هێرشا حه‌شدا شه‌عبی ل دژی باره‌گه‌ها پارتییا ده‌مۆكرات یا كوردستانێ ل به‌غدایێ و سۆتنا ئالایێ کوردستانێ، پلانێن پاشی ژ بۆ بوویەرێن سیاسی یێن ل رۆژھلاتا ناڤین بەربچاڤتر کر، ئەڤ بوویەره ھەم ژ بۆ کوردان ھەم ژی، ژ بۆ ئیراقێ بۆ گەلەک پرسێن وەکی «کی دگه‌ل کێ، ل کودەرێ و بۆچی»، ل دەربارێ ڤێ بوویەرێ دشیان دایه بهێنه بەرسڤدان.
ئه‌گه‌را هێرشا ل دژی باره‌گه‌ها په‌ده‌كێ و پیرۆزیێن کوردستانێ ل به‌غدایێ، نەداخویانیێن ھشیار زێباری نە، زێباری و گەلەک سیاسەتمەدارێن دی یێن کورد داخویانیێن ب ڤی رەنگی داینە و ھەروەھا، ئەڤ هێرش نە تنێ کارێ کۆمەکا مرۆڤان بۆۆ ژ ئالیگرێن حه‌شدا شه‌عبی، هێرشکاران تنێ رێنما بجهـ ئیناینه، ھێزەکێ بریارا ڤێ هێرشێ دایە، ھێزەکا دی ژی ھەیە دخوازیت مفای ژ ڤێ هێرشێ وه‌ربگریت، ھێزا کو بریارا هێرشێ دده‌ت دەولەتا ئیرانێ و ھێزێن ل به‌ره‌یێ وێ دا نە، حكوومه‌تا ئیراقێ ژی دخوازیت ژ ڤێ کریارا خراب مفای وەربگریت، زێده‌بای كو شیعا و کوردان ھەمبەری ھەڤ بكه‌ت، د بەرژەوەندییا دەولەتا ئیراقێ دایە.
د ڤێ هێرشێ دا په‌یامه‌ك بۆ ئه‌مەریکا و یه‌كێتییا ئه‌ورۆپایێ ژی ھەیە، ب رەنگەک هێرشکاری، ژ ئه‌مەریکایێ ھات خواستن بالیۆزخانەیا خوە ڤه‌كێشیت، د راستی دا، ئیرانێ ژ ئه‌مەریکایێ را گۆتییە کو ھەرێما ئیراقێ یا منە، ئەڤه نە مژارا مەیە، یا کو ئەم دخوازین پتر ل سەر راوه‌ستین ئەڤەیه کو ئه‌گه‌رێن کوور ھەنە کو به‌ره‌یێ شیعا پشتی رێككه‌فتنا شنگالێ گاڤەک وه‌ها ئاڤێت.
رێككه‌فتنا شنگالێ ل رۆژھلاتا ناڤین پێنگاڤا کوردانه
ب راستی ژی ما رێككه‌فتنا شنگالێ رۆلەکێ هنده گرنگ ھەیە؟ بەلێ، ھەیە، رێككه‌فتنا شنگالێ نە رێككه‌فتنەکا ھەرێمی یە، ئەو ژ بۆ ھەمی کوردان رێككه‌فتنەکا گرنگە، ژ بەر کو پشتی 2014ێ، تنێ شەر و بەرخوەدان بوو به‌هرا کوردان، لێ بەلێ، ب دیپلۆماسیێ پرسگرێک چارەسەر نەکرن و ئاخ ژی ب دەست خوە نەئێخستن، ژ بەر ڤێ یەکێ، رێككه‌فتنا شنگالێ دهێته واتایا ڤەگەرا بهێز یا کوردان ل سەر مێزا دیپلۆماسییێ، ب سەرفرازی پێكئینانا رێككه‌فتنا شنگالێ دێ كارتێكرنه‌كا ئه‌رێنی ل سه‌ر ته‌ڤ ده‌ڤه‌رێن ناکۆک یێن مادده‌یا 140ێ بکەت، ل ھەمان دەمی دێ رێیه‌كا دی ژ بۆ رۆژئاڤایێ كوردستانێ ڤه‌كه‌ت كو ئه‌ڤه ژی زێده گرنگه.
رێككه‌فتنا شنگالێ ڤەگەرا کوردان ل سەر مێزا دیپلۆماسیێ یە، ھەروەھا دێ گەلەک ژ پلانێن نەیاران ژی پووچ كه‌ت، ژ بەر کو رەوشا کوردان ل ده‌ڤه‌رێن ب ناکۆک دێ ژ نوو بیته مژارا دانوستاندنان، ب ڤێ رێككه‌فتنا شنگالێ ده‌ڤه‌رێت دبن مادەیا 140ێ دا ئانكو ستراتیجییا «ھیلالا زێرین» یا ئیرانێ دێ ھلوەشیت و ئەو رێككه‌فتنێن ژ 2010ێ ڤە ئیرانێ دگه‌ل هه‌ژماره‌كا ھێزان کرین دێ ژناڤچن.
ھەولدانێن ئاستەنگکرنا حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ
د چاریەکا ئێكێ یا سالێن 2000ێ دا، حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ ھەره بالکێش و بەربژارێ پێشڤەچوونێ بوو ل رۆژھلاتا ناڤین، ل رۆژھلاتا ناڤین ناڤەندەک ھێزێ یا نوو ئاڤا دبوو، بەری ھەر تشتی، ئەو ناڤه‌ند ژ بازارێ ئابۆری و سەرمایەداریێ پێک دھات ، ئه‌ڤه ژی دێ کوردان بەر ب سەرخوەبوونێ به‌ت، کورد بوونە ئه‌كته‌رێن گرنگێن دیپلۆماسیێ، د كه‌ساتییا حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ دا کوردان ھێز کۆم دکرن، ب گۆتنەکا دی، حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ دگه‌هشت وان مەرجێن کو دێ شێت چارەنڤیسا قەدەرا کوردان د سەدسالا 20ێ دا ژ بۆ ھەر چار پارچەیێن کوردستانێ ب گوهه‌ریت، ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی پێڤاژۆیا رێ گرتنێ ل کوردستانێ ھاتە دەستپێ کرن.
هێرشا داعشێ رێیا رێگرتنێ ل پێشکەفتنا کوردان ڤه‌كر، لێ چەند پرس ژی د مەژیکێ مه دا هێلان كو ھەوجەیی ب بەرسڤدانێ نه.
داعشێ به‌غدا هێلا و به‌رێ خۆ دا کوردستانێ
پشتی سەرکەفتنا داعشێ ل مووسلێ و ل ھەموو ئیراقێ، پێشڤەچوونەکا مەزن ب دەست خوە ئێخست، پشتی مووسلێ، ھەما بێ ئاستەنگی بەرێ خۆ دا به‌غدایێ، ب سەدان ھزار كه‌س ژ به‌غدایێ د ره‌ڤین و به‌غدا بێ سەمیان ما بوو.
داعشێ دشییا به‌غدایێ بستینیت و ببیته خودان ھێزەکا مەزن، لێ ئەو ھات و هێرشی باژارۆکێن پچووک یێن مووسلێ، شنگالێ و ھنده‌ك گوند و باژارۆکێن دەردۆرا کەرکووکێ کرن، هێرش پڕ توند بوون، لێ داعشێ نه‌ڤیا ل ڤێرێ بجھ ببیت، پرسا گرنگ ل ڤێرێ دەست پێ دکەت، ئه‌رێ دەما کو داعشێ دشیا به‌غدایێ بگریت، بۆچی وێ هێرشی کوردستانێ کر؟
بەرسڤا راست ئەوە کو داعش نە تنێ دبن کۆنترۆلا وەلاتەکی یان ژی ھێزەکا ب تنێ دا بوو، داعش مینا كۆمپانییه‌كا فره‌نەتەوەیی بوو، ژ ئالیێ گەلەک لایەنێن بەرژەوەندیپەرەست ڤە دھاتە کۆنترۆل کرن، ل دەستپێکێ ئیران و ترکیا و گەلەک ھێزێن دی، کو ب راستی داعش وەک سەرھلدانا عەرەبێن سوننه دەرکەت بوو، لێ ئاراسته‌یا وێ گوھارت، بەری ھەر تشتی، ئەو رەنگێ داعشێ یێ ل دژی زۆردارییا سەر سونه‌یان دەرکەتی گوھەراند و وان ھەدەفەکا گەردوونی دانا بەر داعشێ و ژ ھەر وەلاته‌كی شەرڤان بۆ هنارتن، ب ڤی رەنگی، داعشێ کورد کرن ئارمانجا خۆ یا سەرەکی.
ئەم شێین بێژن کو داعشێ د ئاستەنگکرنا دەستھلاتدارییا کوردان دا رۆلەکێ بنگەھین گێرا، یەک ژ ئه‌ركێن کو ژ بۆ داعشێ ھاتینه دانان ئەو بوو کو دەمێ کو ھەوجە بوو ل دژی کوردان بهێته بکار ئینان، د ھەمان دەمی دا ھێجەتا داعشێ ئیران و ترکیێ گەلەک ھێزێن چەکدار یێن توندرەو چێكرن، ھەبوونا داعشێ ژ بۆ ترکیێ و ئیرانێ بنگەھێ ئافراندنا ھێزەکا لەشکەری بوو ل دەرڤەیی خاکا وان، هه‌روه‌ها بوویە ئه‌گه‌رێ تەڤگەرا وان یا لەشکەری كو ده‌ڤه‌رێن دەرڤەیی سنۆرێن خۆ داگیربکه‌ن، ب کورتی، داعشێ زێدە خزمەتا شیعه و ترکان کر، کوردان به‌رزه‌بوونێن مەزن دان، لێ وان گه‌له‌ك دەرفەت ژی ب دەستخۆ ئێخستن، وەک ئەنجامەک، کوردان ئه‌و شكه‌ستنا کو داگیرکەران ھێڤی دکر نەژییا، رێككه‌فتنا شنگالێ ھەولدانەکە کو کورد دێ مژ و دۆمانێ بەلاڤه كه‌ن، ئەڤ رێككه‌فتنه گەلەک رامانێن ئابۆری، سیاسی، دەمۆگرافی و جڤاکیی هه‌نه، دێ دەستکەفتیێن مەزن بۆ کوردان ئینیت.
دگه‌ل پرسگرێکا شنگالێ، داگیرکەر دخوازن پرۆسه‌یه‌كا نوو یا ئاستەنگکرنێ چێكه‌ن، ئیران بریارە کو ڤێ یەکێ ب رێیا حه‌شدا شه‌عبی و رێكخستنێن دی یێن كورد یێن ل گەل وان هه‌ڤبه‌ش پێک ئینیت، ژ بۆ ڤێ یەکێ، یا کو پێدڤی ئەوە کو کورد د وارێ جڤاکی دا ل دژی ڤێ ئاستەنگدارییێ دەرکەڤن، ھەر ھێزەکا کو ببیته ھەڤکارێ ئیرانێ و ھەڤپارێ سیاسەتا ئیرانێ دێ بیته شریکێ خەباتا ئاستەنگکرنا بەرژەوەندیێن حكوومه‌تا ھەرێما کوردستانێ و هه‌ر چار پارچەیێن کوردستانێ، کورد دێ وان ھێزان وەک ھەڤالێن داگیرکەران بینن و ل سه‌ر وی ئه‌ساسی دێ سه‌ره‌ده‌رییێ دگه‌ل وان كه‌ن.
