ل باکورێ کوردستانێ دو بوویەرێن کو پیدڤی بوو ببن رۆژەڤا سەرەکی یا کوردان قەومین. یا یەکەم؛ کوردێ ب ناڤێ جەمیل تاشکەسەن ل مسرجێ (کورتالان) گۆتە سەرۆکا “پارتیا باش” مەرال ئاکشەنەرێ، “ئەڤ دەر کوردستانە. کوردستانیان ل سەر ڤێ ھەلوەستا وێرەک یا جەمیل تاشکەسەن، ل قادێن مەدیایا جڤاکی دا ھەڤگرتنەک مەزن چێکرن.
یا دویەمین ژی لێکۆلینەر و ئاکادەمیسیەنێ زانینگەھا فراتێ مامۆستا حەفزووللاھ کوتوم بوو دەما گۆتی، “ئەز شۆرەشا ئیلۆنێ پیرۆز دکەم و بژی کوردستانێ.” تەڤی کو ھەدەپە خوەدی ل ڤێ بوویەرێ دەرنەکەت ژی، کورد ل دۆرا حەفزووللاھ کوتوم بوونە یەک.
د بنگەھ دا، ھەردوو ھەلوەست ژی، پێوسیتی ب خوەدی دەرکەتنەکا مەزن دکەن، دڤێت کو کورد گەلەک بهێز ل ڤێ ھەلوەستا کوردستانی خوەدی دەرکەڤن و دڤێت کو جڤاکناسییا کوردا ل دۆرا وان ژ نوو ڤە بهێتە ھووربینی کرن. دیارە کو تەخا گەنجان هێژتان ژی دژبەرە، لەوما ژی بێ ترس دبێژن “ئەڤ دەر کوردستانە، ئەز کوردم، ھوون چ دکەن بکەن”. پشتی بیست سالان کو پەکەکێ کوردێن باکوور د بن بۆردوومانا ئیدەئۆلۆژیکا ب رەنگێ ترککرنێ هێلای، لێ دیسا ژی کوردان گۆت ئەم نە ھەڤپارێن کۆمارا ترکییێ نە ئەم کوردین و ناڤێ وەلاتێ مە کوردستانە.
پێدڤییە ئەڤ ھەر دو بوویەرێن ستراتەژی و ئاموورێن تێکۆشینا کوردان ل باکورێ کوردستانێ ژ نوو ڤە بهێتە نرخاندن و بەر چاڤ بهێنە دەرباسکرن. ئەڤ ھەر دو ھەلوەستە ھەر چەند پچووک دیار دکەن ژی، لێ ژ چالاکیەکا چەکداری گەلەک ب باندۆرتر بوون. ژ خوەپێشاندانێن نە زەلال یێن ھەدەپێ یێن وەکە دیلان، تلیلی، شیعار و ھتد سەرکەفتیتر بوو.
ئەنجاما ھەر دو چالاکییان وەھایە؛ بەرتەکێن کوردان یێن ل ھەمبەری ترککرنا د ناڤا خاکا خوە دا، دڤێت کو چالاکیا سەرەکی یا سیاسەتا کوردان بیت ژ ئیرۆ و پێڤە. ل شوونا گۆتنێن وەکە براتیا گەلان، برارتیا کورد و ترکان، پێویستە ببێژین “ئەڤ دەر کوردستانە، ئەز کوردم، ئەڤ دەر وەلاتێ منە، ھوون داگیرکەرن.”
پەکەکە ژی ناجار ما کو ل ھەمبەر باندۆرا ڤان ھەر دو چالاکیان بێدەنگ نەمینیت. ل سەر بوویەرا جەمیل تاشکەسەن، دامەزرینەرێن پەکەکێ دووران کالکان بانگ ل ھەموو کوردان کر کو ئێدی ببێژن ئەڤ دەر کوردستانە. دووران کالکانێ ب ناڤێ راگەھاندنی سەلاحەددین ئەردەم د گۆشە نیڤیسا خوە یا کو د رۆژنامەیا یەنی ئۆزگور پۆلیتیکا دا ھاتیە وەشاندن دا بەحسا وێ مژارێ کر و گۆت؛ بلا کورد بێژن ئەڤ دەر کوردستانە. مخابن د ئاخافتنا کالکان دا ھەلوەستەکا گەلەک دو روو ھەبوو. ژ بەر کو ئەڤ ھەلوەستا پەکەکێ یا بیست سالێن داوییێ د کوردان دا ھشمەندیا وەلاتبوویینا کوردستانێ لاواز کریە. پەکەکێ د ڤان بیست سالێن داوی دا گاڤ ب گاڤ پەیڤا کوردستانێ ژ ناڤا ئاخڤتنا کوردی دا دەرخست. ئێدی کوردان بێرییا پەیڤا کورد-کوردستانێ کر بوو. پەکەکێ ئەڤ پەیڤا پیرۆز ل باکوور دا بوو ژبیر کرن. ھەکە کالکان بخوازیت کورد ببێژن “ئەڤ دەر کوردستانە، ئەز کوردم” دڤێت دەستپێکێ د ناڤا پەکەکێ دا ببێژیت کوردستان، نەتەوا کورد. پەکەکێ شوونا ببێژیت؛ وەلات، نەتەو، نیشتیمان… تەنێ دبێژیت گەل.
پەکەکێ ل رۆژئاڤا پەیڤا کوردستان قەدەغە کر
میناکا ھەری مەزنا کو پەکەکە ب ناڤ و ھشمەندیا کوردستانێ قەلس دبیت ھەرێما رۆژئاڤایە. پەکەکێ رۆژئاڤایێ کوردستانێ وەکە باکورێ رۆژھلاتێ سووریێ پێناسە کر. ژ بۆ کو ئەڤ پێناسە ژی جھێ خوە بگریت سەفەربەریەکا مەزن دا دەسپێکرن. چاپەمەنیا پەکەکێ ھەر دەم پێناسەیا باکورێ رۆژھلاتێ سووریەیێ ب کار تینیت. ب راستی ژی مەسەلە ئەو قاس پێشدا برن، ھەتا کو پارلەمەنتەر و جیگرێ سەرۆکێ بەرێ یێ کۆما ھەدەپێ ئەحمەد یلدرم گۆت، “دڤێت ئێدی پەیڤا رۆژئاڤا نەهێتە بکارئانین. ل شوونا ناڤێ رۆژئاڤا دڤێت ناڤێ فەدەراسیۆنا باکورێ سووریایێ بهێتە بکارئانین.” ئەو رۆژنامەگەرێن کو پەیڤا رۆژئاڤا بکار تینن، ھاتن شەرمەزار کر.
د پێڤاژۆیا شۆرەشا رۆژئاڤا دا پەکەکێ ناسنامەیا کوردا ل پاش خوە هێلا. رەنگێ کوردی و مورکێن کوردی لاواز بوون. وەک میناک دەما مرۆڤ ل شەرڤانێن ھەسەدێ دنێریت چ سەمبۆلێن کوردبوونێ ل سەر وانا نینە. کۆبانێ یا کو جوانێن ژ چار پارچەیێن کوردستانێ بەدەنێن خوە بۆ کرینە مەرتال و رزگار کری، ژ ئالیێ پەکەکێ ڤە وەکە بەرخوەدانا گەلێن جیھانێ دهێتە دیتن، پێناسە کرن. ئانکو ئەو سەرکەفتن نەیا کوردانە.
گەر ھوون ببینن بیرا خوە دووران کالکان گۆت بوو؛ “نەبێژن رۆژئاڤایێ کوردستانێ، دەما ھوون دبێژن کوردستان ھەر کەس بارزانی دبینیت، ئەم ببێژین باکورێ سووریێ”. لەوما ژی ئەم دبێژین نڤیسا دووران کالکان دورووتیەکا مەزنە ھەمبەری نرخێن کوردان. ب راستی ژی ل باکورێ کوردستانێ پەکەکە ژ بۆ ھشمەندیا کوردستانی ژناڤ ببەت کار دکەت. پەکەکە خوە وەکە خوەدییێ ھەموو نرخێن نەتەوی دیار دکەت، لێ ھەموو نرخان ژی بێواتە دکەت. ژ بەر کو کورد چ گاڤان باڤێژیت پەکەکە نشکاڤە دێ وان ھەمبێز کەت، دۆرا وان دگریت و ناھێلیت ئەو گاڤ پێش بکەڤیت. پشترا ب بوورینا دەمی وان دەسکەفتان ددەتە رەخەکێ. دەما کو ژ بلی پەکەکێ کورد ژ بۆ زمانێ کوردی گاڤەکێ دهاڤێژن، یەکسەر پەکەکە ب ھێزا چاپەمەنی و سازیێن خوە دەردکەڤیتە پێش و وان سازیان دۆرپێچ دکەت و دپەرچقینەیت. ئەو ب خوە ژی تشتەکێ ناکەت. ژ بەر ڤێ تەجرووبا ھەیی ئەم دبێژین ئاخافتنا کالکان زێدەتر ژ بۆ کۆنترۆلکرنا ڤێ ھەلوەستا کوردەواری یە. ناخوازیت کورد بێی وان ھەلوەستەکا سەربخوە نیشان بدەن. رێگریێ لێ دکەت و دفەتسینیت.
“شنگال نە سەر ب کوردستانێ یە، شنگال سەر ب ئیراقێ یە”
ھەر کەسێ کو سیاسەتا پەکەکێ پیچەک ژی ناس بکەت، دزانیت کو پەکەکە نە پارتیەکا کوردستانی یە و پەکەکێ چ پەیوەندیەک ب کوردایەتیێ ڤە ژی نینە. شنگال ژی یەک ژ میناکێن ڤێ راستییێ یە. پەکەکە ب ھەموو ھێزا خوە دخوازیت شنگالێ ژ دەستھلاتداریا ھەرێما کوردستانێ قوت بکەت. نابێژیت شنگال کوردستانە، دبێژیت شنگال خاکا ئیراقێ یە. پەکەکە باشوورێ کوردستانێ ژی پارچە دکەت. ل باشوور پەکەکە نە لگەل کوردان دایە، لگەل دژمنێ کوردان دا ئانکو حەشدا شەعبی ھەڤالبەند و ھۆگرە. یێن کو شنگال ب دیاری دایە حەشدا شەعبی نەشێن بێژن “ئەڤ دەر کوردستانە”. دووران کالکان ژی وەکە بەسێ ھۆزات و ئایتەن دەرسمێ بەرییا نووکە گۆتبوو، “شەنگال نە کوردستان، ئیراقە” ژ بۆ پەکەکێ دەرڤەیی کوردان ھەموو دەولەت، دەستھلات و گەلێن ھەرێمێ برا نە. پەکەکە هەتا نها دانپیدانێ ب ئالایێ کوردستانێ ناکەت. ئەو جھێن کو پەکەکە لێ هەیی ئالایێ کوردستانێ لێ قەدەغە دکەت. مادەم ئەڤدەر کوردستانە چما ئالا کوردستانێ قەدەغەیە؟
دووران کالکان دبێژیت بلا ھەر کەس ببێژیت “ئەڤ دەر کوردستانە”. دەستپێکێ دڤێت پارتیا دووران کالکان بێژیت، “ئەڤ دەر کوردستانە، ئەم کوردین، بەریا ھەموو جوداھیێن ئیدەۆلۆژیک و فکری ببێژیت بەرژەوەندییێن کورد و کوردستانێ. پەکەکێ ناڤ و رەنگێ کوردستانێ شێلۆ کرییە. گەر ھوون ناڤێ جوگرافیەکێ یان ژی ناڤێ نەتەوەیەکێ دبێژن، پێدڤییە کو ھوون مافێ خوە رێڤەبرنا وی گەل و نەتەوێ ژی ناس بکەن. پەکەکە دژی دەولەتا کوردی یە. دبێژیتە دەولەتبوونا کوردا، دەولەتۆک، ئانکو ب پێکەنۆکی نێزیک دبیت. و دبێژیت، دەولەتا کوردی دێ شەر و پەڤچوونان د رۆژھلاتا ناڤین دا پەیدا کەت. ئەی کالکان ھەکە تو دخوازی ببێژی کوردستان، پێوسیتە تو مافێ دەولەتبوونا کوردی ناس بکەی، پێویستە تو مافێ خوە برێڤەبرنا کوردان ناس بکەی. ب گۆتنێن ڤالا-ڤالا کەس نابیتە کوردستانی.
ب راستی ژی یا ھەری باش ئەوە کو کورد ل ھەر دەرێ ل ھەمبەری پەکەکێ بقیرن و ببێژن “ئەڤ دەر کوردستانە”. ژ بەر کو ب سالانە پەکەکێ نەگۆتیە کوردستانێ، کوردستان. پەکەکێ ناڤێ کوردستانێ وەکە کەڤنەشۆپی ددیت. ژ بەر وێ ژی ئاخافتنێن دووران کالکان تەنێ دورووتی نە.
