د 20ێ تیرمەھێ دا ھێزێن دەولەتا ترکا ئێرشەک ل سەر گوندێ پەرەخێ کو د ناڤا سینۆرێ ئیدارەیا سەربخوە یا زاخۆ دایە کر  و ئەنجامێن ڤێ ئێریشا ھووڤانە ئەم دێ پتر نیقاش بکن. لێ ئەڤ مژارە ب تایبەتی ژ بۆ کوردان گرینگیەکا ژیانییە. پێدڤییە ئەم بەرپرسیارێن ڤێ بوویەرێ، ژ نێزیک ڤە بشۆپینن و ئەنجامێن وێ راست بخوینن.

ئێریش نە تەسادوفی بوو، د چارچۆڤەیا ستراتەژیەکێ دا ھاتیە کرن.

ترکیا ل رۆژھلاتا ناڤین پێکھاتەیا ھەری پاشڤەروو، نەتەوەپەرەست و فاشیستە، پۆلیتیکایەکا بەرفرەھ دشۆپینە و سەرپەرەشتییا فەرمانا دژ-کورد دکە. جهێ کو ترکیا بکەڤیتێ مرنێ، ئاسیمیلاسیۆنێ و تەسلیمیەتێ فەرز دکە. لێ راست بێژم، ئەو کارێ مە کوردان نینە کو ئەم تەنێ ب ھەست و درووشمێن تۆلھلدانێ نێزیکی ڤێ بوویەرێ ببن. نەمازە مە کوردان ئەو شییان نینە کو ئەم ل پێشبەری حکوومەتا ناڤەندی یا ئیراقێ راوەستن و چەپ و راست دژمناتیێ بکن. ژ بەر کو بوویەر نە ب تەسادوفی پێک ھاتیە و خوەدی کووراھیەکا ستراتەژیکە.

ب کورتی مرۆڤ دکارە ببێژە: “ئێریشا پەرەخ کۆمپلۆیەک ل دژی ھەرێما کوردستانێ یە.” ژ بۆ ڤێ پێدڤیە ئەم ھشیار بین. پێدڤییە ئەم پلانێن کوورێن ل پشت بوویەران ببینین.

دخوازن ھەرێما کوردستانێ ژ بۆ پێکھاتەیێن شیعە و ترکان بکن گۆرەپانا شەری

ئێریشا پەرەخ نە ل دژی گەشتیارێن عەرەب بوو، لێ ل سەر ھەبوونا ھەرێما کوردستانێ، ستاتویا وێ یا فەدەرال د ناڤا ئیراقێ دا و ئەرکا وێ یا ستراتەژیکا بەرز بوو. ئالیێ ئێریشکار ترکیایە. ترکیا ئاڤاھیەک مەترسیدارە، لێ ھێزێن دن یێن مەترسیدار ل ئیراقێ ھەنە کو د بن ناڤێ ئێرشی ترکیێ دکن دا، ب راستی دخوازن ئێرشی ھەرێما کوردستانێ بکن. ھێزێن ئاژاوەگێریێ دروست دکن دخوازن ڤی شەری ڤەگوھەرن ناکۆکیا ناڤبەرا ترکیا و پێکھاتەیێن شیعە و ڤی شەری ل سەر خاکا ھەرێما کوردستانێ بکن. ب ئاوایەکێ زەلالتر و مسۆگەر ببێژین، دخوازن شەرێ کو ژ سالا 2019ێ ڤە ل سەر خەتا بەھدینان-زاگرۆس-خاخورکێ کو ب ئاوایەکێ ئەکتیف دهێت مەشاندن، ڤەگوھەرینن خەتا ھەولێر-کەرکووک-مووسلێ و ڤێ جارێ ژی پێکھاتەیێن شیعە ژی تێ دا بەشدار بکن. دارشتنا ڤێ پلانێ نە نوویە ژ کەڤن دا ئەڤ خەیال ھەبوون. د راستیێ دا ئەڤ پلانا کۆلۆنیالیستان ژ سالا 2004ێ ڤە دەما کو ھەرێما کوردستانێ ستاتوویا خوەیا ئیداری-سییاسی ب دەست خستی و ڤر ڤە هەیە و ئەڤ ھەولێن مەترسیدار تێنە مەشاندن.

ئێریشا شیعەیان یا ل دژی ترکیایێ یا ل ئیراقێ رەوا بوو

ناکۆکیا د ناڤبەرا شیعە و ترکان دا خوەدیێ کەڤنەشۆپییەکا دیرۆکی یە. لێ ب تایبەتی د ڤان سالێن داوی دا ناکۆکیێن ناڤەندا سووریا و ئیراقێ زێدە بوونە. شیعەیان پالدەرکێ جدی ژ بۆ دژمناتیا خوەیا ل ھەمبەری ترکیایێ هەیە. راستیا کو پرانیا کەسێن کو د ڤێ ئێریشا داوی دا ژیانا خوە ژ دەست دانە عەرەبێن شیعە نە، دکارە ببە سەدەمەک ژ بۆ رەواکرنا ئێریشا کو میلیشیایێن شیعە دخوازن ل ئیراقێ ل سەر ترکیێ بکن. لێ د ئەنجام دا ھەر دو ئالی ژی دخوازن ھەرێما کوردستانێ ژ ناڤ ببن.

دبە کو پێکھاتەیێن شیعە د ناڤا کوردستانێ دا ژی ئێرشی ترکیایێ بکن

نھا د ڤی جەوێ ھەستیاری دا دبە کو ئەڤ مەترسی دەرکەڤە ھۆلێ: “پێویستە پێکھاتەیێن میلیشیایێن شیعە کو ل دژی ترکیێ تەڤدگەرن و ھەتا ئارتێشا ئیراقێ ژی بخوازە ھەرێما کوردستانێ بکە ناڤەندا ناکۆکیێن لگەل ترکیێ. ئێریشێن حەشدا شەعبی یێن ل دژی بارەگەھا ترکیێ یا ل بەعشیقە نھا دکارن ل باژار و دەڤەرێن دن ژی بهێن ئەنجامدان.”

ب تایبەت گەلەک ھێزێن شیعەیێن رادیکال یێن کو د بن ناڤێ حەشدا شەعبی دا ل ئیراقێ کۆم بوونە، دژمناتیا ترکیێ دکن و ب راستی ئێرشی ھەرێما کوردستانێ دکن. ڤان ھێزان ھەتا نھا ب مووشەکان ل گەلەک جھان خستنە، د ناڤ دا ناڤەندا باژارێ ھەولێرێ و بیرێن غازێ یێن کۆرمۆر ژی ھەنە.

ھێژایی بالکشاندنێیە کو ژ دەما بوویەرا 20ێ تیرمەھێ و ڤر ڤە ھەما ھەما ھەر شەڤ ژ بەغدایێ د مەدیایا عەرەبی دا نووچەیەک تێ بەلاڤکرن: “چەکدارێن ئیراقی ل بارەگەھێن ترکیێ یێن ل ئامێدییێ خستن”. واتە پێکھاتەیێن شیعە و ھێزا کوورا ل پشت وان نھا دخوازن نە تەنێ مووشەکێن خوە باڤێژن ھەولێرێ بەلکو باڤێژن دھۆک و دەڤەرێن دن ژی. ئەڤە مەترسیا ھەری مەزنە.

گەلۆ حکوومەتا ناڤەندی یا ئیراقێ جھێ باوەرێیە؟

مەترسیا دویەمینا مەزن ژی ئەوە کو ئیراق دخوازە ئارتێشا خوە دەرباسی ھوندرێ ھەرێما کوردستانێ بکە و ڤێ بوویەرا دلتەزین ژ بۆ خوە بکە بەهانە. د راستیێ دا ئارتێشا ئیراقێ ژ دەستپێکا مەھا تیرمەھێ ڤە 3 جاران خوەستیە ھێزێن خوە ل سەر خەتا قادر کەرەم-توزخورماتو ب جھ بکە و ھێزێن پێشمەرگە رێ نەدانە وان. نھا، ڤێ جارێ، دبە کو بخوازن ب ھێزێن ئارتێشێ یێن فەرمی، نە ب پاساوانێن سینۆر، بهێنە جھێن مینا دەڤەرێن حەفتەنینێ. دڤێ ئەڤ ھەولێن ئیراقێ د ناڤا ڤی جەوێ ھەستییار دا نۆرمال نەیێن دیتن.

دڤێ کورد نەبێژن “بلا ئارتێشا ئیراقێ بهێت ڤان دەران بپارێزە”. ژ بەر کو دڤێت ئەم بزانین کو دەولەتا ئیراقێ چ جاران کورد وەکە پارچەیەک ژ خوە نەدیتنە. بەری نھا ب چەند رۆژان د 18ێ ئیلۆنا 2017ێ دا ئارتێشا ئیراقێ زێدەتری مەھەکێ، 18ێ ئیلۆنا 2017ێ ل سەر خەتا سلۆپی و دەروازەیا گوومرکا ئیبراھیم خەلیل مەشقا لەشکەری پێک ئانی و گەف ل حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ کر. ئەم باش دزانین کو دەستھلاتدارێن ئیراقێ نە سەربخوە نە و ئەو نکارن ستاتوویا ھەرێما کوردستانێ قەبوول بکن.

دەولەتا ئیراقێ ھەتا نھا ل دژی ترکیێ یەک گاڤ نەهاڤێتیە. تەڤی بانگەوازیێن ھەرێما کوردستانێ ژی چ تشت ژ بۆ پێشیگرتنا ل ئارتێشا ترک یا داگیرکەر نەکرییە. ئێریشێن دەولەتا ترک یێن ژ سالا 2018ێ و ڤرڤە ل کوردستانێ پێک تێن تەنێ ب زمانەکێ شەرمین شەرمەزار کر. ھەلوەستەک تووند ل دژی ترکییا نەگرت. نھا دخویە کو ئارمانجا دەولەتا ئیراقێ نە راوەستاندنا دەولەتا ترکە، دخوازە ژ ڤێ رەوشێ سوود وەربگرە و لگەل ترکییێ دا بکەڤیتە ناڤا بازارەکێ و پێشڤەجوونا ھەرێما کوردستانێ سینۆردار بکە.

گەر ئەم راستەراست ببێژن، خالا ڤێ دانووستاندنا ڤەشارتی یا د ناڤبەرا ئیراق و ترکیێ دا ڤەدگەرە سەر فرۆتنا غاز و پەترۆلا ھەرێما کوردستانێ. لێ ھەرێما کوردستانێ ئیدارەیەکا فەدەرەلا فەرمییە. ئەو نە وەکە رێڤەبەرییا رۆژئاڤایە کو تەرجیحێن خوە د ناڤبەرا دو داگیرکەران (سووریا-ترکیا) دا بکە.

ترکیێ ب زانەبوون لێدان

جھێن کو ترکیا ل دەردۆرا پەرەخ گرتی ل سەر ھەرێمێ سەروەرن. ئانگۆ ھێزێن ترکییێ دەڤەرێ ب باشی دبینن. دزانی کو ئەو جیھ ھاڤینگەھا سڤیلانە. چ ئیحتیمالێن شاشیتی و خەلەتییێ ژ بۆ ڤێ ئێرشێ نینە. واتە ترکیا ب زانابوون خەلکێ ل وێ دەرێ گولەباران کریە. ھەر وھا پر بالکێشە کو ئەڤ ئێریش پشتی ھەڤدیتنا لگەل سەرۆکێ ئیرانێ رەیسی، پووتین و ئەردۆگان ل تەھرانێ پێک ھات. ھەر وھا بالکێشە کو رۆژەک پشتی کو ئەردۆگان گۆتبوو، “دڤێت ئەمەریکا ژ رۆژھلاتێ فراتێ دەرکەڤە” پێک ھات. پرسێن کو وەکە ئەردۆگان د لووتکەیا تەھرانێ دا چ خوەست و چ نەکاری ب دەست بخە دێ لگەل دەمی دا زەلال بن. ئەم تەنێ دزانین کو ئێریشا ترکیایێ یا ل سەر پەرەخ ئێریشەکا ب زانەبوون بوو.

دەما ئەم ژ ھەموو ئالیان ڤە ل ڤێ بوویەرا دلتەزین بنێرن، ھەتا یێن کو د ڤێ نڤیسێ دا جھ نەگرتی ژی، ئەم دبینین کو “ئێریشا پەرەخ ئێریشەکە کو ل دژی ھەبوونا ھەرێما کوردستانێ ھاتییە کرن”. د سەری دا دڤێت کو ئەم ڤێ یەکێ ببێژین. دڤێت گەلێ کورد وەکە سەردەما بەرێ یا دیرۆکێ نەبن قوربانیێن شەرێ شیعە و ترکان. ل سەر ڤێ یەکێ دڤێ ئەم ھەموو ل دۆرا پاراستنا ھەبوونا ھەرێما کوردستانێ بجڤن و دەستکەفتێن خوەیێن نەتەوەیی بپارێزین.