پرۆژه‌یێ ئاشتیێ یان یێ خۆراده‌ستكرنێ یه؟!
خواندنه‌كا فه‌لسه‌فی
جودابوونه‌ك زراڤ مینا ده‌زیه‌كێ د ناڤبه‌را ئاشتیێ و خۆراده‌ستكرنێ دا هه‌یه، ئه‌ڤ جودابوونه ب چاڤ ناهێته دیتن، به‌لكو ب پیڤانا فه‌لسه‌فا سیاسیى و شه‌رفمه‌ندیا دیرۆكى دهێته دیتن.
پرۆژه‌یێ عه‌بدوللا ئوجا‌لان كه‌تییه د ناڤبه‌را دوورگه‌ها ئاشتیێ و خۆراده‌ستكرنێ دا، د ڤى پرۆژه‌ی دا گورانكارییه‌كا مه‌زن هاته كرن كو ژ شۆره‌شه‌كا چه‌كدارى یا ب ناڤێ ملله‌ته‌كێ بنده‌ست هاته گوهارتن ژ بۆ «بانگه‌وازییا ئاشتیێ»، بێى داخوازیێن نه‌ته‌وه‌یى د پرۆژه‌یێ ئاشتیێ دا هه‌بن.
ئه‌ڤ پرۆژیێ ئاشتیێ چ داخوازى یان هه‌ڤسه‌نگى تێدا دیار نینن، دڤى پرۆژه‌ی دا كورد تێدا هاتینه بشافتن د ناڤا ده‌وله‌تا ترك دا، ب بهانه‌یا «براتییا گه‌لان و دیموكراتییا كۆنفیدرالى».
ئه‌رێ ئه‌ڤه پرۆژه‌یێ ئاشتیێ یه یان پرۆژه‌یێ خوراده‌ستكرنا ئایدیۆلۆژی یه ب ناڤێ دیمۆكراسییا گه‌شه‌كرنا گه‌لان؟ یان پرۆژه‌یێ ژ ناڤ برنا بیردانكێ و ژ ناڤ برنا شۆناسی یه؟
فه‌یلسوفێ ب ناڤ و ده‌نگ «كانت» گۆتییه: «ئاشتیا راسته‌قینه ب راوه‌ستاندن یان ڤه‌مراندنا شه‌رى نینه، به‌لكو ب دامه‌زراندنا هشه‌كا سیاسی یا هه‌ڤبه‌شه كو ل سه‌ر بنه‌مایێ دادوه‌ریێ و مافى و دانپێدانا هه‌ردو لایان ب هه‌ڤدوڤه یه».
ئاشتی ب خۆسه‌پاندنا یه‌ك لایى وب بشافتنا لایه‌كێ بتنێ ناهێته ب ده‌ست ئێخستن.
فه‌یلسوفێ جیهانى «هیگل» گۆتییه: «دیرۆك به‌رده‌وامیێ ناده‌ته خۆ ئه‌گه‌ر هه‌ڤڕكى و دانپێدان تێدا نه‌بیت».
پێدڤییه دانپێدان ب خۆیاتیه‌كا ئازاد بۆ ملله‌تى هه‌بیت، ل وى ده‌مى ئه‌و ئاشتى دبیته كوێله‌كێ بێ ده‌نگ.
هه‌ر ئاشتیه‌كا دانپێدان ب شۆناسێ تێدا نه‌بیت، ل وى ده‌مى هه‌ڤسه‌نگییا ئیرادێ د ناڤ دا به‌رجه‌سه‌ته نابیت و پرۆژه دبیته خوراده‌ستكرن نه‌ك ئاشتى، ئه‌گه‌ر ئه‌و بانگه‌وازى چه‌ند یا پێشكه‌فتی ژى بیت.
د به‌لگه‌نامه‌یێن ڤێ دوماهیێ یێن عه‌بدوللا ئۆجالانى دا كو د زیندانا ئیمرالىێ دا ب ناڤێ «چاره‌سه‌رییا كێشه‌یا كوردى ب رێكا پرۆژه‌یه‌كێ دیمۆكراسى نه‌ك نه‌ته‌وه‌یى یان جوداخوازى یان نه‌سه‌نته‌ر كرى یان نه‌دژمنكارى» نڤیساینه و بریار دایه كو كێشه‌یا كوردى دێ ب رێكا هه‌لوه‌شاندا پارتیێ و باسكێ وێ یێ له‌شكه‌رى و راده‌ستكرنا چه‌كى و بێى كو دیار بكه‌ت كو ده‌وله‌تا ترك چ بكه‌ت، به‌رانبه‌ر پرۆژیێ ئاشتیێ.
واته ئه‌و پرۆژه دبنه هنده‌ك گۆتارێن زیق و ب ناڤێ «براتییا گه‌لان و دیمۆكراسییا گه‌لان» دهێنه به‌رچاڤكرن.
دا هنده‌ك پرسێن ستراتیجى ژ پرۆژه‌یێ ئاشتیێ بكه‌ین:
كانێ دانپێدان؟
كانێ گارانتیێن دیرۆكى؟
كانێ گارانتیێن شۆناسێ؟
كانێ مافێ چاره‌نڤیسی یێ ملله‌تێ كورد؟
ده‌مێ پرۆژه‌یێ ئاشتیێ به‌رسڤه‌كا كۆنكریتى بۆ ڤان پرسان نه‌بیت، ل وى ده‌مى ئه‌ڤ پرۆژه ناكه‌ڤیته د خانه‌یا ئاشتیێ دا، به‌لكو دكه‌ڤیته د خانه‌یا داخوازا لیبۆرینێ دا ب ناڤێ كوردان بۆ ده‌وله‌تا ترك، یان دروستتر بێژین پێگوهارتنا ئیدیه‌مان، كو كوردان ژ مه‌غدۆریێ بۆ سووچبوونێ یان كورد بووینه سفرا خارنێ ژ بۆ دیمۆكراسیكرنا گه‌لان، ئه‌ها د ڤێره دا ئه‌ڤ پرۆژه ده‌رده‌سه‌رییه‌كا دى ل سه‌ر ده‌رده‌سه‌ریێن دویتر یێن كوردان زێده دكه‌ت.
هه‌ژی یه بێژین كو بانگه‌وازییا ل ژیر چه‌ترا زانینه‌كا نوى كو ژ لایێ ئۆجالان ڤه هاتیه به‌رچاڤكرن، یا هاتییه وه‌رگرتن ژ «موراى بۆكچینى» ده‌مێ ره‌واتیێ بۆ رویسكرنێ ژ هزرا نه‌ته‌وه‌یى به‌رچاڤ دكه‌ت.
دیسان وى مفا ژ ئیدیه‌مێ «فۆكۆى» وه‌رگرتییه، ده‌مێ فۆكۆى «گۆهۆرینا ئاخفتنێ بۆ كۆنترۆلكرنا گوتنێ» به‌رچاڤكرى، ئۆجالان هه‌ول دایه كو كورد بخۆ بخۆ و ب ده‌ستێن خۆ پیشنیارا گوهۆرینا ستراتیجییا خۆ یا نه‌ته‌وه‌یى بۆ دیمۆكراسییا گه‌لان بكه‌ن.
ب گۆتنه‌كا راستتر ئه‌وه بێژین: «گوهارتنا پرۆژه‌یێ به‌رخودان ل دژى داگیركرنێ بۆ پرۆژه‌یێ ره‌زامه‌ندیا داگیركه‌رى ژ كوردان».
ئه‌ڤ گوهارتنه بیرا مرۆڤى دئینیته گۆتنا «جان جاك رۆسۆی» ده‌مێ دبیژیت: «نه‌باش ترین شێوه‌یێ كوێلا‌تیێ ئه‌وه ده‌مێ كوێله ب ناڤێ هشێ و پێشكه‌فتنێ كوێلا‌تیێ دكه‌ت».
خۆراده‌ستكرن ژ راده‌ستكرنا چه‌كى ده‌ست پێ ناكه‌ت، به‌لكو ژ وێ ده‌ست پێ دكه‌ت ده‌مێ ده‌ست ژ رامان و ئه‌گه‌رێ هه‌لگرتنا چه‌كى به‌رده‌ی، یان ده‌مێ نشتیمان دبیته كه‌ڤنه‌شۆپى و نه‌ته‌وه‌یى بوون دبیته نه‌ساخى و سه‌ربه‌خۆیى دبیته پرۆژه‌یه‌ك ئیمپریالی.
ئه‌ڤا نوكه رویدده‌ت نه‌ئاشتییه، به‌لكو ژ ده‌ستدانا رامانێن به‌رخودانێ یه.
د پرۆژه‌یێ ئاشتییا ئۆجالان دا ئه‌ڤ خاله دێ هینه بجهئینان:
«نه‌مانا هێزێن چه‌كدارى، نه‌مانا پارتیێ، ژ ده‌ستدانا هزرا ده‌وله‌تا سه‌ربه‌خۆ، ژ ده‌ستدانا هزرا نه‌ته‌وه‌یى» و د دویڤ دا دبێژیت بتنێ ئه‌ڤه چاره‌سه‌ری یه.
ئه‌و چ چاره‌سه‌ری یه كو چ داخوازى تێدا نه‌بن؟
ئه‌و چ ئاشتی یه یا ئێك لایه‌ن بیت؟
ئه‌و چ دیمۆكراسی یه یا كو ملله‌تى رۆل د دیاركرنا چاره‌نڤیسێ خۆ دا نه‌بیت؟
ل ڤێره دێ بیرا خوانده‌ڤانێ برێز ئینین كو راسته ماندیلاى چه‌ك دانا لێ پشتى:
دانپێدان ب مافێن ره‌شپیستان هاتیه كرن.
چارچووڤه‌یه‌ك بۆ یه‌كسانییا سیاسی هاتیه دانان.
ته‌رخانكرنا سه‌روه‌ریێ و دادوه‌رییا ڤه‌گوهێز.
راسته غاندى ل دژى توندوتیژیێ بوو، لێ قه‌د ده‌ست ژ سه‌ربه‌خۆییا هندستانێ به‌رنه‌دا.
د ناڤا پرۆژه‌یێ ئاشتییا ئۆجالان دا ئه‌ڤ خاله تێدا نه:
بێى مه‌رج.
بێی ئیمزا.
بێی دانپێدان.
بێی به‌رانبه‌ر.
ئه‌ڤا ئۆجالان كرى مینا رێككه‌فتنا سیڤه‌رێ یه كو بوویه شه‌رمزارییا عوسمانییان و د دویڤ دا عوسمانى لێڤه‌بووین.
ده‌مێ تو داخوازێ ژملله‌تێ خۆ دكه‌ى كو ده‌ستان ژ:
زمانێ خۆ یێ سیاسی.
دیرۆكا خۆ.
ئومێدێن خۆ.
خه‌بات و ناسنامه‌یا خۆ.
هێزا خۆ یا له‌شكه‌رى.
به‌رده‌ن و پاشی دبێژیێ ئه‌ڤه‌یه ئاشتى، ئه‌ڤه نابیته ئاشتى به‌لكو دبیته ژیانه‌كا كۆێله‌یێن ب كۆم نه‌ك ژیانه‌كا ئازاد، سه‌ربه‌خۆ و رزگاریبوون.
ل دوماهیێ دبێژین، نه‌یاساخلمه بهێته گوتن:
كا ئاشتى باشه یان خرابه؟
لێ یا راست ئه‌وه بێژین: ئاشتى به‌رانبه‌ر چ نرخه‌ك؟؟
