کوشتنا ئەنداما پەکەکێ ناگیهان ئاکارسەل یا کو د سبەھا 4ێ جۆتمەھێ دە ل تاخێ بەختیاری یێ سلێمانیێ ھاتیە قەتلکرن، رۆژ ب رۆژ زێدەتر دبە جهێ گومانێ. کوشتنا ئاکارسەلێ قەتلکرنا ساکینە جانسز یا د 9ێ چلەیا 2013ێ دا ل پاریسێ ھات قەتلکرن تینە بیرا مرۆڤان. د وێ کوشتنێ دە دەستەک د ناڤ پەکەکێ دە لگەل کوژەرێ دا ھەڤکاری کر بوو.
کوشتنا ناگیهان ئاکارسەل چاوا پێش کەت؟
ئاکارسەل کو د سالا 1999ێ دە تەڤلی پەکەکێ بوو و د سالا 2001ێ دا ژی ژ بەر خەباتێن پەکەکێ ھات گرتن، ب سالان د چاپەمەنیا پەکەکێ دە خەبتی. ھاتە دیارکرن کو دەما ل ترکیەیێ دۆز ل دژی وێ ھات ڤەکرن، یەکەمجار بەرێ خوە دا رۆژئاڤا و پشترا دەرباسی قەندیلێ بوو. پشتی کو ژ دەورەیا پەروەردەیێ یا PAJKێ دەرباس دبە، ژ بۆ کو خەباتێن چاپەمەنی و پەروەردەھیێ بکە، دشینن باژارێ سلێمانیێ. تەڤی کو وەکە ئاکادەمیسیەنەک سڤیل و رۆژنامەڤان تێ نیشاندان ژی، کادرۆیەکا پەکەکێ یا ب کۆدناڤێ زیلانە.
ئاکارسەلێ کو ب پرانی د ناڤا پەکەکێ دە تەڤلی خەباتێن پەروەردەھی و راگاھاندنی د بوو، پشتی کو ژ مالێ دەرکەت د نیڤا رێکێ دا ھات قەتلکرن. ھند شاھدێن نەپەنی یێن بوویەرێ دیار دکن کو کوژەری چەند تاخان وێڤە ناگیهان ئاکارسەل دشۆپاند. تێ ئیدیعاکرن کو ھین ژی ژ دوور ڤە سلاڤ دانە ھەڤ.
کوژەرێ ئاکارسەل ھێژ 24 دەمژمێر د سەر بوویەرێ دا دەرباس نەبووین ھات گرتن. ھات دیارکرن کو قاتل ل باژارێ کۆیە ھاتیە گرتن. لێ ناسنامەیا وی نەھات ئەشکەرەکرن.
دەنگێ ئامەریکا دیمەنێن کوژەر پێشکێش کر و پاشێ نووچە ژێبر
د 10ێ جۆتمەھێ دا د بەشا کورمانجی یا دەنگێ ئامەریکا دا نووچەیەک دەرکەتبوو و تێ دە ئاگاھی دەربارێ کوژەر دا ھاتبوون دایین. د ڤێ نووچەیێ دا وێنەیێن کوژەری بالاڤ کربوون. د نووچەیا کو ژ ئالیێ دەنگێ ئامەریکا ڤە ھاتیە بەلاڤکرن دا ئەڤ ئاگاھی ھاتن دایین: ” مە وەکە دەنگێ ئامەریکا لێکۆلین ل سەر بوویەرێ کر و گەلەک ھوورگلی دیتن. مە ژی ژ نێز ڤە دیمەنێن بکوژی کشاند و ب رێیا وەرگێرەکی ترکی ئەم ل گەل وی ئاخڤین و دەر بارێ بوویەرێ دا مە ئاگاھی گرتن. کوژەری ل گەل وێنەگرێن مە دیار کر کو زێدەتری 3 مەھ بەرێ ب فەرمی ھاتیە سلێمانیێ و ل ور دژیت. ھەر وھا گۆت کو ئەو ژ کوشتنا ناگیھانێ پۆشمانە.”
لێبەلێ، دەنگێ ئامەریکا چەند دەمژمێران پشتی چێکرنا نووچەیێ ئەو نووچە راکر. ل سەر راکرنا نووچەیێ باندۆرا کێ ھەبوو جھێ نیقاشێیە. ھەر کەس دبێژە یەنەکە د ڤی واری دە ب باندۆرە. تێ ئیدیعاکرن کو یەنەکێ ژ بۆ راکرنا نووچەیێ زەخت ل دەنگێ ئامەریکا کریە.
لێ چاڤکانیێن «دارکامازی» ئاماژە ب وێ یەکێ دکن کو یەنەکێ و پەکەکێ ب ھەڤ را بریارا راکرنا نووچەیێ دانە. ژ بەر کو کوژەری لگەل کەسێن د ناڤا پەکەکێ دا ژی تێکلیێن خوە یێن نێزیک ھەبوویە.
د ناڤ کڤانێ دا دڤێ بهێت گۆتن کو د بەشێ زمانێ کوردی یا دەنگێ ئامەریکا دا گەلەک ناڤێن نێزیکی پەکەکێ ھەنە. ژ بلی ناڤێن ناڤدارێن وەکی موتلو جڤرلۆگلو ژ واشنگتۆنێ، د دەنگێ ئامەریکا دا گەلەک رۆژئاڤایی ژی ھەنە. ھەموو ژی ب گشتی نێزیکی پەکەکێ نە و نووچەیێن وان ھەر تم ب ئاوایەکی نەپەنی لگەل سیاسەتا پەکەکێ دا دگوونجن. ئەم دکارین ببێژن، گرانییا پەکەکێ ژ یەنەکێ زێدەترە ل سەر دەنگێ ئامەریکا.
ژ بەر ئاوایێ راگھاندنا نووچەیێ پەکەکە بێتر نیگەران بوو. 3 مەھان ل سلێمانیێ مایینا کوژەری، دا بیتە مژار دوڤچوونێ کا ل کیڤە مایە. ژ بەر ڤێ سەدەمێ وێنەیێن کوژەری دانە رۆژنامەڤانێ نێزیکی خوە یێ ب ناڤێ فەھیم ئشک. فەھیم ئشک دیمەن ل سەر حەسابا خوە یا یۆوتوبێ وەشاندن. چاپەمەنیا پەکەکێ ل سەر ھەر مژارێ نووچەیان رادگھینە، لێ بەلێ چما ب ئاوایەکی فەرمی ل سەر مژارا کوشتنا ناگیھانێ نووچەیان بەلاڤ ناکە؟
شۆپا کوژەرێ ئاکارسەل دگەھە ناڤا پەکەکێ
تەڤلھەڤیا مەسەلێ ژ ڤر دەست پێ دکە. زێدەیی 40 رۆژان د سەر گرتنا کوژەری دا دەرباس بوویە، چما دەربارێ کوژەری دا ژ بۆ رایا ناڤخوەیی ئاگاھی نەھاتنە بەلاڤکرن؟
ھەر وەھا، مژارەک بالکێش ئەڤە بوو. ژ دەقەیا ئەول یا کو ناگیهان ئاکارسەل ھات کوشتن، پەکەکێ وەک ھەر جارێ حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و پەدەکە تاوانبار کر. پەکەکێ ڤێ جارێ ژ بۆ کو کوژەر نە دییار بە قەد نەگۆت “بلا کوژەر بێ گرتن و ئەشکەرەکرن.” پەکەکێ ڤێ جارێ تەنێ نووچەیێن کو ناسنامەیا ئاکارسەل د وارێ ژنان دە دەردخە پێش پارڤە کرن. چما، ژ بەر کو شۆپا کوژەر دچە ھەیا ناڤا پەکەکێ.
ژ بەر کو ھەم کوژەری و ھەم ژی یێن کو ژ بۆ کوژەری بوون ئالیکار پەیوەندی ب پەکەکێ ڤە ھەنە.
کوژەر خەلکێ باکورێ کوردستانێیە و ژ ترکیێ ھاتیە. ھات سەر کار و ب ناڤێ وەلاتپارێزیێ لگەل ھەموو سازیێن پەکەکێ یێن سلێمانیێ دا تێکلدار بوو. ب تایبەتی لگەل کۆمەلەیا کارکەرێن مەزۆپۆتامیا یا پەکەکێ یا سلێمانیێ دا تێکلدار بوو و ل رەستۆرانتان لگەل خەباتکارێن پەکەکێ دا دخوار و ڤەدخوار. یەک ژ خەباتکارێن پەکەکێ ھەیا بوویەر قەومی ژی ھاریکاریا کوژەری کرییە.
ئەندامێ رێخستنا جوانێن پەکەکێ ئالیکاریا کوژەری کرییە
مژارا کو کوژەر ب کێ ڤە تێکلدارە، ژ ئالیێ رێڤەبەریا ئاساییشا سلێمانیێ ڤە تێ ڤەشارتن. پەکەکێ ژ بۆ کو بوویەر بهێت ڤەشارتن ب تایبەتی داخواز ژ ئیستیخباراتا یەنەکێ کرییە. د ئەنجاما لێکۆلینا کو مە وەکە «دارکا مازی» کریە دە، ئەم گھشتن ناسنامەیا یەک ژ وان گرتیان. ل گۆری ڤێ یەکێ کەسێ کو ئالیکاریا کوژەری دکە ئەندامێ رێخستنا جوانان یا پەکەکێ یە.
ئەندامێ رێخستنا ڤەژینا جوانان یا پەکەکێ “کارمەند کەمال نوورەدین” ژ بەر کوشتنا ناگیهان ئاکارسەل ھاتییە بنچاڤکرن. د دەربارێ ڤی کەسی دا ئاگاھیێن بالکێش ھەنە. ئەڤ کەس رەد دکە کو تێکلیا وی لگەل ئیستخباراتا ترکیێ دا ھەبە، لێ دبێژە ئەو نە راستەراست بەشداری بوویەرا کوشتنا ناگیهان ئاکارسەل بوویە. ئەڤ کەس دبێژە کو ئەو ژ بۆ ئیستیخباراتا سیاسی یا پەکەکێ یا ب ناڤێ «نەلەپە» (ناڤەندا لەکۆلینن پۆلتیک) دخەبتە. د تەلەفۆنا کارمەند کەمال دا قەیدێن دەنگێن کۆمبوونێن سازیێن پەکەکێ ژی ھەنە. کارمەند کەمال ژ بۆ تەڤلیبوونا جوانان و د ھندەک کارێن نەپەنی دا دخەبتی.
ئاگاھیێن بەردەست پشتراست دکن کو شۆپا کوژەرێ ناگیهان ئاکارسەل دگەھە ناڤا پەکەکێ.
عۆمەر گونەی ژی خەباتکارێ پەکەکێ بوو.
کەسێ کو د سالا 2013ێ دە ل پاریسێ ساکینە جانسز و دو ھەڤالێن وێ قەتل کرن ژی خەباتکارێ پەکەکێ یێ پێباوەر بوو. ژ بۆ خوە بگھینە ساکینە جانسز د سازیێن گرینگ دا جھ گرت. د وێ کوشتنێ دا گەلەک راستی ھاتن نخوماندن. تێکلیا عۆمەر گونەی ب ژنەکا ب ناڤێ کوردستان یا ژ ناڤا پەکەکێ دا ھەبوو. رۆژا جینایەتێ ئەندامێن پەکەکێ چوون جھێ بوویەرێ و جەنازەیێن ھەر سێ ژنێن کورد دیتن، چمنتە و ناسنامەیێن قووربانییان گرتن و دەرکەتن. پەکەکێ ئەڤ ھەموو راستیە ڤەشارتن. ل سەر ڤێ بوویەرا دلتەزین دا ژی، ئۆجالان ژ ئیمرالیێ دگۆت، “ھاکان بەگ ئەڤ جینایەت نەکریە، ژ بۆ تێکبرنا پێڤاژۆیا چارەسەریێ ئەڤ بوویەر باسکێ ئەورۆپایێ کریە.”
د جینایەتا ناگیهان ئاکارسەلێ دا، کوژەری لگەل پەکەکێ دا پەیوەندی هەنە. ژ بەر ڤێ یەکێ پەکەکە ل ھەمبەری بوویەرێ بێدەنگیا خوە دپارێزە. ل سلێمانیێ ھەتا نھا ھندەک ناڤێن نێزیکی پەکەکێ ژییانا خوە ژ دەست دانە. ھەر جارێ پەکەکێ حکوومەتا ھەرێما کوردستانێ و پەدەکێ تۆمەتبار دکر. رایا گشتی شاش ئاگاھدار دکر. لێ بەلێ د ھەر جینایەتەکا کو دهێت کرن دا تێکلیێن وان د ناڤا پەکەکێ دا ھەبوون. پەکەکێ ھەول دا کو ڤان بوویەرێن کوشتنا ڤەگوھەرە کارێ پرۆپاگاندایێ. ل سەر بوویەرێ سەختەکاریان چێبکە. ب تایبەتی ژی جینایەتا زەکی چەلەبی کو د 18ێ گولانا 20120ێ دا ھات کرن، تەقەز جینایەت ب پەکەکێ ڤە پێواندیدار بوو.
پەکەکێ ھەر د بوویەرێن بەرێ دا د وەشانێن خوە یێن رۆژەنە دا دگۆت بلا قاتل بێ گرتن. لێ ڤێ جارێ ھەر چەند کوژەر ھاتبە گرتن ژی پەکەکە بوویەرێ ژ بۆ چاپەمەنیێ ئەشکەرا ناکە. ووسا دخویە کو گرتنا قاتلی رێ ل بەر پرۆپاگاندایا پەکەکێ گرتیە و ژ بەر کو شۆپا کوژەر ڤەدگەرە ناڤا پەکەکێ خوە بێدەنگ دکە.
ما ئاگاھییێن ژ نھا پێ ڤە بهێن بەلاڤکرن مرۆڤ دکارە پێباوەر بە؟
بێگومان یەنەکە و پەکەکە د مژارێن وەھا ستراتەژیک دا ھەڤکاری کرنە و دێ ھەڤکاریێ ژی بکن. ھەروھا د ناڤبەرا ئیستخباراتا یەنەکێ زانیاری و نوونەرێ جەمیل بایک ل سلێمانیێ دا ھەڤدیتن ھاتنە کرن. یانی ل سەر کوژەری و بوویەرێ ئەڤ 40 رۆژن ژ بۆ رایاگشتی زانیاری نایێن بەلاڤکرن، ئەڤ یەک ژی ئاشکەرە دکە کو د ناڤبەرا ھەردو ئالیان دا رێکەفتنەک ھەیە. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی ئاگاھیێن کو پشتی ڤێ بێن وەشاندن ژی جھێ گومانێ نە.
بالیۆزێ ترکیێ یێ ل ئیراقێ «عەلی رزا گونەی» ژی رەد نەکر کو دەستێ وان د بوویەرێ دا ھەیە و دەربارێ بوویەرێ دا داخویانیەک دا. ژ بەر گەلەک سەدەمان یەنەکە نەوێرە رووبروویێ ترکیێ بیت. ل سەر بوویەرێ نکارە ھەلوەستەکا دژی ترکیا وەرگریت. پێوەندییێن پەکەکێ و میتا ترکییێ ل سلێمانییێ باندۆرەک مەزن ل سەر یەنەکێ چێدکە. د مژارا پەکەکێ دا سەرێ بەنکی ژ دەستێ یەنەکێ دەرکەتییە. پەکەکە ل سەر ڤێ ھەلوەستێ ل سلێمانیێ، تەعویزان زێدەتر ژ یەنەکێ دستینە. ڤێ جارێ ژی دێ ھەمبەر ڤێ بوویەرێ بێدەنگ بمینە و ھەتا کو ھەوجەداریا پەکەکێ پێ چێدبە ئەڤ بوویەرە دێ هێت جەمداندن.
ژ سالا 2014ێ ڤە پەکەکێ باژارێ سلێمانیێ ل گۆری بەرژەوەندییێن خوە ڤەگوھەراندیە سیستەمەک مافیایێ. ب دەھان خەباتکار و سازیێن پەکەکێ بێ ناسنامە و بێ ئیزنا ئاساییشێ، ل سەر ئەولەھییا سلێمانیێ مەترسیەک مەزن چێدکە. باندۆرەکا مەزنا پەکەکێ ل سەر رەوشا نەئارامییا سلێمانیێ ھەیە.
