رێبهرێ ژناڤبرنا دهولهتا نهتهوهیی و ئازادییا ژنێ

د نامهیا ئۆجالان دا ئهوا ژ بۆ كوردێن رۆژئاڤا شاندی، چ تیۆرێن نوو بهرچاڤ نهكرن، بهلكو وهك جاران تیۆرهكا رۆژئاڤایى ب گۆتارهكا ناڤخۆى یا رهنگكرى ب درووشمهیێن شۆرهشگێرى بهرچاڤ كرن.
د ڤێ نامهیێ دا ئۆجالان مینا گازیهكا فهلسهفي دبێژیت: (بێى ئازادییا ژنێ، ئازادى نابه)، ئهگهر ههر كهسهكێ ئاگههـ ژ فهلسهفا جیهانى نهبیت و گوهـ ل ڤێ گۆتنێ دبیت، یهكسهر دێ بیژیت ئۆجالان فهیلسۆفێ ڤى سهردهمی یه و تیۆرهكا نوو بۆ جڤاكێ ئافراندیه، لێ گهر مرۆڤى ئاگههـ ژ فهلسهفا جیهانى ههبیت، یهكسهر دێ دیار بیت كو ئهڤا ئۆجالان دهربارێ ژنێ دبێژیت، رهنگڤهدانا هزرا فوكوى و بوفواره، تنێ ئۆجالانى ئهڤ هزره ژ ئهمریكا و فرهنسا ڤهگوهاستیه و ئینایه قهندیلى و رۆژئاڤا.
ئهم دشێین بێژین كو سیمون دیبوفوار یهكهم كهسه كو ل سهر رهگهزێ دى ئاخڤتییه. ل سالا 1949 گۆتیه: ژن نههاتییه سهر دنیایی وهك ژن، بهلكو وهك ژن لێ دهێت، كا چاوا جڤاك یاسا و دابونهریت و ئایینان چێدكهت وهسا ژنێ ژى چێدكهت، ژبهر هندێ سیمونێ داخواز كر كو ژن خۆ ژ وى وێنهى رزگار بكهت، ئهو وینهیێ كهسێ دى بۆ دروستكرى، گهر ژنێ بڤێت وێنهیێ خۆ یێ راستهقینه ببینیت، پێدڤییه ل سهر وێ ئهو خۆ ژ وى وێنهى رزگار بكهت ئهوا ژلایێ كهسێ دى ڤه بو هاتیه دروستكرن، واته ئهو بخۆ وینهیێ خۆ دروست بكهت، ل وى دهمى ئهو ژن دێ بیته خودان هزر و بژارده و بریار دهر.
میشیل فوكو ل سالێن 1975 – 1984 ڤهكۆلین ل سهر كارێ دهستههلاتێ د ناڤا لهشێ مرۆڤی دا كر و ژیانا رۆژانه كر، ل دوماهیێ گههشته وى ئهنجامى كو ب رێكا راگههاندنێ ئازادى ب دهستڤه نائێت، بهلكو ب رێكا ژێكڤاڤارتنا سیستهمێ زۆردارییا دهێته سهپاندن ل سهر (زمان ، داب و نهریت، رهفتار) و لهشێ ژنێ گرنگترین مهیدانا وێ زوردایێ یه.
ئۆجالان دهمێ هزرا ئازادییا ژنی ههمبێز كرى، ئهو ژ میتۆدهكێ فهلسهفي یێ شرۆڤهكارى دهستپێنهكرییه، بهلكو ژ كۆمكرنا لۆژیكا سیاسیى دهستپێكرییه كو ئازادی ب مهرجهكێ بدهستڤه دئێت، ئهو مهرج ژى ئهوه كو ئازادى سهر ب جڤاكا دیمۆكراسی بیت.
لڤێره دا ئۆجالان هاتییه رێبازا كاراكرنا دهستههلاتێ ژفوكوى وهرگریته و جلێن پارتایهتى كرینه بهر و هۆشیارییا ژنێ ژ سیمونێ وهرگریته و سۆزا ئایدیۆلۆژى بۆ رێبهراتیێ كرییه د ناڤ دا ل جهێ هۆشیارییا خۆیهتیێ.
ل جهم فوكوى ژن گورهپانا بهرگریێ یه ل دژى دهستههلاتێ و ل جهم سیمونێ ژن مینا خوداوهندهكێ یه ودووڤچوونا رامانا ههبوونا خۆ دكهت، ل جهم ئۆجالانى ژن سیمبولا سیاسی یه د ئاڤاكرنا گۆتارا ڤهگهراندنا گشتگیر نهك نهتهوهیى یه.
ههر وهك ئۆجالان دبێژیت: دهولهتا خۆ ئاڤا نهكهن بهلكو ژیانا ههڤپشك بهیز بكهن، مینا وى كهسێ خانى نه و داخواز ژێ دهێته كرن كو باخچێ جیرانا جوان بكهت،
ئۆجالان وهسا هزر دكهت كو دهولهتا نهتهوهیى نهساخی یه و نهتهوهیا دیمۆكراسی چارهسهریهكا جادوگهرییه ، لێ پێدڤییه ئهڤ چارهسهرییه ل ژێر راسپاردهیێن پزیشكى بهێته دان، مهبهست ژ پزیشكى ئهو ریبهره ئهوێ بانگهشهیا ژێكڤاڤارتنا دهستههلاتێ دكهت.
ل ڤێره دا ناكۆكییا كومێدیا رهش پهیدا دبیت (زهلامهك دزیندانێ دا، گهلان ب گۆتنێن خۆ ئازاد دكهت و كلیلا ئازادیێ ددهته ژنێ ب وى مهرجى كو ئهو ژن ئازادیێ ژ سنۆرێن گۆتارێن وى نهبهزینیت، مهبهستا وى ژ ئازادییان ئهوه كو دیوار نههێنه ههرفاندن و بهلكو ئهو دیوار ب درووشمێن ژینگههێ و ژنێ بهێنه جوانكرن و زیندانێ مینا ڤهكۆلینێن مرۆڤى بهێنه دیار كرن.
ئهوا ئۆجالان دیار دكهت، دبیته دیتنهكا نوو یا فهلسهفی بۆ چارهسهرییا قهیرانان.
كو ههر تشت وهك خۆ هێلا، لێ ناڤهك جوان دانا سهر.
پرۆژهیێ سیاسی یێ ئۆجالانى دهربارهى ئازادییا ژنێ، ژنێ ئازاد ناكهت، بهلكو ژن كرییه ئامرازهك نوو ژ بۆ زڤراندنا ئهندازهیا جڤاكا كورستانى بهرهڤ گشتگیریێ ل جهێ نهتهوهبوونێ ببهت، د ڤێره دا ئۆجالان ههول ددهت كو ژنێ بكهته پرهك زمانهوانى د ناڤبهرا پارتیا خۆ و جڤاكی دا، دناڤبهرا رێبهرى و زێندانێ، د ناڤبهرا نهتهوهیى و یوتوبیا ژینگههێ دا.
ژلایێ فهلسهفی ڤه: فوكوى ههول دا كو هزرێ ئازاد بكهت ژ سهنتهركرنێ و سیمونێ ههول دا كو ژنێ رزگاربكهت ژ جهڤهنگیێ، لێ ئۆجالانى سهنتهر ڤهگهراند و ژن كره جهڤهنگ د شانویهكا بێ دهستههلات دا.
ژلایێ سیاسی ڤه: وى خو كره رێبهرێ مرنا دهولهتا نهتهوهیى و دامهزرێنهرێ كۆمارا هشێ.
ل دوماهییا ڤێ كومێدیا رهش دا، ئۆجالانی شانوگهرییهك نڤێسایه و ژن كریه پههلهوانا شانوگهریێ و كهساتییا وێ ژ ههبوونا وێ دوور ئێخستییه و هندهك ئێكسێسوارات داینهڤێ كو ژ پرتووكهكێ و ئالایهكی و خهونهكێ پێك دهێت.
دهمێ ئهڤ شانوگهرییه هاتیه بهرچاڤ كرن ژ دیمهنا پێك دهات:
ل دیمهنێ یهكێ وینێ ئۆجالانی یه.
ل دیمهنێ دوێ ئالایهكه كو ئارمانجا وى تێدا دهێته ههلاویستن.
ل دیمهنێ سێیێ خهونهكه كو رهگهزێ نێر خهونا پێش ژنێ ڤه دبینیت.
ل دیمهنێ چارێ ب موهرهكا دیمۆكراسیكرنا جڤاكان هاتیه موهر كرن.
دهمێ شانوگهرییا كومیدى ب دوماهیك هاتى:
ئازادیێ دهست بۆ قوتان.
دهستههلاتا ستهمكار زۆر كره كهنى.
ژن مینا ههر جار دێ چاڤهرێی ههبوونا خۆ بیت.