فەلسەفەیا رەش: دەمێ خوین دبیتە حبرێ دانوستاندنان
خواندنه‌ك بۆ تۆمارێن تەلەکۆنفەرانسا د ناڤبەرا عه‌بدوللا ئۆجالان و رێڤەبەرێن پەکەکێ دا، ل 25 گولانا 2025ێ. وەرن دا پێکڤە بەرێ خۆ بدەینە دیمەنەکێ کو مرۆڤی تووشی گێژبوونێ دکەت.
دیمەنەک ژ شانۆگەرییەکا “عەبەس” Absurd کو ل سەر ده‌پێ شانۆیا سیاسی دهێتە پێشاندان.
شۆرشەک… کو دوهى ب درووشمێ (هەرێ و نەڕێ) و (یان کوردستان یان نەمان) دەست پێ کربوو، ئەڤرۆ د ژوورەکا تاری و گرتی دا و ل ژێر چاڤدێرییا کامیرەیەکا سار و ب بێدەنگییەکا کوژەک ب دوماهی هات.
ل وێرێ سەرکردەیەک ل شوینا بەحسێ “سەرخوه‌بوونێ” بکەت، هاتییه مژویلی شرۆڤەکرنا “قۆناغا پشتی دەولەتێ” و “دوماهییا سەردەمێ نەتەوه‌یان” دكه‌ت.
ئه‌و شرۆڤه‌كرن ل ژێر سیها ئەفسەرەکێ ئیستخباراتا تركیێ دهێته تیور كرن، د ده‌مێ وێ شرۆڤه‌كرنێ دا ئه‌و ئه‌فسه‌ر ب چاڤەکێ زل و ب کەیفخۆشییەکا ڤەشارتی تێبینییان تۆمار دکەت.
ئەوێن دوهى ل چیایان پێشەنگێن بەرخوەدانێ بوون، نوکە ب بێدەنگییەکا گۆڕستانی گوهداریێ دکەن، مینا بێدەنگییا وان فەیلەسوفان ئه‌وێن ل هەمبەری دانپێدانەکا ب ئێش چۆک داناین.
ل ڤێرێ فەلسەفەیا ڕەش ژ داییک دبیت.
ژ نیشکەکێ ڤە: (ئێدی دۆز نە دۆزا ئاخێ یە، نە یا خوینێ، نە یا زمانی و نە ژی یا دیرۆکێ یە)، بەلکو دۆز بوویە پرۆژەیەکێ بێڕامان (تەجریدی).
ئه‌ڤ پرۆژه هاتییه دارێشتن بۆ چاکسازییا دەولەتەکێ کو بتنێ شێوازێ سه‌ره‌ده‌ریێ گوهارتییه، لێ جەوهەرێ کین و نەفرەتا ده‌وله‌تێ ل هەمبەری ملله‌تێ كورد نەهاتییە گوهۆڕین.
هیگل دبێژیت: ده‌مێ شۆرش نەشێت به‌رده‌وامیێ بده‌ته خۆ ژ بۆ بجهئینانا ئارمانجێ، ئه‌و شۆرش دانپێدانێ ب شکەستنێ ناکەت، بەلکو پێناسەیا شکەستنێ دگوهۆڕیت (بێهێڤیبوون دبیتە حیکمەتا سیاسی، خوینا شەهیدان دبیتە ئەزموونەکا دیمۆکراسی و گۆڕ دبنە کەرەستەیێ شرۆڤه‌یا جڤاكى).
نوكه پارتییا كاركه‌ران و كه‌سایه‌تیا ئۆجالانى هەمبەری کۆپییەکا سیاسی یا شانۆیا بێواتە یه.
ماكینه‌یا راگه‌هاندنا پارتییا كاركه‌ران ب شێوه‌یه‌كێ گه‌له بله‌ز و بهێز كه‌تیه كارى كو ڤێ شانۆیا بێواته بكه‌ته ژیرییه‌كا هزرى و مودێرن و پرى پێزانین.
لێ یه‌ك تشت د ڤێ راگه‌هاندنێ دا ناهێته دیتن، ئه‌و ژى یه‌ك راستیه كو ملله‌تێ كورد یێ بێی ولاته و مافێ خۆسه‌ریێ هه‌یه، ئه‌ڤه ژى نووترین كومێدیایا ره‌شه یا پرى نالین ورۆندك و گرى.
ئه‌ڤا نوكه پارتییا كاركه‌ران و شه‌خسێ ئۆجالانى ب خۆ پێ رابووین دهێته ناڤكرن ب )شەهیدێ پۆست-مۆدێرن.(
بەری نوکە، گەنجێ کورد تڤەنگ دکرە مللێ خۆ، ماچەک ل دەستێ داییکا خۆ ددا و دگۆتێ: “دایکێ، ئەز دێ چم دا کوردستانێ ئازاد بکەم”.
لێ د ڤێ (فەلسەفەیا پۆست – مودرێن) دا، دڤێت ئەو گەنج بچیتە سەرێ چیایی، ل ناڤ بەفر و سەرما و برسێ دا، دا کو شەڕی بکەت… نە بۆ ئازادییا کوردستانێ! نەخێر، به‌لكو دڤێت شەڕی بکەت دا کو ترکیه، ئیراق، ئیران، سووریا و هه‌روه‌ها رۆژهه‌لاتا ناڤین دیمۆكراسى ببن، (كه‌رو نه‌مره هه‌تا قیڤار شین دبن).
واتە: ئەم خوینێ دڕێژین، نە دا کو ئەم ژ زیندانێ دەرکەڤین، بەلکو دا کو دیوارێن زیندانێ جوانتر لێ بکەین و زیندانڤانێ مە “مۆدێرن” تر لێ بهێت!
چەکێ دژمنی “راستیه”، لێ یێ مە “ئاشۆپه”.
ببینن… دەمێ فڕۆکەیا دژمنی – کو نوونەراتییا “دەولەتێ” دکەت – بۆمبەبارانا مە دکەت، ئەو بۆمبە ڕاستی نە، گۆشتێ مە دبژكینن.
لێ دەمێ ئەم بەحسێ “دەولەتا خۆ” دکەین، فەیلەسۆفێن مە ب پاقژییه‌كا هزرى ڕادبن و دبێژن: “نە نە… داخوازا دەولەتێ دبیته ئامرازێ ژ ناڤ برنێ، دەولەت زیندانە، بلا ئەم وەک وان نەبینە خودان ده‌وله‌ت.
باشە ئۆجالان بۆچی دەولەت بۆ ترک، فارس وعەرەبان پێدڤییه‌كا پیرۆزە و پاراستنا ده‌وله‌تا وان ئەرکە، لێ هەر دەمێ گه‌ر هاتە سه‌ر کوردان و ژ نیشکەکێ ڤە دەولەت دببیته “بۆتەکێ خراب و دڤێت ئەم بشکێنین”؟
ئەرێ ئەڤە زاهدبوونا سۆفییانە، یان فێلبازییا رویڤیانه؟
نوكه ئەم ل هەمبەری جۆرەکێ پێشکەفتنێ نه “سه‌ندرۆما ستۆکهۆلمێ”؛ ئەم تووشی سه‌ندرۆما فەلسەفی بووینە.
سه‌ندرۆما فه‌لسه‌فی: ده‌مێ قوربانى رادبیته سه‌ر پێت خۆ وهه‌ولا شكاندنا زه‌نجیرێ دكه‌ت، نڤیسكارێ جیهانى دهێت په‌رتووكه‌كێ ل سه‌ر زیانێن شكاندنا زه‌نجیرێن قوربانیده‌رى دنڤیسیت و ب زمانەکێ ئەدەبی یێ جوان لێ بێی گیان، دبێژیت مافێ چاره‌نڤیسی نه د هه‌بوونا ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربه‌خۆ دا یه به‌لكو د هه‌بوونا خودێ دا یه.
هەر وەکی تو ب هەژارەکێ بێ خانی ببێژی: دلگران نەبە کو تە خانى نینە، چونکی خانى ب خۆ زیندانە، بەختەوەر ئەو کەسە یێ ل به‌ر بارانێ بیت.
لێ فەلسەفەیا ڕاستەقینە شەرمێ ژ پرسیارێن ڕەق ناکەت، ئەو پرسیارێن کو د وێ ژوورا گرتی دا هەمییان بزاڤ دکر كو پشتگوهـ بهاڤێژن:
ئەرێ سەرکردەیەکێ دیل، کو نەشێت بەرسڤا زێرەڤانێ دەرگەهێ زیندانا خۆ بدەت، ماف هەیە بڕیارێ ل سەر چارەنڤیسێ نەتەوەیەکێ بدەت؟
ئەرێ فەلسەفەیا د ناڤ چار دیواران دا دهێته نڤیسین، دێ چەوا شێت باژێڕان ئازاد کەت؟
و ئەرێ دەمێ میزاجێ سیاسی دهێته گوهۆرین، خوین دبیتە ماددەیەک کو بشێت ژ نوو بهێتە بکارئینان (Recycle)؟
هایدگەر دبێژیت: هەبوونا ڕاستەقینە ڕووبرووبوونا ڕاستیێ یە بێی خەملاندن.
لێ ئه‌ڤا ئۆجالانى ئه‌نجام داى یا بەروڤاژی بوو، ڕاستی د ناڤا قوماشەکێ حەریری دا هاتە پێشکێشکرن، وەکی دیاریەکێ، نە وەکی جەنازەیەکێ.
ئۆجالان دخوازیت ئەم باوەریێ ب خۆ بینین کو سەروەری وەهمە، و سنۆر بتنێ ئەفسانەیه، و خوین تنێ “ئیستعارەیەکا ئەدەبی” یە.
دخوازم بێژمه ئۆجالانى كو فەلسەفەیا ڕاست نە د کتێبان دا یە، به‌لكو فەلسەفە د پرسیارەکا سادە دا یە کو نە پێدڤی چ ئیدیه‌مایه، ئه‌و پرسا ساده ژى ئه‌ڤه‌یه:
ئەرێ مافێ ملله‌ته‌كێ ره‌سه‌ن یێ خودان (ئه‌رد، زمان، كو‌لتوور، دیرۆك، قوربانى) داخوازا خۆسه‌رییا خۆ بكه‌ت؟
ئەگەر بەرسڤ ب بەلێ بیت، دانپێدان ب ڤێ چەندێ نە پێدڤی ب گۆتار و دانوستاندنانە، نە کامیرەیا چاڤدێریێ و نە ژی ڕازیبوونا ئەفسەرەکێ ئیستخباراتێ یه.
ئەگەر بەرسڤ ب نەخێر بیت، نه فه‌لسه‌فه و نه دیمۆكراسییا گه‌لان و نه هیچ تیۆره‌كێ شیان نینن كو بشێت دایکا جانگۆریه‌كێ رازی بکەت کو کوڕێ وێ ژ بۆ دیمۆكراسییا گه‌لان جانێ خۆ كرییه قوربانی نە ژ پێخەمەت خۆسه‌رییا ملله‌ته‌كێ خۆرستى.
ڕاستییا کوژەک ئەوە:
شۆرش ب تۆپ و بالافران نامریت…
شۆرش وى ده‌مى دمریت ده‌مێ ئه‌و شۆرش دهێته تازیكرن و ژ ئارمانجا خۆ دهێته كرن، مینا ئه‌و شۆرشگێریێ مەلەڤانیێ دکەت بێی گۆشت، بێی هەستی، بێی بیردانک، و بێی نەخشە.
لەوما، باوەریێ ب وان فەلسەفا نەکە یێن ل سەر مێزێن دانوستاندنان دهێنە نڤیسین…
سەری بۆ وێ فەلسەفێ بچەمینە یا کو ل سەر کێلێن جانگۆرییان هاتییە نڤێسین.
ل سەر گۆڕێن وان جانگوریێن ل سەر پێیان جانێ خۆ ژ ده‌ست داى و چۆک بۆ دژمنى یان ژ ده‌ست دانا مافین خۆ یێن ره‌وا نەداناین و ئه‌ڤه‌یه فه‌لسه‌فا كوردایه‌تیێ و جانگۆرییان.
