روومه‌تا كوردان

• سمكۆ عه‌بدولعه‌زیز

ژ مە کوردان رە دبێژن، دەڤ ژ نەتەوا خوە بەردن و تەڤلی مرۆڤاهیێ بن. ئەڤ گۆتن ب خوە وێ یەکێ دگهینە کو گەر کورد نەتەو بن، نابن مرۆڤ و گەر کورد مرۆڤ بن واتە دڤێ نەتەوە نەبن.

گەلۆ چەوا دبە کورد دەڤ ژ نەتەوا خوە بەردن هەیا کو ئەو وەکە مرۆڤ بێن ناسکرن؟ ئەڤ ت ئەخلاقەکە تو پێش کو بریندارەکی تەداوی بکی، ژ وی بخوازی داخوازا لێبۆرینێ بکە؟ گەلۆ ما قەی مرۆڤاتی د کۆکا خوە دە ئاسمیلاسیۆنە، یانژی هەستکرنا ب هەبوونا کەسێن بەرامبەرە؟

مارتن بۆبەر دبێژە، “پیوەندییا دورست د ناڤا مرۆڤان دە ل سەر هێما ئەز و تو هاتیە ئاڤاکرن، نە ل سەر هێما ئەز و ئەوێ دن. گەر ئەو تە وەکە کورد قەبوول نەکە، تە وەکە مژارەکە کلتوری بزانبە، د وێ دەمێ دە بەرا کو نەتەوبوونا تە بدزە، مرۆڤایەتییا تە د دزە.

 دجیهانا پۆستکۆلۆنیال دە، کورد وەکە میناکەکە زندی یا هەلاویستی و بێ دەولەت و بێ دەستوور و لەشکەر و بێ نوونەراتی تێ ناسکرن. لێ بەلێ، دەما کورد داخوازا یەک ژ وان بنەمایان دکن، ب شۆفینیزم و فاشیزم و کەڤنەشۆپیێ تێن سووچبارکرن.

 فیلسۆفێ کەنەدی “تشارلز تایلۆر” دبێژە، “شووناس نە تەنێ هەستەکە د ناخێ مرۆڤ دە بەلکو دانپێدانەکە گشتی یە. ب ئاوایەکی بەردەوام ئینکارکرنا گرووپەکێ دبە جورەیەک ژ توندوتیژییێ، یانژی باشترە ئەم بێژن، دبە پێکانینا سەمبۆلیک یا سیستەماتیک.

چەوا کورد دکارن بانگەوازییا مرۆڤاتیێ بکن دەما مرۆڤایەتی ب خوە ل سەر نەخشە و زمان و سازییان تێ ئینکارکرن؟؟

پرۆژەیێ ئۆجالان راستی پارادۆکسەکە کوژەک هاتیە، دەما داخوازا دەرباسبوونا دەولەتێ دکە بێی کو دەولەت دانپێدانێ ل سەر تشتەکی ژێ رە بکە، داخوازا داوی ئانینا نەتەوەیێ دکە پێش کە نەتەوەیێ مافێن خوە ب دەست خستبن. ئۆجالان داخوازا براتییا گەلان دکە بێی کو گەلێ دن داخوازا لێبۆرینێ ژ قەتلیعام و دەردەسەریێن ئانین سەرێ گەلێ دن بکە، ئەڤە نە فەلسەفە، بەلکو گۆتارەکە نەئەخلاقی و بۆمبەکری یە.

سلاڤۆ ژیژەک دبێژە، “خرابترین جورەیێ زالبوونێ ئەڤە کو کەسەک تە ئیقناع بکە تو ب خوە کۆلەتیێ ب ناڤێ پێشکەتنێ هلبژێری. ئەڤ ئەو تشتە کو د گۆتارا “مۆدەرنیزما دەمۆکراتیک” دە تێ دیتن، د ڤێ گۆتارێ دە دەڤ ژ خەونا نەتەوبوونێ بەردان دبە قارەمانتی نە وەک ئیخانەت.

فیلسۆف هایدگر د شیرۆڤەکرنا هەبوونا راستەقینە دە، بەراوردەکێ دکە د نێڤبەرا “تو ب خوە ببیە خوە” و “تو ببی بۆنەوەرەک نەناس د ناڤا خوە دە”. کورد د ناڤا پرۆژەیا ئۆجالان دە پێویستە ببن مرۆڤێن ئەبستراک ئانکو “مجرد”، نە وەک ببە کوردەک یان نەتەوەیەک خوەدی ماف. لێ بەلێ، چەوا مرۆڤ دکارە ببە مرۆڤ، ئەگەر خوەدی ناڤ و زمان و دیرۆک نەبە و ئەو ب خوە نەکارە پێشەرۆژا خوە دارێژە؟

 گەلۆ ما دبە ئەم ڤێ یەکێ هەموویێ ب سلۆگانێن ب هەڤ رە ژیانێ و گەلێن دەمۆکراتیک، بێی هەبوونا گارانتیێ کورت بکن؟

 پڕ گرینگە کو جودابوون هەبە د نێڤبەرا “مرۆڤاتیا ئازادیخواز” و “مرۆڤایەتیا ئەبستراک”. مرۆڤایەتیا ئەبستراک ئەو مرۆڤایەتیە کو ژ دەست دایینا تایبەتمەندیان دبە مەرجا سەرەکە ژ بۆی بەر ب جیهانێ بوونێ ڤە چوویینێ. پرۆژەیا ئۆجالان دکەڤە چارچۆڤەیا مرۆڤێن ئەبستراک دە.

نها دەولەتا ترک دبێژە، هوون وەکە مرۆڤ ب خێر بهێن، لێ نابە هوون کورد بن، ئانکو نابە هوون زمانێ خوە یێ تایبەت و ششووناس و نوونەرتیا نەتەوی و خوەدی ئاخا تایبەت ب خوە ڤە بن، ب تەنێ وە ماف هەیە خوەدی چاند بن. لێ بەلێ وەکە یەک ژ فیلسۆفان دبێژە، “گەر هوون خوەدی زەڤی نەبن، هوون خوەدی دەنگێ خوە ژی نابن.”