102 سال ب سەر پەیمانا لۆزانێ دەرباس دبن. نێزیکی سەدسالەکێ، کوردان ل دژی پەیمانا لۆزانێ و ھێزێن کو ھەبوونا وان ب وێ ڤە گرێدایی بوو، بێی ناڤبەر شەر کرن. و ئەو تێکۆشین بەردەوام دکە. کوردان رەژیما پشتی لۆزانێ یا پارچەکەر، تونەکەر و ژ ھۆلێ راکرنا کوردبوونێ دەرباس کرنە. تێکۆشینا کو ل باشوورێ کوردستانێ و رەوشا سیاسی یا پشتی سالا 1991ێ دەرکەت ھۆلێ، و د داویێ دە ھلوەشاندنا رێژیما سەدام حوسێن و ئاڤاکرنا حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ، د پەیمانا لۆزانێ دە شکەستنەک مەزن چێکر. نھا تێ ھێڤیکرن کو رۆژئاڤا ژی ب ھەمان رەنگی تەڤبگەرن. لێ ئەڤ تەکۆشین ئەو قاس ھێسان نابە. ھێزێن ستاتوکۆپەرسەت یێن ھەرێمێ، کو ب فکرا “ژ بەر کو ئەم نەکارین کوردان بقەدینن، وەرن ئەم وان ژ بۆ ئارمانجێن خوە بکار بینن” تەڤدگەرن، نھا دخوازن کوردێن خوە بئافرینن. ئەڤ پەیمانا دویەمین یا لۆزانێیە. ئانگۆ، مە پەیمانا یەکەما لۆزانێ ب دەستھلاتا ھەرێما کوردستانێ ڤە تێک بر، لێ پەیمانا دویەمین یا لۆزانێ یا دژوارتر ل پێشیا مەیە.
ب لۆزانا یەکەم یا 24ێ تیرمەھا 1923 ڤە، نەخشەیا رۆژھلاتا ناڤین ژ نوو ڤە ھاتە نەخشاندن و ئاخا کوردستانێ د ناڤبەرا ترکیە، ئیراق، ئیران و سووریەیێ دە ھاتە دابەشکرن.
لگەل پەیمانا لۆزانا دویەم، ھەمان ھێزان جارەکە دن پۆلیتیکایەک ژ بۆ دەستدانینە سەر ئاخا کوردان بکار ئانی و د هەمان دەم دە خوەستن کو کوردان ژ بۆی پۆلیتیکایێن خوەیێن ئیمپەریالیست بکار بینن.
پەیمانا لۆزانێ پرۆژەیەکە کو ناڤەندا وێ ل باکورێ کوردستانێ یە، ئارمانج ئەوە کو ل دژی ھەموو کوردان بهێت مەشاندن. رۆلا ھەری گرینگ د ڤێ پرۆژەیێ دە ب عەڤدللا ئۆجالان ھاتیە دایین. ھەڤدیتنێن د ناڤبەرا باخچەلی، ئەردۆگان و ئۆجالان دە، د سەری دە دەولەتا ترکیەیێ و ھێزێن کو ناخوازن ستاتۆکۆیا رۆژھلاتا ناڤین بهێت گوھەرتن وەکە ستراتەژییەکانوو پێشدخن.
نامەیا عەڤدللا ئۆجالان یا د دیرۆکا 27ی شوباتێ دە، د راستیێ دە، داخویانیەک بوو کو ل سەر ناڤێ کوردێن پەیمانا دویەمین یا لۆزانێ دھێتە سەپاندن. ئەو نامە نە تەنێ بانگەک ژ بۆ پەکەکێ بوو؛ ئەو د ھەمان دەمێ دە پابەندبوونەک بوو کو ببە پشتگرەک بۆ بریارا پەیمانا لۆزانا دویەمین.
رێیەک دن ژ بۆ پێناسەکرنا داخویانیا ئۆجالان نینە، کو خوە “مافێن کلتوری” ژی، ژ بۆ کوردان زێدە دبینە. ل سەر ئۆجالان گەلەک جاران نیقاش هاتنە کرن، وەکی گەلۆ ئەو کارمەندی میتێ بوو، گەلۆ ئەو ژ سالێن 1970ێ ڤر ڤە لگەل دەولەتێ د تێکلیێ دە بوو. ب راستی، ئەو نیقاش ژی ئێدی بێ واتەیە. ژ بەر کو نھا ھەر تشت زەلالە. ژ کێلیا کو ئۆجالان د سالا 1999ێ دە دەما کو هێژ ژی د بالافرێ دە گۆتی “ئەز دخوازم خزمەتا دەولەتا خوە بکم”، سۆزا خوە یا ب دەولەتێ دایی ب جھ تینە. ژ وێ دەمێ ڤە، دەولەت ئامادەکاریان دکە کو ئۆجالان ژ بۆ پەیمانا دویەمین یا لۆزانێ وەکە گارانتۆر بکار بینە.
نرخاندنا باخچەلی یا ژ بۆی ئۆجالان، ھەتا وێ رادەیێ کو وی وەکی “رێبەرێ دامەزرینەر” ب ناڤ دکە، بێ گومان ب ئەرکا ئۆجالان یا پەیمانا دویەمینا لۆزانێ ڤە گرێدایییە. ژ بەر ڤێ یەکێ، دژبەریا پەیمانا دویەمینا لۆزانێ و دژبەریا ھەلوەست، فکر و کریارێن عەڤدللا ئۆجالان یێن کو ل سەر کوردان ھاتنە سەپاندن، دڤێت ل سەر پلانەکا ستراتەژیک بێنە مەشاندن.
