په‌كه‌كێ راگهاند کو نوورەددین سۆفی، کو وان بەرێ مرنا وی ئینکار کربوو، د ئێریشەکا هەوایی یا دەولەتا ترک دا ژیانا خوە ژ دەست دایە. کوشتنا نوورەددین نە بوویەرەکا ئاسایی بوو ژ بەر کو وی هەڤسەنگیا هێزێ د ناڤبەرا کادرێن رۆژئاڤایی یێن د ناڤ په‌كه‌كێ دا گوهارت. نوورەددین سۆفی د ناڤ كادرێن رۆژئاڤایی یێن د ناڤ په‌كه‌كێ دا کەسایەتیەکێ بەربچاڤ بوو و ل گه‌ل باهۆز ئەردال دژمناتیەکا توند هەبوو. کوشتنا نوورەددین رەقیبەکێ سەرەکی یێ باهۆز ئەردال ژ هۆلێ راکر. و هەروه‌ها د بلندبوونا ب ته‌نێ یا مه‌زلووم عه‌بدی دا ژی رۆل دیت.
ئەردۆگان گۆت “مە سۆفی کوشت”، لێ هه‌په‌گێ ئەڤ یەک رەد کر
د 17ێ گولانا 2021ێ دا، سەرۆککۆمارێ ترکیێ رەجەپ تاییپ ئەردۆگان مرنا نوورەددین خه‌له‌ف محه‌مه‌د، ب ناڤێ کۆد نوورەددین سۆفی، کو سەرکردەیەکی پایەبلندێ په‌كه‌كێ بوو، راگهاند.
د جهـ دا پشتی ڤێ یەکێ، وەزارەتا پاراستنا مللی یا ترکیێ دیمەنێن جهێ کو سۆفی نورەددین لێ د ئێریشەکا هەوایی دا ل گاره‌ی هاتیە بۆمبه‌باران كرن، وەشاندن. لێبەلێ، هه‌په‌گێ د 18ێ گولانێ دا داخویانیەک دا و کوشتنا سۆفی نوورەددین رەد کر و گۆت، «نووچەیێن داوی یێن کو هێز و فەرماندارییا مە هەدەف دگرن، د راستیێ دا چ بنگەهەک نینه».
کوشتنا سۆفی نوورەددین د ناڤ په‌كه‌كێ و دەرڤەیی وێ دا گەلەک نیقاش دەرخستن هۆلێ. ئال مۆنیتۆر راگهاند کو کوشتنا سۆفی پەیامەک بوو ژ بۆ شاندێ وی دەمی ل رۆژئاڤا. دەزگەهێ راگەهاندنێ یێ «دارکا مازی» ل سەر ڤێ مژارێ ئاگاهی به‌لاڤ كربوون.
ئیدیعایا کو کوشتنا سۆفی نوورەددین پەیامەک ژ دەولەتا ترکیێ بۆ ئەمەریکایێ بوو، نە تشتەکێ بێواتە بوو. لێ یا هەره گرنگ، وی هەڤسەنگیا هێزێ د ناڤ په‌كه‌كێ دا، ب تایبەتی د ناڤ كادرێن نفشێ دویەمین یێن ژ رۆژئاڤا دا، ب کووراهی هەژاند.
نوورەدین سۆفی کییە؟
نوورەددین خەلەف محەمەد، کو د سالا 1990ێ دا تەڤلی په‌كه‌كێ بوو، کورێ مالباتەکا هه‌ژار یا قامیشلۆیێ بوو. بابێ وی وەک سۆفی دهات ناسین. ل گه‌ل بۆرینا دەمی، د ناڤ خه‌لكی دا وەکی نوورەددین سۆفی و د ناڤ په‌كه‌كێ دا ژی ب تەنێ وەکی سۆفی دهات ناسین.
سۆفی د سالا 1990ێ دا تەڤلی په‌كه‌كێ بوو و پشتی پەروەردەیەکا کورت، د سالا 1991ێ دا گه‌هشت هەرێما بەهدینانێ. د سالا 1994ێ دا دەست ب وەرگرتنا پۆستێن بلند کر. د سالا 1996ێ دا دەرباسی ئاکادمییا شامێ ل گەل ئۆجالان بوو و پشتی 6 مەهـان ل سالا 1997ێ ڤەگەریا چیایان. سۆفی، کو هەتا سالێن 2000ێ ل هەرێمێن بەهدینان و زاگرۆسێ ما، د سالا 2003ێ دا چوو مه‌یدانا ئامەدێ. د سالا 2006ێ دا ڤەگەریا ده‌ڤه‌را زاپێ، ل بریارگەها ناڤەندی یا هه‌په‌گێ.
ئالۆزیێن د ناڤبەرا باهۆز ئەردال و سۆفی نورەددین دا
سۆفی پشترە ژ هه‌په‌گێ ڤەقەتیا و تەڤلی کۆنسەیا رێڤەبەر یا كه‌جه‌كێ بوو و بەشداری چالاکیێن وێ بوو. په‌كه‌كێ د دەستپێکێ دا پلان دکر کو سۆفی وەکی فەرماندارێ گشتی یێ ئەورۆپایێ دانیت. لێبەلێ، سۆفی ل فرۆکەخانه‌یا بەغدا هاتە گرتن و رێ ل بەر دەرکەتنا وی هاتە گرتن. سۆفی پاشی وەکی فەرماندارێ پژاکێ خزمەت کر.
نوورەددین سۆفی پاشێ د کۆنفرانسێ 5ێ یێ هه‌په‌گێ دا یێ 2009 وەکی فەرماندارێ گشتی یێ هه‌په‌گێ هاتە دانان، ل شوونا باهۆز ئەردال (فەهمان حوسەین).
لێبەلێ، ئەڤ دانانه ژ بۆ نوورەددین سۆفی بوو ئه‌گه‌را سەردەمەکێ دژوار. باهۆز ئەردال، ل گه‌ل كادرێن خوە د ناڤ هه‌په‌گێ دا، ل دژی سۆفی نورەددین شەر کرن. ئەڤ شه‌ره ئەو قاس پێشکەت کو ملیسێن باهۆز ئەردال ئۆرگانیزین کرین ل گەڤەرێ خوەپێشاندانەک رێكئێخستن و درووشمەیا «بلا سۆفی نورەددین بچیت، باهۆز ئەردال ڤەگەریت» قیراندن.
ناکۆکیا د ناڤبەرا باهۆز ئەردال و سۆفی نورەددین دا بوو ئه‌گه‌را شه‌ره‌كێ مەزن د ناڤ هه‌په‌گێ دا. د داویێ دا، د سالا 2013ێ دا، دەما کو موراد قارایلان ژ پۆستا خوە یا سەرۆکێ کۆنسەیا رێڤەبەر یا كه‌جه‌كێ دەرکەت و تەڤلی هه‌په‌گێ بوو، نوورەددین سۆفی جارەکا دی ژ کار هات دوورئێخستن. ئەو دەمەکی ل جەم قارایلان ما و د سالا 2014ێ دا شاندن رۆژئاڤا، ل وێرێ ناکۆکیا وی ل گه‌ل باهۆز ئەردال ژ نوو ڤە گور بوو.
باهۆز ئەردال، کو ب گەلەک كادرێن رێخستنکری و رۆژئاڤایی یێن هەرێمی دۆرپێچکری بوو، د تاسفیەکرنا نورەددین سۆفی دا ب سەر کەت.
خەونا باهۆز ئەردال یا کو ببیته سەرۆکێ په‌كه‌كێ و کەسایەتێن کو هاتینە تاسفییەکرن
کۆمەک ژ جوانێن رۆژئاڤایی کو ژ نیڤا سالێن 1980یان هەتا دەستپێکا سالێن 1990ێ تەڤلی په‌كه‌كێ بووین، بەشەک ژ کادرێن بنگەهین یێن په‌كه‌كێ بوون. لێبەلێ، ئەڤ کۆم جاران ب تێکلداری جزبایه‌تیا رۆژئاڤا دهاتن تاوانبارکرن، و وان د ناڤ خوە دا ژی شەرێ دەستهلاتداریێ دکرن. باهۆز ئەردال سەرۆکێ ڤی شەرێ دەستهلاتداریێ بوو. پشتی گرتنا ئۆجالان، باهۆز خوە وەکی سەرۆکێ په‌كه‌كێ پشتی کۆما ئەنقەرێ یا په‌كه‌كێ ددیت.
باهۆز ئەردال، کو هەول ددا د ناڤ هه‌په‌گێ دا دەستهلاتداریێ ب دەست بێخیت، فەرماندارێن كو ژ بۆ خوە ب خەتەرناک ددیتن یەک ب یەک هاتن تاسفیه‌كرن. میناک، ئەنگین سینجەر (ئەردال) د سالا 2003ێ دا د قەزایەکا گومانبار دا ژیانا خوە ژ دەست دا، یووسف تورهاڵ (د. عەلی)، وەکی ته‌سفیه‌چی راگهاندن. ئیبراهیم چۆبان (ئاتاکان ماهر) هات دادگه‌هكرن و هەری داوی، د پەڤچوونەکا ل دێرسمێ دا ژیانا خوە ژ دەست دا. رووستەم جوودی، کادره‌کێ دی یێ رۆژئاڤا، د سالا 2011ێ دا د ئێریشەکە ئاسمانی دا ژیانا خوە ژ دەست دا.
نوورەددین سۆفی، کو وەکی فەرماندارێ گشتی یێ هه‌په‌گێ ل شوونا باهۆز ئەردال هات دانان، ب هەمان ئاوایی هات تاسفیەکرن. ئالۆزیێن د ناڤبەرا نورەددین سۆفی و باهۆز ئەردال دا ل رۆژئاڤا بەردەوام کرن. باهۆز ئەردال نورەددین سۆفی تەجریدکر و د سالا 2017ێ دا هنارته ئاکادمیا لەشکەری یا ئاپۆڵۆ یا هه‌په‌گێ. ب ڤی ئاوایی ژ رۆژئاڤا دوور ئێخست. د سالا 2019ێ دا، ئەو ل گاره‌ی د ئێریشەکا ئاسمانی دا هات کوشتن. ئەڤ یەک مه‌زلووم عه‌بدی وەکی یەکانە رەقیبێ باهۆز ئەردال د ناڤ كادرێن رۆژئاڤا دا هێلا. بلندبوونا مه‌زلووم عه‌بدی ل رۆژئاڤا ژ بەر وێ بوو كو وی خوه د ئالۆزیێن د ناڤبەرا باهۆز ئەردال و نورەددین سۆفی دا دوور گرت، و سوودەکا مەزن ژ ڤێ پەڤچوونێ وەرگرت.
بۆچی په‌كه‌كێ پشتی 5 سالان ژ نوو مرنا نورەددین سۆفی راگهاند؟
هه‌ر چه‌ند کو دەولەتا ترک و په‌كه‌كێ ژ مرنا نورەددین سۆفی ئاگاهدار بوون ژی، په‌كه‌كێ مرنا وی نە راگهاند. و هین ژی زێدەتری هەزاران ئەندامێن بێسەروشوون هەنە. نە ئەشکەرەکرنا مرنا ئەندامەکێ ناڤدار یێ وەکی نوورەددین سۆفی ژ ئالیێ په‌كه‌كێ ڤە نیشانا هەلوەستەکێ فاشیستە کو ژیانا ئەندامێن خوە دەستەسەر دکەت و وان وەکی موولکێ خوە دبینیت. بریارا ژیانێ و مرنێ د دەستێ په‌كه‌كێ دا یە.
ژ بۆ په‌كه‌كێ ئەندامێن وێ مری بن یان ساخ ، تەنێ دەما کو ئەو دکاریت وان بکار بینیت گرنگە. نها، دەما کو شەر راوەستیایە و خوە هلوه‌شاندییە، په‌كه‌كە هەول ددەت کو هەر رۆژ ب راگهاندنا ناڤێن 5 یان شەش جوانان، سوودوەرگرتنا ژ هەستێن گشتی و ڤەمراندنا هەر نه‌رازیبوونه‌كا ل دژی خوە و ناکۆکیێن د ناڤ خه‌لكی دا چارەسەر بکەت.
