داوی گۆتنێن قاسملۆ به‌رییا خوینا وی ل سه‌ر ماسه‌یا دانوسته‌ندنان بهێت رژداندن
خوه‌سه‌ری نابه وه‌ره گوهه‌رین، ئه‌ڤ په‌یڤ ژ بۆ گه‌لێ رۆژهلات عاتیفی و دیرۆكی یه
ئیرۆ 31 سال ل سه‌ر ته‌رۆر كرنا «عه‌بدولره‌حمان قاسملۆ » ده‌رباس دبن، وه‌ختا كو د رۆژه‌كه وه‌كه ئیرۆ ده ل 13 تیرمه‌ها سالا 1989ان ل ڤیه‌نا یا پایته‌ختا نه‌مسایێ، ژ ئالیێ ئیسخباراتا ئیرانێ ڤه ل گه‌ل دوو هه‌ڤرێیێن خوه تێن شه‌هید كرن، قاسملۆ د داوی ساعه‌تێن ژیانا خوه ده، ل سه‌ر مافێن گه‌لێ كورد موكر بوو، وی د نیقاشێن دگه‌ل ره‌ژیما ئیرانێ ده گۆت: «ئه‌م مه‌ركه‌زیه‌تا ته‌هرانێ ره‌د دكن، پێویسته زمانێ كوردی ل رۆژهلات فه‌رمی به، ئه‌ردنیگارییا رۆژهلات وه‌ره دیار كرن، ئه‌م ب تو ئاوا رێ نادن خوه‌سه‌ری وه‌ره گوهه‌رین».
عه‌بدولره‌حمان قاسملۆ ل 22 دیسامبه‌را سالا 1930ان، ل باژارێ ئۆرمیێ ژ داییك بوویه، خوه‌ندنا خوه هه‌یا زانینگه‌هێ ل ور و ته‌هرانێ ب داوی كرییه، پشتره به‌ر ب ئه‌ورۆپایێ دچه ژ بۆ ته‌مام كرنا خوه‌ندنێ، ل فره‌نسایێ و چیك و سلۆفاكیایێ زانستێن سیاسی و جڤاكی خوه‌ندن، لێ به‌لێ وی ل تو ده‌مه‌كێ ئێش، ئازار و به‌رپرسیارییا خوه یا ل همبه‌ر گه‌لێ كورد ل رۆژهلاتا ولات ژبیر نه‌كر.
قاسملۆ وه‌كه رۆشه‌نبیره‌كێ كورد ل سالا 1952 ته‌ڤلی موخاله‌فه‌تا ده‌مۆكرات دبه، ل سه‌ر ده‌ما حكوومه‌تا «د. موسه‌ده‌ق»، پشتره ڤه‌دگه‌ره ئیرانێ و خه‌باتا خوه یا سیاسی د دۆمینه، ل وێ ده‌مێ ناڤوده‌نگییه‌كه هه‌ری مه‌زن ژ بۆ قاسملۆ چێدبه، نه‌ته‌نێ ل ناڤا گه‌لێ كورد، به‌لكو ل ناڤا چه‌پێن ئیرانێ ژی، پشتره جاره‌كه دن ڤه‌دگه‌ره ئه‌ورۆپایێ.
قاسملۆ ل ئه‌ورۆپایێ وه‌كه مامۆسته ل زانینگه‌هێن پراگ و پاریسێ ده‌رسێن زمانێ كوردی و ئابووری ددان و هه‌یا سالا 1961ان، رۆله‌كه ئاكتیڤ د دامه‌زراندنا یه‌كێتییا لاوێن ده‌مۆكراتا كوردستانێ ده هه‌بوو كو ب یه‌ك ژ سازیێن پارتییا ده‌مۆكراتا ئیرانێ دهات حه‌ساب كرن، د ده‌مه‌ك كن ده، قاسملۆ دبه ئه‌ندامێ پارتیێ و د ته‌ڤ ئۆرگانێن وێ ده وه‌زیفه دار دبه هه‌یا وه‌كه ئه‌میندارێ پارتیێ تێ هلبژارتن.
عه‌بدولره‌حمان قاسملۆ ل سالا 1978ان كاری 20 هه‌زار پێشمه‌رگه‌یان كۆم بكه و ئێریشی سپایێ ئیرانێ بكه، گه‌لێ كورد ل رۆژهلاتا ولات هێڤیێن مه‌زن پێره خستبوون، وان هێز د قاسملۆ و پێشمه‌رگه‌یان ره د دیت، لێ به‌لێ ره‌ژیمێن ئیرانێ و ب ئالیكارییا هه‌ژماره‌كه ده‌ست نیشان كری یا سه‌رۆكهۆزێن رۆژهلات كو بوونه سه‌ده‌م بزاڤا رزگاریخوازا گه‌لێ كورد لاواز ببه، میناك وه‌ختا گه‌نه‌رالێن سپایێ ئیرانێ ده‌ستهلاتدارێن هۆز و جڤاكا كوردی ژ بۆ لێدانا دۆزا كوردی ب خوه ب كار تینان، به‌لكو زێده‌تر بزاڤا رزگاریخواز زراره‌كه مه‌زنتر خوار وه‌ختا كو ئیرانێ هنه‌ك سه‌رۆك هۆزێن كورد وه‌كه «مام عه‌زیز قه‌ره‌نی» سه‌رۆكێهۆزێ «مامش» و «بایه‌زید ئاغا» سه‌رۆكێهۆزا «مانگۆر» ته‌ڤلی سپای كرین، ئه‌ڤ كارێ قرێژ یێ ڤان سه‌رۆكهۆزان زرار گهاندن دۆزا كوردی ل رۆژهلات، وه‌كه چاوا ره‌ژیما سه‌دام ل باشوورێ كوردستانێ جاش ل خوه كۆم كرین و هنه‌ك سه‌رۆكهۆز ب سه‌رپه‌رشتییا وان جاشان ئه‌ركدار كرین.
ئیرانێ چاوا قاسملۆ كێشی ماسه‌یا نیقاشێ كر
ره‌ژیما ئیرانێ كاری پشتی ڤان بوویه‌ران عه‌بدولره‌حمان قاسملۆی كێشی ماسه‌یا نیقاشێ بكه، لێ به‌لێ ئامانجه‌ك قرێژ ل پشت ڤێ هه‌ولا ئیرانێ هه‌بوو، ژ به‌ر كو ئه‌ڤ ره‌ژیما هۆڤ ته‌نێ زمانێ غه‌در و ئیخانه‌تێ دزانه.
عه‌بدولرحمان قاسملۆ و دو هه‌ڤرێیێن خوه ل نه‌مسایێ بوون وه‌ختا كو قۆناغا گۆتوبێژان ده‌ست پێ كری، پاش چه‌ندین كۆمبوونان ل گه‌ل ره‌ژیما ئیرانێ ب وه‌ختێن جودا، وی د داوی ساعه‌تێن ژیانا خوه ده ل رۆژا 13 تیرمه‌ها سالا 1989ان ب نوونه‌رێن ره‌ژیما ئیرانێ گۆت كو:
«ئه‌و گرفتێن كو هوون دبێژن ب سه‌ده‌ما خوه‌سه‌ریێ نه (خوه‌سه‌رییا برێڤه‌برنێ) قه‌بوول ناكه‌م، ئاغایێ خامنه‌یی و ئاغایێ ره‌فسه‌نجانی دكارن د نمێژا ئینی یا ته‌هرانێ ده، باس ل مه‌سه‌لا خوه‌سه‌رییا كوردستانێ بكن».
كیژان مه‌رج بوون كو قاسملۆ ب سه‌ده‌ما وان ژ بال ئیرانێ ڤه تێ ته‌رۆر كرن
قاسملۆ پشتره دبێژه: مه باوه‌ر ب 4 خالێن سه‌ره‌كه هه‌یه:
یێك: خوه‌سه‌ری ب واتایا كۆم نه‌كرنا ده‌ستهلاتێ ل ناڤه‌ندی.
ددوو: ژ بۆ مه گرینگه زمانێ كوردی، كوردی پێویسته زمانێ فه‌رمی یێ ناڤچه‌یێن كورد نشین به.
سسێ: ده‌ست نیشان كرنا سینۆرێن هه‌رێمی یێن خوه‌سه‌ریێ، ژ بۆ ڤێ ژی پێویسته ناڤچه‌یێن جوگرافی، ئابووری یێن كوردان ل به‌ر چاڤ وه‌رن گرتن.
چار: دابین كرنا ئاساییشا ناڤچه‌یێن كوردی كو ئه‌ڤ یه‌ك ژی پێویسته ب كوردان ب خوه وه‌ره ئه‌نجام دایین.
عه‌بدولرحمان قاسملۆ ب شاندێ ره‌ژیما ئیرانێ دبێژه: «مه ژ ڤێ زێده‌تر تو تشته‌كا دی داخواز نه‌كرییه، ئه‌ڤ مه‌رج واقعینه و دكارین ده یه وه‌رن جی ب جی كرن».
تشتا كو قاسملۆ ژ بۆ شاندیێن ره‌ژیما ئیرانێ ته‌كه‌ز كری ئه‌ڤ بوو كو نابه په‌یڤا خوه‌سه‌ریێ وه‌ره گوهه‌رتن، ژ به‌ر كو ئه‌ڤ په‌یڤ ژ بۆ كوردێن رۆژهلاتا پرسه‌كه عاتیفی و دیرۆكی پێره یه.
خوینا وی ل سه‌ر ماسه‌یا دانوستاندنان هات رژاندن
پاش ڤان نیقاشان، نوونه‌رێ ره‌ژیما ئیرانێ «سه‌حراڕودی» ب قاسملۆ و هه‌ڤرێیێن وی دبێژه كو پێویسته ئه‌م پێوه‌ندیێ ب ته‌هرانێ بكین، بریار ئه‌و بوو رۆژا په‌ی 13ی تیرمه‌هێ جاره‌كه دن جڤینه‌كێ ل دار بخن ژ بۆ كو نیقاشێ ب دۆمینن، لێ به‌لێ ژ نشكه‌كێ ڤه، ده‌نگێ گولله‌یان تێ بهیستن، پۆلیسێن نه‌مسایێ ژ ئالیێ جیرانان ڤه تێن هایدار كرن و وه‌ختا پۆلیس دچن هوندرێ شوقێ ده، جه‌سه‌دێ قاسملۆ و 2 هه‌ڤرێین وی دبینن، خوینا ڤان ولاتپارێزان ل سه‌ر ماسه‌یا دانوستاندنان هات رژاندن.
تشتا كو هه‌ری زه‌لال و كو هاتییه ته‌سبیت كرن، فه‌رمانا ته‌رۆر كرنا قاسملۆ راسته راست ژ ئالیێ «هاشمی ئه‌حمه‌دێ ره‌فسه‌نجانی و سه‌رۆكێ به‌رێ یێ ئیرانێ مه‌حموود ئه‌حمه‌د نه‌ژاد» ڤه هاتبوو دایین، حكوومه‌تا نه‌مسایێ هه‌موو سه‌رداڤك و به‌لگه‌یێن ده‌ست هه‌بوونا وان هه‌ردو سه‌ركرده‌یێن ئیرانێ ئیلان كرن، لێ پشتره و ژ به‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن ل گه‌ل ئیرانێ، تو هه‌نگاڤه‌كه دژ نه‌ئاڤێت.
پاش ته‌رۆر كرنا قاسملۆ ب 3 سالان و ب تایبه‌ت ل 17 ئیلۆنا سالا 1992ان، ولاتپارێزێ كورد و ئه‌میندارێ پارتییا ده‌مۆكراتا ئیرانێ «سادقێ شه‌ره‌فكه‌ندی» ل به‌رلینێ ب ده‌ست ره‌ژیما ئیرانێ تێ ته‌رۆر كرن، ب هه‌مان ئاوایی تو لێپرسینه‌ك ل گه‌ل جینایه‌تكاران نه‌هات ئه‌نجام دایین.
ل سالا 1993ان كه‌چا عه‌بدولره‌حمان قاسملۆ «هێلین قاسملۆ» نڤیسه‌ك ل كۆڤارا «دراسات كردیه» كو ل پاریسێ دهات وه‌شاندن پارڤه كر و تێده وها گۆتبوو: «حكوومه‌تا نه‌مسایێ هێژان د كه‌یسا ته‌رۆركرنا باڤێ من ده خه‌مساریێ دكه، ئه‌رێ ئه‌ڤ یه‌ك ب وێ واتایێ تێ كو گه‌لێ كورد خوه هه‌گه‌ر ل ولاته‌كێ ده‌مۆكرات ژی به و د دلێ ئه‌ورۆپایێ ژی ده به، نابه مافێن خوه داخواز بكه؟»
ئیرۆ ژی 31 سال ل سه‌ر شه‌هید كرنا ڤی ولاتپارێزێ كورد ده‌رباس دبن، 31 ساله هێژان دۆزا كورد ل رۆژهلاتا ولات ب سه‌ده‌ما ده‌ستهه‌بوونا پژاكێ و په‌كه‌كێ ل گه‌ل ره‌ژیما ئیرانێ و دژاتیكرنا وان ژ بۆ پارتیێن رۆژهلات رۆژ بۆ رۆژێ د پاشڤه چوونێ ده یه.
