا ل شەر و گوھێن وان ژی ل تەقینا گولەیان بوو. ئەڤە ژی بوو سەدەم کو کەس نەما بکارن بفکرن و رێیا راست پەیدا بکن. وەکە چاوا کو ئەم نەکارین د زیندانێ دە بفکرین و ب ھەڤرا سۆحبەتا بکن کو ھەر ڕۆژ پرتووکا ئەتاتورک و سروودێن نەتەوی یێن ترک ب مە ددان ژبەرکرن و خواندن.

لۆما د ناڤا وێ تەڤلھەڤیێ دە کەس نەما بشێت و بزانت کو ئەڤ شەرە ژ بۆنا چیە و د فایدەیێ کێ دە یە. ژ بەر کو ئێدی جڤات ل گۆر شەری ھاتبوو دیزاینکرن. لەورا ژی دەما لەشکەرەک دھات کوشتن کێف و شاھی دکەتە ناڤا شەرڤانێن پەکەکێ و ھندەک کوردان. لێ شەرڤانەک نەدشیا هزر بکەت کو ل ھەمبەر لەشکەرەکی ب دەھان شەرڤان تێنە کوشتن و ب ڤێ خەمگین نەدبوون.

ھەر کو شەر گوور بوو، دەنگ و رەنگێ عەڤدللا ژی وەکە سەرۆکەکی کوردان بلند کرن. یێن ئەڤە کرین ژی پتر مەدیایا ترکان بوو. لێ کوردێن ل بەندا پیچەکا ئازادیێ بوون، ھای و بالا وان ژ زەرەر و فایدەیێ شەری نەبوو. تەنھا باوەر دکرن کو ئەڤ شەرە دێ ئازادیا وان ئینت.

ب سایا ڤی شەرێ قرێژ یێ پەکەکێ گەلەک وەلاتپارێز ب تۆھمەتا کو ئەو ئالیگرێن داگیرکەرانە ھاتن کوشتن. گەلەک گوندی مەجبوور کرن چەکێن دەولەتێ هلگرن دا کو بکاربن خوە و گوندێ خوە بپارێزن. پەکەکێ ناڤێ خۆریجیتیێ ل وان کر و دەست ب شەرێ وان ژی کر.

ئاغایێن وەلاتپارێز کو پشتگریا پەکەکێ نەدکرن ھەمی ھاتن تالانکرن و گوندێن وان ھاتن وێرانکرن. ھندەک ئاغایان ژ بۆنا گوندێ وان ڤالا نەبە و گوندی نەیێن کوشتن، مەجبوور مان راھێژن چەکێن دەولەتێ. واتە ب ڤی شەرێ خوە یێ قرێژ، پەکەکێ سیستەما خۆریجتیێ(پارێزگەریێ) ئاڤاکرن کو ئەڤ ژی ژ بۆنا دەولەتێ نێعمەتەک بوو.

پەکەکە د شەرێ خوە یێ نە د بەرژەوەندیا کوردان دە بوو، زێدەتری 400 گوند ھاتن ڤالاکرن و گوندی مەجبوور مان کو بەرێ خوە بدن باژارێن ترکان. ل ور ژی چ دیتن و چ ھاتە سەرێ وان دهێتە زانین.

پەکەکێ ب سایا شەرێ خوەیێ گەمار چقاس زانا و ژیرێن وەلاتپارێز ھەبوون کوشتن. شەرێ گوندی و ئاغایێن وەلاتپارێز کرن. قرکرن و وێرانیەکا وەھا کرن کو کوردستان ل گۆر دلێ داگیرکەران ڤالا کر. ژ ترسا کوشتنا خوە و زارۆکێن خوە ئێدی چ کەسەک نەدوێریا، رەخنەیەکا بچووک ژی ل پەکەکێ بگرت.

ڤێ تێرا وان نەکر ل کوچە و کۆلانێن ئەورۆپا ژی دەست ب کارێ تەرۆرێ کرن. ب ڤێ تەڤگەرا خوە وەھا کرن کو دەولەتێن دۆستێ کوردان ژی بوون، ئێدی خوە ژ وان دوور دخستن. ل سەران سەری ئەورۆپا کورد کرن تەرۆریست. ھەلبەت ئەڤە ھەمی پرۆژەیێن دەولەتێ بوون کو ل سەر دەستێ پەکەکێ دھاتن کرن.

تالیا تالی پەکەکێ دەست ژ سەرخوەبوونا ھەرچار پەرچێن کوردستانێ بەردان. گۆتن فەدەراسیۆن باشە. پشتی دەمەکێ دن گۆتن ئەو ژی نەباشە. ئۆتۆنامی و دویڤ را خواستەکا وان بوو زمان.

واتە پەکەکێ گاڤ ب گاڤ ئەندامێن خوە و جڤاتا کورد فێری تشتەکی شاش کرن و ل گەل ڤێ ژی کەمالیزم ب وان شرین کر.  داخویانیا عەڤدللا یا 27 شوباتا 2025 ب مە دا زانین کو شەرێ پەکەکێ یێ 40 سالان ژ بۆنا خورتکرن و پاراستنا داگیرکەران بوو. ئیرۆ ھەر چقاسی ئەڤە زەلال ژی بوویە. لێ جڤاتا ب پەکەکێ مەزن بووی و پرانیا وان بوونە مرید ڤێ وەکە سەرکەتنەکێ دەستنیشان دکن.

ژ بۆنا قەبوولکرنا ڤێ تێکچوونێ، ئیرۆ دەم پارتی یا پەکەکێ دەست ب پرۆپاگاندایا پێڤاژۆیا تونەبوونا کوردان کرییە. ژ بۆنا ڤێ ب کوردان بدن قەبوولکرن خوەپێشاندن و میتینگان ل دار دخن.

ئەڤ بوویەر و کریارێن تێنە کرن ل سەر دەستێ پەکەکەیا کو پەروەردەیا خوە ژ زیندانا دیاربەرێ وەرگرتی پێک تێ. مخابن ھێژ ژی کوردێن مە نەھاتنە سەر هشێن خوە. ھێژ ژی ئەو ترسا پەکەکێ خستیە دلێ وان بەردوامە. لۆما نکارن راستیێ ببینن و بێژن.

پارتی و رێخستنێن دبێژنە خوە ئەم کوردستانینە ژی ل ھەمبەر ڤێ پێڤاژۆیا تونەبوونا کوردان بێدەنگن. نکارن ب ھەڤرا ئەنیەکا نەتەوەیی دامەزرینن و ل سەر ناڤێ وێ دەرکەڤن کوچە و کۆلانان، بقیرن و بکن گازی کو ئەڤە نە پێڤاژۆیا ئاشتیێ یە.

مخابن نھا ل باکور و ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ مافێ کوردان یێ رەوا ل سەر دەستێ پەکەکێ ژناڤ دچیت. ئەڤ پەیمانێن تێنە کرن و ئیمزەکرن ب تەمامی ژناڤچوونا کوردانە.

کوردنۆ ھوون ئێدی ژناڤ دچن ھای ژ خوە ھەبن. ئێدی نە سەد سالەک، چ سەد سال ژی نەمان بشێت وە ژ ژناڤچوونا وە ئازاد بکە. د ڤێ دەما نوو دە ل باکور و ل رۆژئاڤایێ کوردستانێ وە تشتەک کر باشە یان نە ئێدی ھوون دێ ژناڤ چن…

لێ سپاس ژ بۆنا تەڤگەرا بارزانیان یا سەد سالان کو کورد ل سەر لنگا ھشتنە و دێ بھێلە. ھەگەر نە ژ بارزانیان با، نە ژ تەڤگەر و بەرخوەدانێن وان با، کورد هێژ د زوودا دا ژناڤ چن. لێ ب ھەبوونا باشوورێ کوردستانێ ئێدی چ ھێز و قاوەت نکارن کوردان ب تەمامی ژ ھۆلێ راکن. ژ بەر کو ئەو خوەدی رێ و رێبازەکێ نە…

(وێ بدۆمە)