ئۆجالان چاوا هه‌ول دده‌ت ئینكارا ده‌ستوورێ تركیێ بۆ كوردان، ره‌وا بكه‌ت ؟!
یەک زمان، یەک ئالا، یەک وەلاتێ كو ناهێته پارچەکرن
مادده‌یا 3ێ ژ ده‌ستوورێ بنگه‌هین یێ تركیێ دبێژت: «دەولەتا ترکیێ، ب ئاخ و گەلێ خۆ ڤه، یه‌كه‌یه‌كا یەکپارچەیە. زمانێ وێ ترکی یە. ئالایێ وێ ئالایەکێ سۆرە ب هەیڤەکا سپی و ستێره‌كا سپی. سروودا وێ یا نەتەوەیی سروودا سەرخوەبوونێ یە. پایتەختا وێ ئەنقەرەیە».
ئەڤ مادده‌یه نه تنێ بەندەکێ یاسایی یە، لێ داخویانیەک ئایدۆلۆژیه کو ب زمانه‌كێ دەستووری هاتیە پێچان. ئەو نە تنێ سه‌مبۆل و سەروەریێن دەولەتێ دیار دکەت، لێ د هەمان دەمی دا ناسنامەیان دابەش دکەت، زمانان ره‌د دكه‌ت و «وەلاتەکێ ئێکگرتی» ئاڤا دکەت کو تێدا ژ بلی ترکان چ گەلێن دی نینن.
ل ڤێرێ، دەستوور دبیته نەخشەیەکێ ناسنامەیێ، نە دادپه‌روه‌ریێ. ژ کوردان دهێته خواستن کو د وەلاتەکی دا بژین و قەبوول بکه‌ن کو ئالایێ وی ده‌ربرینێ ژ وان ناکەت، سرووا وی یا نه‌ته‌وه‌یی نه ب زمانێ وانه، وەلاتەکێ کو هەبوونا وان و زمانێ وان ناس ناکەت.
زمان وەکی ئالاڤه‌كێ کۆنترۆلێ: دەما پەیڤ دبنه دیوار
ماددەیا 3ێ دەستنیشان دکەت کو ب تنێ «ترکی» زمانێ دەولەتێ یە. ئەڤه ژی نە سنۆردارکرنەکا ئیدارییە، لێ رەدکرنا ناسنامەیا گەلەکی یە.
ل وەلاتێن دیمۆکرات، زمانێ فەرمی ل سەر بنگەهێ لێكتێگەهشتنێ دهێته په‌سه‌ند كرن، نە ل سه‌ر بنگه‌هێ رەدکرنێ.
ل ترکیێ، زمانێ فەرمی نە تنێ زمانێ قانوونێ یە، لێ د هەمان دەمی دا زمان و پیڤه‌رێ وەلاتپارێزی، وەفاداری و مه‌شرووعیه‌تێ یه ژی، لێ «کوردی» وەکی زمانەکێ “گەفدار و ب مه‌ترسی” دهێته دیتن، کو هه‌گه‌ر ل خواندنگه‌هـ و سازیان و هەتا ل سەر ده‌پێ شانۆیێ ژی بهێته بکارئینان، ژ لایێ قانوونێ ڤە دێ هێته سزادان.
وەکی کو فیلۆسۆف Paul Ricoeur دبێژیت: «زمان نە تنێ ئالاڤه‌كه، لێ مه‌یدانا ناسنامەیێ یە. قەدەغەکرنا زمانەکی، د بنگەهـ دا، قەدەغەکرنا هەبوونا گەلێ وی یە».
ئه‌رێ ئالا سەمبۆلا سەروەریێ یان ئینکارێ یە؟
ئالایێ هەر وەلاتەکێ جیهانێ سەمبۆلا پیرۆزیێن کۆلەکتیڤه، دیرۆکەکا هه‌ڤپشك و قوربانیێن كۆمێ یه.
لێ، وەکی کو د ماددەیا 3ێ دیاركری، ئالایێ ترکیێ ئه‌و یاده‌گاریه یا کو ب خوینا کوردان هاتیە بۆیاغکرن، ده‌مێ ب با دكه‌ڤیت كورد وه‌سا دبینن.
له‌وما ژی چاوا کوردەک دێ شێت ڤی ئالای وەکی سەمبۆلا وەلاتی ببینیت، ئه‌و ئالایێ ل سەر بانێ بنگەهێن ئه‌شکەنجێ، ل گوندێن وێران و ل زیندانێن کو ب شەرڤانێن ئازادیێ دهاتنە پڕ كرن ب با دكه‌ت؟
سەمبۆل ب زۆری ناهێنه فەرزکرن، نه ژی دبنه پیرۆزی بۆ کەسێن کو ده‌ربرینێ ژ وان ناكه‌ن.
ل ڤێرێ، تێگەهێ “یەک ئالا” ژ ناڤ دچیت دەمێ کو نە ئەنجامێ دیرۆکەک هه‌ڤپشك بیت، لێ ژ ئەنجامێ فەرزکرنەکا ب زۆری بیت ل سەر گەلەک گەلان.
یەک وەلات… ل سەر جەنازەیێ دیرۆکێ؟
مادەیە 3ێ تێگەهێ “وەلاتی وەکی هەبوونەکا پیرۆز و نەپارچەکری” د ناڤا خۆ دا هه‌لدگریت، و راستیا کو عه‌رد تنێ یه‌كه‌یه‌كا خاکی یە، لێ یادگاریه‌كا كۆمێ یه، پاشگوهـ دکەت.
وەلات نەتنێ نەخشەیەکە کو ژ لایێ لەشکەری ڤە هاتیە كێشان؛ ئەو جهێ پێكڤه‌ژیانا دیرۆک و چاندا یه.
لێ گاڤا کو وەلات وەکی جهەکی کو تنێ “نەتەوەیا ترک” تێدا هەیە دهێته پێناسەکرن، کورد د ئاخا خۆ دا دبیته هاڤی و داگیرکەرێ جهێ خۆ و ژ دیرۆکا خۆ دوور دبیت.
ئەڤه نەئێكه‌تییا نەتەوەیی یە؛ ئەو بێدەنگیەکا ب كۆمه کو ژ لایێ قانوونێ ڤە دهێته فەرزکرن.
د ناڤبەرا ئۆجالان و ماددەیا 3ێ دا: رەڤینا ژ شەری
عه‌بدوللا ئۆجالان، ل شوونا کو داخوازا بەتالکرنا ڤێ ماددەیا نه‌ژادپەرەست بکەت، ئەو دهێت و ب تیۆرییا “نەتەوەیا دەمۆکراتیک” نێزیكی ڤێ مادده‌یێ دبیت و هەول ددەت کو ب ناڤێ جڤاکی و ژیانا هەڤپشك، ناڤەندیبوونا زمانی و نەتەوەبوونێ دەرباس بکەت.
لێ پرسگرێک نە د “رێڤەبرنا جڤاکی” دا یه، لێ د ئینکارکرنا جڤاکێ کوردی ب تەڤاهی یە.
تو چاوا دشێی ل ژێر دەستوورەکی کو هەبوونا تە ناس ناکەت بەحسێ خۆرێڤەبەریێ بکه‌ی؟
تو چاوا شێی داخوازێ ژ کوردان بكه‌ی ئالایێ خۆ بلند نەکه‌ن، د دەمکی دا کو دەستوور ئالایەکی پیرۆز دکەت کو ده‌ربرینێ ژ وان ناکەت؟
هوون چاوا دشێن داخوازێ ژ کوردان بکن کو ل سەر وەلاتەکی هه‌ڤپشك باخڤن، ددەمەکی دا کو ئەو ژ ئاخفتنا ب زمانێ خۆ دهێنه قه‌ده‌غه کرن؟
ئۆجالان، ل ڤێرێ چ ئاسۆیەکی ڤەناکەت؛ بەرەڤاژی ڤێ، ئەو ناسکرنا زمانێ نەتەوەیێ ب فەرهەنگا قوربانیبوونا جڤاکی د گوهۆریت.
د ناڤبەرا كه‌نه‌دا، سویسرا و ترکیێ دا: ئه‌رێ ئالا و زمان دهێنه فەرزکرن؟
ل كه‌نه‌دا دو زمانێن فەرمی هەنە (فرانسی و ئینگلیزی)، و دەولەت پڕرەنگیێ په‌سه‌ند دكه‌ت.
ل سویسرا چار زمانێن فەرمی هەنە، و ئالا ده‌ربرینێ ژ فیدرالیزمێ دکەت، نە نەتەوەپەرەستیێ.
ل ترکیێ، ماددەیا 3ێ یه‌ك ناسنامه، یه‌ك سروود، یه‌ك زمان و دیرۆکەکا بێدەنگ فەرز دکەت.
فیلۆسۆف Hannah Arendt ئەڤ یەک وەکی “نەتەوەپەرەستیەکا گرتی کو پڕرەنگیێ وەکی گەف دبینیت، نە وەکی دەولەمەندیەک” ب ناڤ کریە.
ئەنجام: دەستوورێ بنگەهین و به‌رزه‌كرنا ئاسۆیێ
مادەیا 3ێ نه تنێ بەندەکێ رێخستنییە، لێ باوەریەکا سیاسییە کو دەولەتێ دكه‌ته ئۆلەکێ نەتەوەیی، و کوردان دكه‌ته “جوداخوازێن نەتەوەیی” هندی کو ئەو ده‌ست ژ زمانێ خۆ، ئالایێ خۆ و دیرۆکا خۆ بەرنەدن.
له‌وما هەر گۆتارەکا “پشتی-نەتەوەپەرەستیێ” کو ب هه‌لوەشاندنا ڤێ ماددەیێ دەست پێ نەکەت، گۆتارەکا خوەگونجاندنێ یە، نە یا رزگاربوون و ناسکرنێ یە.
ل دوماهیێ دبێژین، وەلاتێ راسته‌قینه نابیت هه‌گه‌ر زمان تێدا یێ ناسکری نه‌بیت، ئالا ژی یێ شه‌رعی نابیت هه‌گه‌ر ب بەشدارییا سەمبۆلی نه‌بیت، چ ئێكه‌تی ژی د مومكین نینن دەمێ کو ل سەر زولم و سته‌مێ دهێنه ئاڤاکرن.
