ئەو ئالیێ یارییا شەترەنجێ ل رۆژھەلاتا ناڤین دەست پێ کری دەوله‌تا ئیرانێ یە، پێزانین ھەنە کو ئیران ل چەرخێ 6ێ یارییا شەترەنجێ دکر، دیارە کو ئەو ب خوه هۆستای یارییا شەترەنجێ یە و سیاسەتا خوه ژی وەک یارییا شەترەنجێ ب رێڤە دبەت، د شەترەنجێ دا ئالیێ ژ هه‌موویان ب ھێزتر سەربازێن وێ نە، ژ بەر کو سەرباز بەردەوام شەری دکەت و ل بەر ئالیێن دیتر د راوەستیت و وان دپارێزیت، «وەزیر، شاهـ، ھەسپ، فیل و كه‌لهه» ل بن ئەولەکارییا سەربازان دا نە، تایبەتمەندییەکا سەربازان ھەنە کو ئەگەر پێشڤە بچن دشێن رۆلێ خوه ب گوهه‌رن و ببن وەزیر و ھەسپ و كه‌لهه، شەترەنج بێ سەرباز ناھێت کرن، سیاسەت ژی هه‌ر وهایه و بێ سەرباز چ سیاسەت سەرناکەڤن.
ئیران د مێژوویا خوه دا بەردەوام خودان سەرباز بوویە و شیایە سەرکەفتنان ب دەست خوه بێخیت، جار کەساتی و جار رێکخستن و جار ژی عەشیرەتەک بووینە سەربازێن وێ، نموونە: ل ئێکەم دەولەتا کوردی دا (ھارپاکۆس) فەرماندارێ لەشکری بوو کو د بنەرەت دا سەربازێ ئیرانێ و د خزمەتا ئیرانێ دا بوو، لەورا بۆ ئەگەر دەولەتا کوردی بھێت ھەلوەشاندن، هه‌ر وها بەردەوام ئیرانێ سەربازێن ب ڤی ئاوایی بۆ خوه دروست کرینە.
ئیرانێ پشتی سالێن 2000ان تەختا شەترەنجێ رادەستی قاسم سوله‌یمانی کر و وی ب رێڤەبر
قاسم سوله‌یمانی وەک کەسایەتیەکێ ستراتیژی
قاسم سوله‌یمانی ژ ئالیێ کوردان ڤە وەک کەسەکێ نێزیک د ھات نیاسین، کوردێن رۆژھەلاتێ کوردستانێ ل سالا 1979ێ ل مھابادێ، قاسم سوله‌یمانی وەک کەسەکێ زالم نیاسی نە، کوردێن باشوورێ کوردستان ل سالێن ھەشتێیان د شەرێ ئیرانێ و ئیراقێ دا قاسم سوله‌یمانی نیاسینە، خەلکێ رۆژئاڤا و باکورێ کوردستانێ د بھارا ئەرەبی دا ئەڤ کەسە نیاسی یە، ل ڤان 50 سالێن دوماھیێ د جیھانێ دا چ کەسەک وەک قاسم سوله‌یمانی ب باندۆر نەبوویە.
قاسم سوله‌یمانی نەتنێ فەرماندارەکێ لەشکری بوو، ئەو ئینسانەک بوو کو ستراتیژی ئاڤا دکر، ب گشتی ئەو ستراتیژییا پێکدئینا ژ بۆ سەرکەفتنا «ھیلالا شیعی» بوو، بێ گومان د ستراتیژییا وی دا گەلەک جاران رێیا وی د ناڤ کوردان را دەرباز بوویە، قاسم سوله‌یمانی رێکخستنێن کوردان باش دنیاسین و پەیوەندی ژی دگەل گەلەکان ھەبوو، پشتی سالا 2003ێ و ژناڤچوونا سەدامی ب رێخستنێن کوردان ڤە مژوول بوو، ئەوی د خواست کوردان بێ باندۆر بکەت داکو دەستھەلاتا شیعی ل ئیراقێ سەربکەڤیت، د ھەمان دەمێ دا ل ناڤ خەلکێ سوننه ژی گەلەک ھەول دان وان پاشڤە بھێلیت، قاسم سوله‌یمانی پشتی سالا 2014ێ زێدەتر نێزیکی کوردان دبیت، ژ بەر کو قاسم سوله‌یمانی ژ بۆ «ھیلالا شیعی» پێدڤی ب ئاخا کوردستانێ بوو، د ھەمان دەمێ دا قاسم سوله‌یمانی کار دکر کو کورد نەبنە خودان ستاتۆ.
سەربازێن قاسم سوله‌یمانی «یه‌كێتی و په‌كه‌كه»
قاسم سوله‌یمانی دخواست ناکۆکیێن د ناڤبەرا کوردان دا زێدەتر بکەت و دخواست کوردان وەک زێرەڤان دانیتە سەر رێکا خوه، ژ بەر ھندێ خواست ھەموو کوردستان د رێیا به‌ره‌یا شیعی دا کۆم بکەت، جاران ب گەف و جار ژی ب رازی کرن نێزیکی خوه دکرن،PDK ێ ژ بەر کو ناخوازیت سیاسه‌تا وی ل چ به‌ره‌یه‌كی سه‌ربگریت ئەڤ چەندە قەبوول نەکر، بەلێ YNKێ و PKK بوونە سەربازێن شیعه‌یان و خزمەتا وان کرن، لەوما ژی ل سەر تەختا شەترەنجا قاسم سوله‌یمانی بۆ پەکەکێ جهـ ل ئیراقێ و باشوورێ کوردستانێ ھاتە دابین کرن، پەکەکێ پەیوەندی دگەل «عه‌بادی» و ھندەک وەزیران دروست کر، ژ رێڤەبەرێن پەکەکێ «ێبری ئۆک و رزا ئالتۆن» گەلەک جاران ل بەغدا و سلێمانیێ دگەل سیاسیێن شیعی یێن سەر ب ئیرانێ ل سەر نەخشەرێیا «سووریێ و رۆژئاڤایێ کوردستانێ» و «ئیراقێ و باشوورێ کوردستانێ» پلان چێکرن و ل ھەڤھاتن.
نموونە: «ئالیێ گەریلایێن پەکەکێ دەربازی کەرکووکێ کرین ئیران بوو، ژ بەر کو ئیرانێ خواستییە ھێزا پەکەکێ ل ناڤ کەرکووکێ وەک نوونەرێ کوردان ل به‌ره‌یا شیعی دا جهـ بگریت، ئەم دشێین بێژین کو پەکەکە ل کەرکووکێ وەک زێرەڤانێ ئیرانێ ئەرکێ خوه دبینیت، دەما قاسم سوله‌یمانی و ھێزا ئیرانی خواستین کەرکووکێ ژ دەستێ کوردان دەربێخن، ھێزێن پەکەکێ کو ل داقووق خوجهـ ببوون ب ھاتنا لەشکرێ ئیراقێ ب 4 دەمژمێران خوه ڤەکێشان و ل مەخموور خوجهـ بوون، ژ بەر کو ئەو ئاگەھدار بوون کو ھێزێن ئیراقێ دێ ھێرشی کەرکووک كه‌ن و لاھۆر شێخ جەنگی ژی ل سلێمانیێ دگەل نوونەرێ پەکەکێ پلان دانان کو پێکڤە ھێزێن خو ژ کەرکووکێ ڤەکێشن.
قاسم سوله‌یمانی و ئیران ل سەر تەختێ شەترەنجێ ھێرشەکا نوو پلان کرن ئەو ژی ئەو بوو کو پەکەکە ب ناڤێ یەبەشێ ل شه‌نگالێ خوه‌جهـ بن، یەبەشە نە رێخستنەکا کوردی یە، بەلکو یەبەشە زێرەڤانا پرۆژه‌یا »ھیلالا شیعی« یە ل شه‌نگالێ، یەبەشە ل گۆر قانوونا فەرمی کو ب حکوومەتا ئیراقێ ڤە گرێدایە و بەشەک ژ رێخستنێن حه‌شدا شه‌عبی یە، ژ حکوومەتا ئیراقێ مووچەی وەردگرن و ل ناڤا سیستەمێ حه‌شدا شه‌عبی دا خوه‌جهـ بووینە، پەکەکە ل 9/مژدارا/2018ێ داکو رێکێ ل ھاتنا قائیمقامێ شه‌نگالێ بگریت کو دەربازی شه‌نگال بیت، ھندەک لافیتە دانە دەست کۆمەکا ژن و زارۆکان و نەھێلان قائیمقام دەربازی شه‌نگالێ ببیت، ل ھەمان دەمێ دا پەکەکێ رێک دا حه‌شدا شه‌عبی ل شه‌نگالێ بارەگه‌هێن لەشکری دروست بکەت، سەربازێن حه‌شدا شه‌عبی کو ژ بەسرە و نەجەف ھاتبوون ل شه‌نگالێ خوه‌جهـ بوون، بەلێ رێک نەھاتە دان پێشمەرگە دەربازی شه‌نگالێ بیت، ئەڤرۆ ھێزێن یەبەشێ و حه‌شدا شه‌عبی ب ھەڤرا ئەرکێ خوه دبینن، پەکەکە ل ڤان 4 سالێن دوماھیێ خەباتا خوه ل شه‌نگالێ ل سەر ڤێ ئارمانجێ ب رێڤەبر کو خەلکێ ئێزدی بدەت قەبوول کرن کو حکوومەتا کوردستانێ خرابە و پێشمەرگە دوژمنە و پێویستی ب دەولەتا کوردی نینە و شه‌نگال نەئاخا کوردستانێ یە و گرێدای ئیراقێ یە، پەکەکە بەردەوام ڤان پرۆپاگندان دکەت ھەتا کو شه‌نگال ئێخستییە د بن کۆنترۆلا حه‌شدا شه‌عبی دا.
دەما کو ھەر کەس ھزر دکەت پەکەکێ گەلێ کوردستانێ ژ داعش دپارێزیت، بەلێ د بنەرەت دا ئەو تشتێ ل پشت پەردێ چێدبوو ئەو بوو کو پەکەکە بەشەکە ژ پرۆژه‌یا «ھیلالا شیعی» کو ل کوردستانێ جێبەجێ دکەت، د بنەرەت دا پەکەکە ل گۆر بەرژەوەندییا «ھیلالا شیعی» ل باشوورێ کوردستانێ ھاتییە خوه‌جهـ کرن، داکو ل کوردستانێ رێگری ل پرۆژه‌یێ وێ نەھێت کرن، ئەگەر پشتی سالا 2014ێ تەماشای راگەھاندنا پەکەکێ بکەین، دێ بینین کو پەکەکە تنێ حکوومەتا باشوورێ کوردستانێ رەش کرییە و خواستییە رەشبینییەکێ ل جه‌م خەلکێ کوردستانێ دروست بکەت، تنێ بەرژەوەندییا حکوومەتا ئیراقێ و ئێکبوونا ئاخا ئیراقێ پاراستییە.
پێویست ناکەت ئەم ل سەر YNKێ بنڤیسین کو ل سەر تەختا شەترەنجا قاسم سوله‌یمانی چەند خزمەتا «ھیلالا شیعی» کریە، YNKێ د پلانەکا قرێژ دا باژێرێ کەرکووک فرۆتە ئیرانێ، YNKێ وەک شیرەتکارێ دەولەتا ئیراقێ بوو ژ بۆ ژناڤبرنا حکوومەتا کوردستانێ، ژ بەرپرسێن YNKێ «عادل موراد» دەمێ «نووری مالکی» سەرۆکێ وەزیران داخواز ژێ کربوو کو کو مووچه‌یێن فەرمانبەرێن حکومەتا کوردستانێ ببریت و ل وی دەمی دا حکومەتا کوردستانێ نەشێت خوه برێڤە ببەت و دێ تەسلیمی حکومەتا ئیراقێ بیت.
مێژوو دێ بەردەوام ل سەر پەیوەندییا YNKێ و PKKێ و قاسم سوله‌یمانی نڤیسیت، نوکە ئەم دێ ھێینە سەر بابەتێ سەرەکی «قاسم سوله‌یمانی ژ بۆ شەترەنجا دەستھەلاتدارییا شیعه‌یان ھەم ستراتژیک بوو و ھەم فەرماندار بوو و هه‌ر وها دیپلۆمات بوو»، فەرماندارێ شەترەنجا شیعه‌یان ھاتە کوشتن، بەلێ تەختێ شەترەنجێ مایە، سەربازێن وی « YNKو PKK» د یارییا وی دا دێ چاوان رۆلێ خوه ب جهـ ئینن، ئەرێ دێ بەرژەوەندییا کورد و کوردستانێ دا ئەساس وەرگرن، یان ل گۆر دەستھەلاتدارییا شیعه‌یان دێ دەستھەلاتا کوردی فەتسینن؟
د ڤێ قۆناغێ دا دڤێت چاڤێ کوردان ل تەختێ شەترەنجێ بیت و راستییان ببینیت.
