ل 23 ڤێ مه‌هێ رۆژەڤەکا گرنگ ل کوردستانێ هەبوو، ل ئەنقەرە کۆنگره‌یا 4ێ یا هەدەپێ هاتە ساز كرن، ئانکو هەڤسەرۆکێن هەدەپێ هاتنە هەلبژارتن، د هەمان دەم دا گالاتاسارای پشتی 20 سالان شیا بۆ جارا ئێکێ ل ئەردێ فەنەرباخچێ دا ب سەر فەنەرباخچێ دا سەرکەفتنێ تۆمار بکەت، باژێرێن مەزن یێن باکورێ کوردستانێ ئامەد، وان و باتمان ب هزاران مرۆڤ دەرکەفتنە کۆلانان و سەرکەفتنا گالاتاسارایێ ب جۆشەکا مەزن پیرۆز کر.
دەمێ کو کۆلانێن باژێرێن کوردستانێ بۆ سەرکەفتنا یانا گالاتاسارای بوونە جهێ پیرۆزباهیان، ل ناڤچەیا وانێ ئەلباک (باشقالان)ێ، ژبەر سەدەما بیڤەلەرزا باکورێ کوردستانێ گری و شینی بۆ مریێن خۆ دکرن و ب دەهان زارۆ ژ دەرڤە د ناڤا بەفرێ دا ل بەر ئاگرێ چۆلی ل بن پارچەیێن نایلۆنی دا خۆ د نخافت.
ئەو دایکا دڤیا زارۆکێ خۆ گەرم بکەت و هەوارا خۆ دبرە دەف خودێ ئەو کوردستان ب خۆ یە و کەسێ ئاگەهـ ژ وێ نەبوو، د ناڤ خۆ دا د گەڤزی، د هەمان دەم دا گرۆپەکێ کو تووشی «ترکبوونێ» ببوون ل کۆلانێن باژێرێن مە پیرۆزباهیا یانەیا گالاتاسارای دکر حەتا ل ئامەدێ ل سەر هەردو یانەیان ب چه‌قۆكان رابوون هه‌ڤدو، بەلێ رۆژا 23ێ شوباتێ دیمەنێن کوردستانێ ئەڤە ددا نیشاندان كو ل باکورێ کوردستانێ گەل وەک دو چینان دابەش بوویە، ئەڤە نەجودابوونەکا وەکی «زەنگین-هەژار»، یان «گوندی و باژێری» یە، ئەڤە یێن ب ترکبوونێ سەرکەفتی و یێن نەبووینە ترک وەک دو بەشێن جودا د دەتە دیار کرن.
گەلۆ راستیا ڤێ ترکیه‌بوونێ چیە؟
پەیڤا ترکیه‌بوون وەک براتیا گەلان، ئاشتی، ژیانا هەڤبەش و گەلەک پەیڤێن وەک ڤێ یێن هەستیار و مەعسووم دهێتە ئەرکدار کرن، لێ ئەڤە پەیڤەکا سیاسی یە، دەما کو ل سەر پەیڤەکا سیاسی و رێڤەبەری شرۆڤەکرنەک ب هەستیاری و مەعنەوی بهێتە کرن، مرۆڤ دزانیت کو جەوهەرێ ڤێ پەیڤێ دهێتە ڤەشارتن، ژبەرکو بوویەرێن پارادیکما «نموونە و چارچووڤێ هزری و فه‌رهه‌نگی یە کو کۆمەک ژ نمۆنەیان و تیۆریان بۆ گرۆپەکی یان جڤاکەکی دیار کرینە».
سیاسەت و رێڤەبەری ل گەل هەستیارییا تاکەکەسی ناگونجیت، بوو نموونە براتی پەیڤەکا شەخسی یە، لێ بەلێ سیاسەت بەرژەوەندی یە، شریکاتی یە، تفاق و ستراتیجی یە، گەل نابنە برا، گەل حەتا لایەنێن مافێن هەڤبەش و بەردەوامکرنا هەبوونا خۆ رۆژا خۆ و پاشەرۆژا خۆ مسۆگەرنەکەن و پێک نەهێن، کێشەیێن د ناڤبەرا سەردەست و بن دەستان دا چارەسەر نابن، ب کورتی پەیڤا براتییا د ناڤبەرا ترک و کوردان دا پەیڤەکا سیاسی یە د کەتواری دا چ رامان ژ بۆ نینە، هەمان دەم کورد و فارس، کورد و عەرەب وەکی برا دیتن ژی پەیڤەکا سیاسی یە و چ بەرژەوەندییەک بۆ کوردان تێدا نینە.
پەکەکێ پشتی سالا 1999ێ ب فەرمی ئایدۆلۆژیا خۆ ل سەر براتییا کورد و ترکان ئاڤا کر، لێ بەلێ چ دەستکەفت بۆ کوردان دروست ب دەستڤە نەئینان، بەره‌ڤاژی بۆ کوردستانا باکور بوویە بنگەهێ ئاسمیلاسیۆنێ.
پیرۆزباهیێن یانەیا گالاتاسارای ل باتمان، ئامەد و وانێ دیار دکەن کو ئەڤ خەتا براتیێ سەرکەفتن ئینایە، پێویستە یێ بن دەست باش بزانیت یێ سەردەست چەند ب هێز بیت رزگار بوونا وی ئەو قاس زەحمەتە.
د وەلاتەکێ بن دەست دا ژ سیاسەت حەتا ئابوورێ، پیشەسازی حەتا وەرزشێ، یاسایێ حەتا زانستێ د هەموو بوارێن ژیانێ دا ب هێز بوون دبیتە بنگەهێ کوورکرنا بن دەستیێ، یێ کو ئاخافتنا وان کۆمارا ترکیا دیمۆکراتیک بیت، ئیرانەکا ب هێز بیت ب چ رەنگان نەشێت نوونه‌راتییا پاشەرۆژا کوردستانێ بکەت، د کۆنگره‌یا هەدەپێ یا 4ێ دا هەڤسەرۆکێ بەرپرسێ کارێ رێخستنی ئەلیجان ئۆنلی دبێژیت: «د کەربێن هەموو کەسان دا، ئەز دبێژم ئەم نەحزبەکا کوردی نە، بەلکو ئەم حزبەکا ترکیێ نە» ئەڤ گۆتنا هاتیە کرن نە بەس تنێ ژ بۆ کۆنگره‌یا هەدەپێ، بەلکو ژ بۆ ڤان 20 سالێن رابووری و ئەو هزرا ل سەر کوردان هاتییە فەرزکرن گەلەک گرنگە.
گەلۆ ئەلیجان ئونلی د کەربێن کێ دا دێ ترکیه‌بوونێ دروست کەت؟ ئەو دخوازیت ژ بۆ کێ ئیسبات بکەت؟ بۆچی ب هێرسەکا مەزن و ب سەربلندی ئەڤ تشتە گۆت؟ دێ کەربێ دگەل کێ کەت؟ حەتا ئەم بەرسڤا ڤان نەزانین ئەم نەشێین د هەدەپێ بگەهین.
ترکیه‌بوون خۆش دیتنا داگیرکاریێ یە
بەری نۆکە داگیرکاران تنێ ب فیزیکی، جوگرافی و ئابووری دخواست خۆ بمەشینن، لێ ئەڤرۆ سیاسەتەکا ئەنتەگراسیۆنێ (تەڤلیهەڤبوونێ) بکار دئینیت، ئانکو یێ داگیر دکەت نەتنێ جوگرافی یە بەلکو مەژینە ژی، ئارمانجا وان ب هەموو ئاوایی داگیرکرنا هەبوونا گەلێ کوردە.
داگیرکاری ئێکەم جار ژ هزرێ دەستپێدکەت دژواری و زۆرداری چ جاران نەشێت مرۆڤ و جڤاکان داگیر بکەت، سەرکەفتنا داگیرکاریێ ب داگیرکرنا دلا بەردەوامیێ دکەت، ترکیێ ژ بەر دیرۆکا خۆ یا کەڤنار دزانیت کو ئەو کەسێ هاتبیتە داگیر کرن دێ چاوا ب رێڤەبەت، دەولەتا داگیرکار یا ترک ژ بۆ کو دلێ کوردان داگیر بکەت دو رێک بکارئینان، رێکا ئێکێ ئایینەکێ هەڤبەش کو ئەو ئایین ژی ئیسلام بوو ل سەر جڤاکا کورد کارتێکرنەک مەزن دروست کر، لێ بەلێ دیسا ژی نەشیا ب هەموو ئاوایان جڤاکا کوردی بێخیتە بن کارتێکرنا ترکیێ، رێکا دوێ پرۆژه‌یا ترکیه‌بوونێ یە، پەیڤا ترکیه‌بوونێ وەک راستییەکا داگیرکاریێ ناهێتە دیتن نموونە: ژنەک کو هەموو رۆژان قوتانێ ژ زەلامێ خۆ دخۆت و ل بەندێ بمینیت کو دێ زەلامێ وێ چێبیت ب وی حالێ خۆ یێ ئێخسیر و لاواز، راستیا مەیا جڤاکی ژی د ناڤا ڤێ پەیڤا ترکیه‌بوونێ دا دهێتە ڤێ واتایێ.
ترکیەبوون شیوازێ کۆوێلەبوونا ب رەزامەندی یە، سیاسەتا دەولەتێ یا ترککرنێ ل گۆر چارچووڤێ بەرنامەیەکێ گاڤ ب گاڤ برێڤە دچیت، سەرۆككۆمارێ بەرێ یێ ترکیێ، سلێمان دەمیرەل سالا 1992ێ دگۆت: چ کێشە ب ناڤێ کێشەیا کوردان ل ترکیێ نینە، ئەم راستیا کوردان قەبوول ناکەین ل دووڤ ڤێ گۆتنا وی سیاسەتا دەولەتێ ب ئاوایەک بنگەهی هات گوهارتن و ئۆتۆئاسمیلاسیۆنێ (حەلاندنا ئۆتۆماتیکی یا کوردان دناڤ ترکان دا- تتریک) دەست پێ کرن، د ئەساسێ وێ دا ئەڤە 28 سالە کورد ب ڤێ پۆلەتیکایێ دهێن حەلاندن ب تایبەتی ژی پارادیکما عەبدوللا ئۆجالان یا کۆمارا ده‌مۆکراتیک بوو پالپشتێ ڤێ پرۆژه‌یا ئاسمیلاسیۆنێ (حەلاندنێ) ژ وێ دیرۆکێ حەتا نها پەکەکە شەرێ گەریلاتیێ دکەت ب ده‌هان هزار كه‌سان ژ گەنجێن کورد ب تنێ ل باکورێ کوردستانێ جانی خۆ کرە قوربانی، ب هزاران کەس هاتینە گرتن گەلۆ ئەڤە هەموو ژ بۆ ده‌مۆکراتیک کرنا ترکیێ هاتنە کرن، یانی کوردان زارۆکێن خۆ ژ بۆ کۆمارا ده‌مۆکراتیک کرنە قوربانی.
کەسێن خۆدان نەرین و جەوهەرا وەلاتپارێزیێ حەتا دوماهییا ڤێ کۆنگره‌یێ ژی هشیاری ددانە ناڤەندا هەدەپێ داکو هەڤسەرۆکێن باشتر هەلبژێرن، کوردەکی دگۆت: پەرڤین بولدان نه‌هەژی ڤی ئەرکی یە لێ د راستیا هەدەپێ دا کی بۆ سەرۆکاتیێ بهێتە هه‌لبژارتن ژی نەشێت ئەنجامێ بگوهه‌ریت، ژ بەر کو کێشە نە د هەدەپێ دا یە، بەلکو کێشە د ستراتیژییا پەکەکێ یا سیاسی دا یە، پەیڤا ترکیبوونێ د راستیا خۆ یا پراکتیکی دا ترک بوون ئاڤا کر، کێشەیەکا دی یا سەرەکی ژی ئەڤەیە کو رۆشەنبیرێن کورد ئەڤ پەیڤا ترکیەبوونێ شرۆڤە نەکر.
ترکیه‌بوون دانانا سەرێ ترکانه لسەر لەشێ کوردانە
گالاتاسارایێ د یاریێ دا سەرکەفتنەک مەزن ب دەست خۆ ڤە ئینا، پاش 20 سالان شیا سەرکەفتنێ ل سەر فەنەرباخچێ تۆمار بکەت کوردان پیرۆزباهی لێ کر، لی مخابن ئەوێ فەنەرباخچێ و گالاتاسارایێ دەما داگیرکرنا رۆژئاڤایێ کوردستانێ بانگاوازییا هاریکاریێ ژ بۆ ئارتێشا ترکیێ دکر، رێڤەبەرێ تەکنیکی یێ گالاتاسارایێ فاتیح تەریم گۆتارەک تایبەت بەلاڤ کر و تێدا گۆت: ئەم پشتەڤانێن ئارتێش و لەشکرێ خۆینە حەتا دوماهیێ، ئەم ب وەلات و مللەتێ خۆڤە حەتا دوماهیێ دێ ل سەر پێیا بین.
گەلۆ کوردەک بۆچی هاندەرێ یانەیەک ب ڤی رەنگی یە ژ بەر کو کوردێن باکور ئێدی ترکیەبوونێ نۆرمال دبینن، ترکیە بوون دهێتە واتەیا ل سەر لەشێ کوردان دانانا سەرێ ترکان، تشتێ ل کۆنگرەیا هەدەپێ دا هاتی ئەنجامدان ژی تەکەزکرنا ڤێ هزرا ترک بوونێ یە، گۆتنێن ئەلیجان ئونلی ژی نەکەربەک بەرانبەر دەولەتێ یە، بەره‌ڤاژی کەربەکە ل دژی وان کوردێن ترکیەبوونێ قەبوول ناکەن، ب ستەمکاری دبێژیتە کوردان بۆچی هوون نابنە ترک، دبێژیتە مە مێشک و سەر کرە ترک ئێدی ئەم دێ ڤێ نەساخیێ بەلاڤی هەموو لەشی کەین.
ئێدی ل باکورێ کوردستانێ کورد وەک کوردێن ترک بوویی و کوردێن ترک نەبوویی پارچە بووینە، هەدەپە و پەکەکە سەرکێشییا کوردێن ترک بوویی دکەن ژ بەر ڤێ ژی د کۆنگره‌ی دا هەدەپە سەرکەفت، گالاتاسارای سەرکەفت، کوردێ وەلات پارێز ژی هەکەر خلاس ژی نەبووبن لێ بەلێ پڕ لاوازە و سەرنەکەفتییە.
ئەڤ رەوشە ب زانست و رێخستن کرنێ دێ هێتە دەرباز کرن، ب تنێ پێویستە کورد بزانن کو ترکیە بوون و ترک بوون د بنگەهێ خۆ دا یەک تشتە، ئەم ب هزرێن نووی ژ نووی ڤە دەست پێ بکەین.
