ل ده‌مه‌كی به‌لاڤبوونا ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ ل ناڤ چینێ و هه‌ژماره‌كا وه‌لاتێن جیهانێ به‌رده‌وام، گه‌له‌ك به‌حس و شرۆڤه ل مه‌دیایی ل دۆر ڤی ڤایرۆسی هه‌نه كو ره‌نگه ئه‌ڤی ڤایرۆسی هنده‌ك ئارمانجێن ڤه‌شارتی هه‌بن، ب گۆتنه‌كا دی: «ئه‌ڤ ڤایرۆسه چێكری بیت».
ل گۆر داوی ئامار، هه‌تا نها 814 كه‌سان جانێ خوه ب ڤایرۆسا كۆرۆنایێ ژ ده‌ست دا ینه، 37 هزار و 591 كه‌س تووشبوویی هه‌نه، هه‌روه‌ها ژ سه‌رجه‌مێ تووشبوویان، ره‌وشا 6 هزار و 188 كه‌سان نه یا باشه، ژ بلی چینێ 64 حاله‌ت ل 27 وه‌لاتان هاتینه تۆمار كرن.
ل گۆر كۆڤارا «ناشنال ئێنترێست»، پێشبینیێن ژێده‌رێ ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ نها هنده‌ك ره‌هندێن جیۆسیاسی وه‌رگرتینه، هنده‌ك سیاسه‌تمه‌دارێن رۆس ل وێ باوه‌رێ نه كو كۆرۆنا چه‌كه‌كێ بایۆلۆجی یێ ئه‌مه‌ریكی یه و ئارمانج پێ مۆسكۆ و په‌كینن.
لێ د هه‌مان ده‌م دا كۆڤارێ به‌حسا سه‌ره‌ده‌رییا ڤلادیمێر پۆتین و كرێملێنێ دگه‌ل نه‌رینا وان سیاسه‌تمه‌داران كرییه و ده‌ست نیشان كرییه كو پۆتین و كرملێنێ ته‌نێ هه‌ڤسۆزی ژ بۆ قوربانیێن كۆرۆنایێ دیار كرینه و به‌رهه‌ڤی ژ بۆ هاریكارییا حكوومه‌تا چینێ نیشان داینه.
ئه‌ركێ تاقیگه‌هێن بایۆلۆجی یێن ئه‌مه‌ریكایێ ل گورجستانێ، ئۆكراینا، ئۆزبه‌كستانێ چی یه؟
پێگه‌ها «Zvezda» یێ رووسی كو ژ ئالیێ وه‌زاره‌تا به‌رگریێ ڤه دهێت پشته‌ڤانیكرن، گۆتاره‌ك ل داوییا مه‌ها رابووری ل ژێر ناڤێ «ڤایرۆسا كۆرۆنا: جه‌نگا بایۆلۆجی یا ئه‌مه‌ریكی ل دژی رووسیا و چینێ به‌لاڤكرییه»، ئه‌ڤ گۆتاره به‌حسا وان خوساره‌تیێن مه‌زن دكه‌ت كو ب ئابوورا چینێ كه‌فتینه و «تیۆرییا پیلانگێریێ» یا ئه‌مه‌ریكی ب نموونه ئینایه، هه‌روه‌ها به‌حس دكه‌ت كو ئارمانجا ئه‌مه‌ریكایێ لاوازكرنا چینێ یه د گه‌را بهێت یا گۆتوبێژێن بازرگانی دا كو پتری ساله‌كێ یه ل ناڤبه‌را چینێ و ئه‌مه‌ریكایێ دهێنه كرن.
هه‌مان گۆتارێ به‌حسا گۆمانێن رووسیێ كرییه كو ئه‌مه‌ریكایێ هه‌ژماره‌كا تاقیگه‌هێن بایۆلۆجی ل هنده‌ك ولاتێن وه‌ك «گورجستانێ، ئۆكراینا، ئۆزبه‌كستانێ» هه‌نه، هه‌ر چه‌نده كو ئه‌مه‌ریكایێ ل سالا 1975ێ په‌یمانا جنێڤ یا چه‌كێن بایۆلۆجی ئیمزا كرییه.
د گۆتاره‌ێ دا وه‌ها هاتییه نڤیسین: ڤان تاقیگه‌هێن ئه‌مه‌ریكایێ نیازه‌كا قرێژ ل پشته، ب تایبه‌ت پشتی به‌لاڤبوونا ده‌نگۆیێ تاقیكرنا ئه‌مه‌ریكایێ ژ بۆ چه‌كه‌كێ بایۆلۆجی یێ كوژه‌ك ل گورجستانێ كو ل سه‌ر هنده‌ك ولاتیێن وی ولاتی هاتییه تێست كرن.
ئه‌رێ راسته پێنتاگۆن و كۆمپانیێن ده‌رمانان كۆرۆنا چێكرییه و بۆچی باژارێ «ووهان» هات ده‌ست نیشان كرن؟
ژ ئالییه‌كێ دی ڤه، سه‌ركرده‌یێ پارتییا لیبرال دیمۆكراتا رووسێ، ڤلادیمێر جێرینفۆكی د داخۆیانییا خوه دا ژ بۆ رادیۆیا مۆسكۆ گۆتییه: «پێنتاگۆن ب هاریكارییا هه‌ژماره‌كا كۆمپانیێن ده‌رمانان ل پشت ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ نه، ئارمانج پێ ژناڤبرنا هنده‌ك گرۆپێن ده‌ست نیشان كری یێن ولاتییانه ل هنده‌ك ولاتان».
هه‌مان نه‌رین ژ ئالیێ سیاسه‌تمه‌دار ئیگۆر نیكۆلین ڤه هاته دان وه‌ختێ گۆتی: «هه‌لبژارتنا باژارێ ووهان ژ بۆ به‌لاڤكرنا ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ ژ به‌ر هه‌بوونا (په‌یمانگه‌نها ووهان یا زانستێن ڤایرۆسی) یه كو ئه‌ڤ په‌یمانگه‌هه زانیاریێن پر بها ژ بۆ پێنتاگۆنێ و هه‌والگیرییا ئه‌مه‌ریكایێ دابین دكه‌ت ل ده‌ربارا تێستێن بایۆلۆجی».
ئیگۆر نیكۆلین دبێژیت: «تاقیگه‌هێن ئه‌مه‌ریكایێ ل ولاتێن ناڤهاتی ب ئه‌ركێ كۆم كرن و چاره‌سه‌ركرنا مادده‌یێن جینی یێن ولاتیێن رووس و چینی رادبن، ب ئارمانجا دروستكرنا ڤایرۆسه‌كێ نه‌ژاد په‌رستی ژ بۆ ژناڤبرنا هنده‌ك گه‌لێن ده‌ست نیشان كری».
ئه‌مه‌ریكا چه‌كێ بایۆلۆجی بۆ لاوازكرنا كێ ب كار دئینیت؟
هه‌ر ل ڤێ ده‌ربارێ دا، بسپۆرێ سه‌ربازی یێ رووسی، ڤیكتۆر بارانیتس نه‌رینه‌كا هه‌ڤشێوه هه‌یه و دبێژیت: «جه‌نگا بایۆلۆجی بوویه چه‌كه‌كێ نوو ئه‌مه‌ریكا ژ بۆ سه‌ركه‌فتنێ ل سه‌ر هه‌ڤركێن خوه یێن سه‌ره‌كی (رووسیا و چین) بكار دئینیت».
لێ دگه‌ل ڤان نه‌رینان، هه‌یا نها چ به‌لگه‌یێن زانستی نینن كو ڤان راستییا ڤان نه‌رینان ب سه‌لمینیت، هه‌ر وها به‌لاڤبوونا ڤایرۆسی ل پتری ولاته‌كی وێ نه‌رینێ ب زه‌حمه‌ت دئێخیت كو ژ بۆ ژناڤبرنا ولاته‌كێ ده‌ست نیشان كری هاتییه دروست كرن.
