مانپولاسیۆنا د وارێ ئینکارکرنا ھەبوونا ملەتێ کوردە!
ل سەر داخوازا “پارادیگمایا نوو” یا کو ل سەر کوردان تێت فەرزکرن و نرخاندنەکا ل سەر چارەسەریا پرسا کورد و کوردستانێ.
ل ترکیەیێ ژ داویا 2024ێ و دەستپێکا 2025ێ ڤە ب بانگا سەرۆکێ مەھەپێ دەولەت باخچەلی یا، “بلا سەرۆکێ تەرۆرێ بێ مەجلیسێ و بانگا دەست ژ چەکان بەردە” جارەکە دن پرۆسەسا “چارەسەری-ئاشتییێ” ھاتە گەرمکرن. ئەڤ د ئەساسێ خوە دە داخوازەکا نووژەن یا ستراتەژیا ئینکار و تەسفیەکرنا ھەبوونا ملیی یا ملەتێ کوردە.
د پەیامێن داوی یێن عەبدوللاھ ئۆجالان یێن ژ ئیمرالیێ ھاتنە شاندن دە تێگەھێن وەکی “نەتەوەیا دەمۆکراتیک”، “کۆنفەدەرالیزما دەمۆکراتیک”، “دەمۆکراسیا سوبجەکتیف”، “ئەنتەگراسیۆنا سوبجەکتیف”، تێگەھێن بێ بنگەھ یێن سۆسیۆلۆژیکن، ئاموورێن مانپوولاسیۆنا سەمانتیکن. ئارمانجا ڤان تێگەھان ئەوە کو کورد دەست ژ راستییا خوە بەردن، د چارچۆڤەیا یەکپارەئیا کۆمارا ترکیەیێ دە، رێیا حەلاندنێ و ئەنتەگراسیۆنێ ژ وان رە بێت ڤەکرن، کو د ئاستا “جوداھیا چاندی” دە بێن قەبوولکرن و د ناڤ دەولەتا ترکان دە بێن حەلاندن. ئەڤ ئینکارکرنا ھەبوونا ملەتێ کورد و کوردستانێ ب خوەیە.
چما ئەڤ تێگەھ بێبنگەھن؟
“نەتەوەیا دەمۆکراتیک”؛ پێناسەیا کلاسیکا ملی (یەک زمان، دیرۆک، چاند، ئاخ و یەک ئیرادەیا ھەڤپار) ئینکار دکە و ل شوونا وێ فۆرمولەکا موشتەرەک یا “ئیرادەیا ژیانێ یا ب ھەڤ رە” داتینە. ئەڤ یەک، ناسنامەیا ملیی یا ملەتێ کورد ژ راستبوونەکا ئۆبجەکتیف دەردخە و دکە “تەرجیحەکا سوبجەکتیف”، کو ب دەستوورا دەولەتا ترک ڤە گرێدایییە.
“کۆنفەدەرالیزما دەمۆکراتیک”؛ وەکی ئاڤاھیەکا بێدەولەت تێ پێشکێشکرن، لێ د پراکتیکێ دە داخوازیا سەروەریا سیاسی یا ملەتێ کورد ب تەمامی ژ ھۆلێ رادکە، ب ناڤێ خورتکرنا رێڤەبەریێن ھەرێمی، سەروەریا دەولەتا ناڤەندی، کو ئەڤ ژی دەولەتا ترک د ھەرێمێ دە و ل سەر ئاخا کوردستانێ خورتر دکە.
“ئەنتەگراسیۆنا سوبجەکتیف” و “دەمۆکراسیا سوبجەکتیف” ژی تێگەھێن دەرەوینن کو د ئەدەبیاتا سۆسیۆلۆژیێ دە چ جھێ وان تونەیە، ب تەمامی ھلبەرا ھەڤپارا ئیمرالی-دەولەتا ترکن. ئارمانجا ڤان تێگەھ و داخوازان ئەوە کو مافێن کۆلەکتیفیێن ملەتێ کورد، کەسانە بکە و د ناڤا تێگەھا ھەموەلاتیبوونا ترک دە بحەلینە.
ئەڤ داخوازێن ڤان تێگەھان نە تشتەکی دنە ژ بلی وەرگەراندنا گۆتارا “پەیمانا ترکبوونێ”یا سالێن 1930 ب زمانێ نیۆ-عۆسمانی-لیبرالێ سالێن 2020ێ.
ئارمانجا کەمالیزمێ یا “یەک مللەت، یەک زمان، یەک ئالا”، ئیرۆ ب پاکێتا “نەتەوەیا دەمۆکراتیک” و “ئیرادەیا ژیانێ یا ب ھەڤ رە” جارەکە دن تێت دوبارەکرن.
ئارمانجێن ستراتەژیک یێن دەولەتا ترک
دەولەتا ترک، پشتی 2015ێ ب سیاسەتا شەرێ پرئالی تێگھیشت کو نکارە تەڤگەرا نەتەوەیی یا ملەتێ کورد ب میتۆدێن لەشکەری تێک ببە: ئۆتۆنۆمیا دیفاکتۆ یا باشوورێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ، ستاتویا فەدەرالا باشوورێ کوردستانێ و بەرخوەدانا رۆژھلاتێ کوردستانێ نیشان ددە کو کورد نە پارییەکی ھێسانن ژ بۆنا داقورتاندنێ. گاڤا ئەم ڤان ژی ب “نووڤە دیزاینکرنا رۆژھلاتا ناڤین” و باندۆرا “پێشکەتنێن ھەرێمی” ل سەر بەرخوەدانا نەتەوەیی یا ملەتێ کورد زێدە بکن؛ د ڤان شەرتان دە دەولەتا ترک، ھەول ددە بێچارەتیا لەشکەری، ب بێچارەتیا سیاسی تەلافی بکە:
-دەست ژ چەکان بەردان و تەسفیەکرنا پەکەکێ.
-حەلاندنا ناسنامەیا ملی یا ملەتێ کورد د “تورکیەلیبوونێ” و “ترکبوونێ” دە.
-خوەستنا دەم پارتیێ و پارتیێن وێ یێن پاشەرۆژێ، کرنا ھەڤکارێن حکوومەتێ، د ناڤا پرۆگراما پارتیا سیستەمێ دە.
-داخوازا باشوورێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ د بن سەیوانا ئەولەھیێ یا ترکیەیێ دە و تەسفیەکرنا ستاتویا وێ یا دیفاکتۆ.
تشتێ کو ل ھەمبەر “بانگەوازیا دەست ژ چەکان بەردانێ”یا ئۆجالان تێ پێشکێشکرن، چەند مافێن چاندی یێن پارچەکری و زێدەکرنا ھندەک دەستھلاتێن سینۆرکری یێن رێڤەبەریێن ھەرێمی نە. واتە گوھەرتۆیا سەدسالا 21ێ یا سیاسەتا عۆسمانییا داویا سەدسالا 19ێ:
“کورد ھەنە لێ نە ملەتن، د ناڤا گرێدانا ھەموەلاتیبوونێ دە کەسێن وەکھەڤن.”
چارەسەریا پرسا کورد و کوردستانێ.
پرسگرێکا کورد و کوردستانێ، نە “پرسگرێکا تەرۆرێ”یە، نە ژی “پرسگرێکا پێشکەتنێ” و “دەمۆکراتیککرنا دەولەتا ترکی”یە، پرسگرێکەکا کلاسیکا ملی یە. چارەسەریا وێ ژی د پرەنسیبا مافێ چارەنڤیسا خوە ب خوە دیار کرنا ملەتێن بندەست دەیە.
ل گۆر سۆسیۆلۆژیا ملەتان یا مۆدێرن، ژ بۆ کو کۆمەک وەک ملەت بێت حەسباندن، دڤێت شەرتێن ئۆبجەکتیف و سوبجەکتیف ھەبن و ئەڤ ھەموو د کوردان دە ب زێدەیی ھەنە:
-زمانێ ھەڤپار (ب زاراڤەیێن کورمانجی، سۆرانی، زازاکی کوردی)
-دیرۆک و چاندا ھەڤپاریا ملەتێ کورد
-چارەنووسا ھەڤپارا د بن داگیرکەریا چار دەولەتان دە
-ئاخ و وەلاتێ ھەڤپار (کوردستان)
و یا ھەری گرینگ: ھشمەندی و ئیرادەیا ملی یا کو “ئەم ملەتەکی جودا نە”!
ژ بەر ڤێ یەکێ بەرنامەیا راست دڤێت ل دۆرا ڤان پرەنسیبان بێ ئاڤاکرن:
1- ناسکرنا ھەبوونا ملەتێ کورد و مافێ وی یێ چارەنڤیسا خوە ب خوە دیار کرن
2- ل باکورێ کوردستانێ یێ د بن داگیرکەریا ترکیەیێ دە، کرنا مافێ سەلف-دەتەرمناسیۆنێ ” مافێ ملەتەکی کو خوە ب رێ ڤە ببن و نە د بن سەردەستیا ملەتەک دن دە بە” بکاربن وەرە بکارئانین (سەرخوەبوون، فەدەراسیۆن یان کۆنفەدەراسیۆن؛ بژاردەیا ملەتێ کوردە) کو چاواییا بریارێ، بریارا ملەتێ کوردە.
3- بداویکرنا ھەموو پۆلیتیکایێن ئاسیمیلاسیۆنێ (قەدەغەیا پەروەردەیا ب زمانێ کوردی، گوھەرتنا ناڤێن گوندان، زۆرداریا ل سەر کوردی و ھتد).
4- بەردانا گرتیێن سیاسی و ڤەکرنا ریا تەڤگەرا ملی یا ملەتێ کورد کو سیاسەتەکا لەگال بکە.
5- ناسکرنا ستاتویا ئۆتۆنۆم، یان ژی فەدەراسیۆنا باشوورێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ و داویلێانینا پۆلیتیکایێن داگیرکاریێ یێن ترکیەیێ
فەرزکرنا “ئاشتی”یێ، یان رزگاریا نەتەوەیی؟
ئیرۆ پرۆسەسا کو ب ناڤێ “پارادیگمایا نوو” تێ پێشکێشکرن پرۆژەیا حەلاندنا ملەتێ کورد د ناڤا دەولەتا ترک دەیە. ئەڤ پرۆژە ژ سالێن 1920 ڤر ڤە ب گوھەرتۆیێن جودا ھاتیە جەرباندن و ھەر جارێ ب سەر نەکەتیە. ژبەر کو ملەتێ کورد د دیرۆکا خوە دە ئسپاتکرییە، ب زۆرێ یان ب لیستکێن سەمانتیک نایێ حەلاندن.
بژاردەیا کو ل بەر ملەتێ کورد تێ دانین ئەڤە:
یان ب دەرەوێن “نەتەوەیا دەمۆکراتیک” د ناڤا دەولەتا ترک دە، وەک ھەموەلاتیێن نە وەکھەڤ راسەری ئاسیمیلاسیۆنێ، دەژەنەراسیۆنێ و ئەنتەگراسیۆنێ؛
یان ژی ب دەرخستنا پێشیا ھەبوون و ئیرادەیا خوە یا ملی، تێکۆشینا ژ بۆ ئاڤاکرنا دەولەتا خوە، یان ژی ئاڤاھیا خوە یا ئۆتۆنۆم:
دیرۆکێ نیشان دایە کو پرسگرێکێن ملی نە ب چیرۆکێن “ئەنتەگراسیۆنێ” و “ئیرادەیا ژیانێ یا ب ھەڤ رە” چارەسەر دبن، ب مافێ چارەنڤیسا خوە ب خوە دیار کرنا ملەتێن بندەست چارەسەر دبن. میناکێن ئیرلەندا، نۆرویج-ئیسڤەچ، چیکۆسلۆڤاکیا ڤێ یەکێ ئیسبات دکن.
رێیا ملەتێ کورد ژی نە جودایە.
ئاشتییا راستین ب سوبژەبوونا ملەتێ کورد موومکنە، نە ب “پارادیگمایا نوو، ئاشتی، دەمۆکراتککرنا دەولەتا داگیرکار”یا دەولەتا ترک رە، ب ئیرادەیەک ملی ئاڤاکرنا تێگەھێن ھشمەندی یا ملی رە تێت چارەسەرکرن.
