ده‌ڤه‌را زاپێ و شكه‌ستنا ب زمانێ سه‌ركه‌فتنێ
سمکۆ عەبدولعەزیز
راده‌ستكرنا ده‌ڤه‌را زاپێ، روودانه‌كا ئاسایی نه‌بوو كو مرۆڤ وه‌كی نووچه‌یه‌كێ بله‌ز د سه‌ر را ده‌رباز ببیت.
به‌لكو، بۆمبه‌یه‌‌ك بوو د گوهێ هه‌ر نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ره‌كی دا هاتییه په‌قاندن و سه‌د سالێن دی ئه‌ڤ ده‌نگه دێ د گوهێن وان دا ده‌نگڤه‌ده‌ت.
ڤێ مژارێ پرسیاره‌كا مه‌زن ئینایه به‌رده‌م هه‌ر تاكه‌كێ كورد: ئه‌رێ چێدبیت، پارته‌ك 40 سالان بانگه‌وازییا كوردستانا مه‌زن بكه‌ت، ل دوماهیێ پارچه‌یه‌كا ئاخا رزگاركری یا كوردان ب فه‌خر و شانازی ڤه و ب ده‌ستێ خۆ راده‌ستى له‌شكرێ توركیا بكه‌ت، ل شوونا كو راده‌ستی حكوومه‌تا كوردى یا هه‌لبژارتی بكه‌ت؟
ئه‌و چیایێن كو دگۆتنێ “قه‌لغانا ئێكێ یا نه‌ته‌وه‌یا كورد”، چاوا بوونه تونێله‌كا ڤه‌كری بۆ ڤه‌كێشانه‌كا سپی، كو هه‌رده‌م خو ب به‌ره‌ڤانیكرنێ د خه‌ملاندن؟
یا راستی، ئه‌وا رووداى، نه تاكتیكه‌كا له‌شكه‌ری بوو، به‌لكی وانه‌یه‌كا ته‌مام یا ئه‌كادیمى یا خه‌ملاندى ب زمانێ هۆزانێ ل سه‌ر ئاشتیێ و دووركه‌تن ژ هه‌ڤركییا له‌شكه‌رى بوو.
ل گۆڕی بیردۆزێن نوو یێن نه‌ته‌وایه‌تیێ، ئاخ نه‌تنێ جهه‌كێ جوگرافی یه، به‌لكو بنواشێ شۆناسا ملله‌تی و گرەنتییا مانه‌ڤا وی یه.
سه‌روه‌ری ژی نه ب به‌یاننامه‌یانه، لێ ب خودان ده‌ركه‌فتنا ل ئاخێ و پاراستنا وێ و ئاڤاكرنا خه‌لكێ وێ دهێته چێكرن.
لێ مخابن، ڤی پارتیێ نموونه‌یه‌كا به‌رچاڤ نیشان دا كو زانایێن سیاسی دبێژنێ “دوره‌نگییا شۆڕشگێریێ”: گۆتاره‌كا نه‌ته‌وه‌یی كو به‌حسێ ده‌وله‌ته‌كا ژ ده‌ریایێ بۆ ده‌ریایێ دكه‌ت، لێ د راستیێ دا نه‌شێت گونده‌كی بۆ خودانێن وی ڤه‌گه‌رینیت كو 20 سالن چاڤه‌رێ نه. هزاران مالباتێن كو ژ ئه‌گه‌را درووشمێ رزگارییا كورستانا مه‌زن ژ گوندێن وان ده‌رێخستین و هه‌تا نها نه‌زڤڕینه سه‌ر مال و مولكێ خۆ و خانیێن وان كاڤل بووینه و بیستانێن وان هاتینه ژناڤبرن، هه‌روه‌ك شۆڕه‌ش نه بۆ ئازادكرنێ بیت، به‌لكوو بۆ ڤالاكرنا ئاخێ هاتبیته كرن.
ب ده‌هان ساله دبێژن دگۆتنه وان “خوینا شه‌هیدان ب هه‌روه نه‌چوویه”.
لێ ده‌مێ مرۆڤ دبینیت زاپ بێی چ دانوستاندن و بێی ئالایه‌كێ كوردینیێ و بێی چ مه‌رج دهێته راده‌ست كرن، پرسیار دبیته ئه‌ركه‌كێ وژدانی، نه بێڕێزی: ئه‌رێ كا ئەو خوین بۆ كیڤه چوو؟
به‌رامبه‌ر چ بوو؟
ملله‌تی چ قازانج كر؟
ئه‌و قوربانیێن مه‌زن ل سه‌ر كیژان مێزێ هاتنه فرۆشتن؟
د سیاسه‌تێ دا، دبێژنه ڤێ چه‌ندێ “خۆراده‌ستكرنا سپی”.
ب ناڤێ ژیرمه‌ندیێ ده‌ست ژ ئاخێ به‌رده‌ی، و دۆڕاندنێ ب زمانه‌كێ قاره‌مانانه بنرخینی، داكو ملله‌ت هه‌ست پێ نه‌كه‌ن كو جاره‌كا دی دێ هێنه خاپاندن.
یا ژ ڤه‌كێشانێ ب ئێشتر، ئه‌و بێده‌نگیا ل دووڤ هاتی بوو. نه خه‌لك رژیانه سه‌ر جادده‌یان، نه پارتییان كفنێن خوه ل به‌ر خوه كرن، و نه تڤه‌نگ هاتنه بلند كرن.
نه ژ به‌ر هندێ كو كه‌رامه‌ت نه‌مایه، لێ ژ به‌ر كو هه‌می لایه‌ن دزانن كو ئێكه‌م گوللـه‌یا به‌ر ب برایه‌كێ بچیت، دێ بیته گوللـه‌یا كوشتنا هه‌می خه‌ونان.
حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، كو گه‌له‌ك تۆهمه‌ت بۆ دهێنه دروست كرن، نه‌چوو د شه‌ڕه‌كێ ناڤخۆیی دا داكو خوه بسه‌لمینیت، چونكی حكومه‌تا كوردى باش دزانیت كو نه‌یارێ راسته‌قینه ب چه‌قۆكێن تووژ كرى ل هیڤیا وێ گاڤا مێژوویی یه.
ب ڤی ره‌نگی، حكومه‌تا كوردى ژه‌هر ڤه‌خوار ل شوونا كو خوینێ برێژیت.
دیمه‌نێ ته‌حلتر و ب كه‌نیتر ئه‌وه، كو پارتیا كاركه‌ران، ئه‌ڤ ڤه‌كێشانه وه‌كی ده‌ستكه‌فته‌كێ نشتیمانی دایه نیاسین، هه‌ر وه‌كی راده‌ستكرنا ئاخێ بۆ له‌شكرێ توركیا بێى مه‌رج و ده‌ستكه‌فتى سه‌ركه‌فتنه‌كا دیپلۆماسی یا بێ وێنه بیت.
ئه‌رێ ئه‌و چ نه‌ته‌وایه‌تی یه ئه‌ڤا كو ل گه‌ل وێ ده‌وله‌تێ رێك دكه‌ڤیت یا كو ب ده‌هان سالانه جوانێن وێ دكوژیت، لێ ل گه‌ل حكومه‌ته‌كا خوه یا كوردستانی رێكنه‌كه‌ڤیت؟
كیژان وه‌لاته ل سه‌ر وێ بنه‌مای دهێته ئاڤاكرن كو شۆڕشگێر ژ ده‌رگه‌هێ پشتی بده‌ركه‌ڤیت و بێژیته ملله‌تێ خۆ: مه ب راده‌ستكرنا بێ مه‌رج و ده‌ستكه‌فتى سه‌ركه‌فتن ئینا”؟
د دنیایا فه‌لسه‌فێ دا، ئه‌ڤا پارتیا كاركه‌ران ئه‌نجام داى دبێژنێ: سه‌روبنكرنا بهایان، ده‌مێ كو شكه‌ستن دبیته چاكی و دۆڕاندن دبیته هۆزان.
رویدان وه‌كی شانۆیه‌كا كۆمیدیا ره‌ش ب دوماهی هات: ئاخ ژ ده‌ستێ كوردان چوو و نه‌که‌فته ده‌ستێ كوردان، جانگۆرى گه‌هشتنه كاروانێ نه‌مران لێ نفشێ نوو به‌رهه‌مێ وان نه‌دیت.
گوند 30 سالن چاڤه‌رێى خه‌لكێ خۆ نه و به‌یاننامه هێشتا ب حبرێ سپی دهێنه نڤێسین داكو ره‌شاتیا راستیێ ڤه‌شێرن.
ل دوماهیێ، تنێ پرسیاره‌ك مایه كو ب ده‌نگه‌كێ خه‌ندقاندى دكه‌ته قێری: ئه‌گه‌ر زاپ دلێ كوردستانێ بوو، چاوا ژ دلێ مه ده‌ركه‌ت، بێی كو بۆ جاره‌كێ ژی بكه‌ڤیته د ده‌ستێ مه دا؟”
