پشتی چار ئەندامێن کۆما پەکەکێ یا ئەنقەرێ (جەمیل بایک، مستەفا قاراسوو، عەلی حەیدەر قەیتان و دوران کالکان)، ئەو کەسایەتیێ ھەری ب باندۆر د ناڤ پەکەکێ دە یە.
قارایلان د 5ی خزیرانا 1955ێ دە ل ناڤچەیا بلەجیک یا رحایێ ژ دایک بوویە. ئەو ژ پەیمانگەھا ئەندەزیارییا مەکانیکێ یا رحایێ تەخەروج بوویە. بەری کو تەڤلی پەکەکێ ببە، د ناڤبەرا کۆبانی و پرسووسێ دە مژوولی قاچاخچیتیێ بوو. ژ بەر ڤی کارێ قاچاخچیتییێ، د بابەتێ جوگرافی و ئەولەھیێ دە ژێھاتی بوو. د سالا 1979ێ دە تەڤلی پەکەکێ بوو و د سالا 1980ێ دە دەرباسی قادا لووبنانێ بوو. ژ بەر کو وی قاچاخچیتیا ل سەر سینۆر کربوو، ئەو ل کۆبانیێ ما و د بن رێڤەبەریا عەڤدللا ئۆجالان دە ل سەر سینۆر خەبات مەشاند.
قارایلان ھەم زیرەک بوو و ھەم ژی ھەڤباژارییێ ئۆجالان بوو. ئەڤ یەک بوو سەدەم کو ئەو دەرکەڤە پێش و باوەریا ئۆجالان ب دەست بخە. وی ل سووریێ و ئەورۆپایێ ئەرکێن گرینک مەشاندن.
لێ تشتێ کو قارایلان کریە قارایلان، ئەرکدارکرنا وی ژ ئالیێ ئۆجالان ڤە وەکی سەرۆکێ ARGK د بھارا 1992یێ دە و مانا وی ل ھەرێما حەفتەنینێ بوو. د شەرێ پەکەکێ یێ ل دژی پەدەکێ د سالا 1992یێ دە ژ ئەنیێن دن بێتر ب باندۆر بوو. ژ وێ دەمێ ڤە، ئەو 33 سالان د کارووبارێن لەشکەری دە کەسێ یەکەمیێ پەکەکێ یە.
کۆما ئەنقەرێ بوو دژمنێ قارایلان
چار ئەندامێن گرووپا ئەنقەرێ ژ شییانێن مەشاندنا شەری دوور بوون و قەد تەڤلی شەری نەببوون. ژ بەر کو قارایلان خوە گەھاندبوو ئاستا وان، ئەو ژ وی عاجز بوون.
دژمناتیا وان د سالا 2004ێ دە زێدە بوو. ئۆجالان لێپرسینەک ل سەر گرووپا ئەنقەرێ دا دەستپێکرن و موراد قارایلان وەکی سەرۆکێ کەجەکێ ئەرکدار کر. ئەندامێن پەکەکێ بوونە دو بەش، ئالیگرێن جەمال و یێن جەمیل. کەسایەتێن وەکی بەسێ ھۆزات، رزا ئالتوون و سەبری ئۆک د ڤێ پەڤچوونێ دە ل کێلەکا جەمیل بایک بوون.
تەڤی بەرخوەدانا بەربچاڤ یا قارایلان د ڤێ پەڤچوونا ناڤخوەیی دە، ئەو د داویێ دە تێک چوو. د سالا 2013ێ دە، ئۆجالان قارایلان ژ کاری دوور خست و جەمیل بایک ل شوونا وی دانی.
قارایلان جارەکا دن ژ بۆ ئەرکێن لەشکەری ھاتە شاندن و ژ سیاسەتێ ھاتە دوورخستن. ب ڤێ پێنگاڤێ جەمیل بایک، پشتی ئۆجالان بوو مرۆڤێ دویەم د ناڤا پەکەکێ دە.
فەرماندارێ تێکچوویی یێ چیا: موراد قارایلان
ژ ھێلا لەشکەری ڤە، قارایلان فەرماندارەکی تێکچوویی یە. د 33 سالێن فەرماندارییا خوە دە، پەکەکە د ئەنجامدانا چ ستراتەژیەکا لەشکەری دە ب سەر نەکەت.
قارایلان ژ سالا 1992یێ ھەتا 1998ێ بەرپرسێ بۆتانێ بوو. د بن فەرمانداریا وی دە، زێدەتری ھەزار گوندێن بۆتانێ ھاتن ڤالاکرن و ب سەدان ھەزار کەسان ژی جھ و وارێن خوە چۆل کرن. بۆتان ڤالا بوو. گەریلا د ئێریشێن ل سەر قەرەقۆلێن دژمن دە ونداھیێن گران دان. قارایلان د سالا 1998ێ دە وەکی فەرماندارەکی تێکچوویی نەچار ما کو بۆتانێ بتەرکینە.
د سالا 2004ێ دە، دەما کو ئۆجالان دخوەست شەر ژ نوو ڤە بدە دەستپێکرن، قارایلان ب ئیسرار بریارا ئۆجالان پاراست. وی د کۆنگرەیا دویەمین دە بریارا شەری یا 1ێ خزیرانێ مسۆگەر کر. ھەر چەند ئەو سەرۆکێ کەجەکێ بوو ژی، وی دیسا ژی ھەپەگە رۆژ ب رۆژ کۆنترۆل دکر.
ب زانینا کو ئەو دێ ببن قوربانێ تاکتیکا ھێزێن چەکدار یێن ترکیێ، وی ب ھەزاران گەریلا شاندن چیایێن باکور و ھەموویان ژیانا خوە ژ دەست دان. گەریلایێن وەکی عادل بلک، ئاپێ حووس، ئاتاکان ماھر و ب ھەزارێن دن تەنێ ژ بۆی کو ببێژن شەر بەردەوامە ئاڤێتن ناڤ ئاگرێ دژمنی دە.
د سالا 2015ێ دە، دەما کو شەرێ خەندەکان باکورێ کوردستانێ وێران دکر و گەل خستیە ناڤ بەلەنگازیەکا مەزن دا، دیسا موراد قارایلان فەرماندارێ ھەپەگێ بوو. ئەو فکرا وی بوو کو رێخستنەک ب ناڤێ یەپەسێ ئاڤا بکە، کو شەرێ خەندەکان بمەشینە. خەندەکان باکورێ کوردستانێ وێران کر.
وی گەلەک جاران ل سەر تیڤیێ، پرۆپاگاندە دکر و دگۆت، “مە تاکتیکێن نوو پێش خستنە، مە تونەلێن شەری ئاڤا کرنە،” لێ د داویێ دە، ئۆجالان د نامەیەکا خوە یا د ٢٧ێ سباتێ دە تێکچوونا پەکەکێ د وارێ لەشکەری دە قەبوول کر. قارایلان ھەم فەرماندارێ تێکچوویی یێ “ستراتەژیا شەرێ گەل یێ دەمدرێژ و ھەم ژی ستراتەژیا پاراستنا رەوا”یا پەکەکێ یە.
قارایلان بەرپرسیارێ ھەموو وەنداھییا نە
ھەر چەند وی حەزکرنەک مەزن ب دەست خست ژ بەر کو ئەو یەکانە کەسایەتیێ د ناڤ کۆما ئەنقەرێ دە بوو، کو ب کوردی دئاخڤی و گەل ناس دکر. لێ بەلێ ئەو نێچیرڤانێ خەباتکارێن پەکەکێ بوو. وی بێ دودلی مرۆڤ د چالاکیێن کو وی ئۆرگانیزە کربوون دە دانە کوشتن دا کو ھێزا خوە نیشان بدە. ب ھەزاران گەریلا ب فەرمانێن وی ژیانا خوە ژ دەست دان.
ھەمان دەم دە ئەو کوژەرێ ئینفازێن د ناڤا پەکەکێ دە بوو. کەسایەتێن مینا محەمەد شەنەر و ناسر (فاروق بۆزکورت) ب فەرمان و ئۆرگانیزا وی ھاتن کوشتن.
قارایلان دۆستانیا بارزانیان ئیستسمار کر
د سالێن 2000ێ دە، قارایلان دیت کو بایک ژ ھێلا ئیرانێ ڤە دهێتە پشتگری کرن. ژ بۆ کو ل دژی بایک باندۆرێ ب دەست بخە، وی خوە نێزیکی تەڤگەرا بارزانیان کر. وی ھەول دا کو خوە ل جەم گەلێ باشوور وەکە مرۆڤەکی کوردپەروەر دەستنیشان بکە. لێ وی ب ئاوایەکی ڤەشارتی ل دژی باشوورێ کوردستانێ ژی پلان چێکر و دۆستانیا تەڤگەرا بارزانیان ئیستسمار کر. و پشتی 2015ێ، وی بەرێ چەکێ گەریلا بەر ب پێشمەرگەیان ڤە زڤراند. وی دژبەرییا خوە گھان ئاستەکی وسا و گۆت “ئەز دێ لگەل ئەندامێن ئاپۆچی یێن ل ھەر دەرێ جیھانێ ئێریشی سەر بارزانیان بکم.” قارایلان ب خوە فەرمان دا گەریلایان کو 12 پێشمەرگە، د ناڤ وان دە غازی سالح ئالیخان و محەمەد میرازا سندی ژی ھەبوون، شەھید بکن.
بەشداربوونا چالاک یا قارایلان د ڤێ دژمناتیا ل دژی پەدەکێ دە ئەو ل ھەمبەر جەمیل بایک ژی لاواز کر.
قارایلان د ناڤ پەکەکێ دە ھێژ ژی کەسایەتیەکی گرینگە. ژ نھا و پێ ڤە، چارەنووسا وی دێ جارەکە دن ژ ھێلا ئۆجالان ڤە هێت دەستنیشانکرن.
