مە د بەشا یەکەما نڤیسا خوە دە گەفێن ل سەر کوردان رێز کربوون. ھەر چقاس ئەڤ گەف پر بەرفرەھ بن ژی، یا گرینگ دێ ھەلوەستا کوردان بە. ل ھەمبەری ھێزێن کو دخوازن کوردان تونە بکن رێیا خوە پاراستنێ یا سەرەکی یەکیتیا کوردانە.
یا گرینگ نھا ئەوە کو د ناڤ کوردان دە یەکتیا کوردان بهێت پێکانین و زمانەکی ئاڤاکەر بھێت بکارئانین. لێ ئەگەر ئەم سەدەمێن تێکچوونا یەکیتیێ یا د ناڤبەرا کوردان دە راست نەبینن، تەنێ ب ھەلوەستێن نیەتا باش و نە سیاسی ئەم نکارن داخوازا یەکیتیێ بکن. سیاسەتا کو پەکەکە ژ سالا 2012ێ و ڤرڤە دمەشینە، ب تایبەتی ژی د مژارا رۆژئاڤا دە، ئەم نکارن تەنێ ببێژن کو دڤێت کورد ببن یەک. ژ بەر کو ھەلوەستا پەکەکێ یا ل ھەمبەری رۆژئاڤا و کوردان، ھەلوەستەکا ئانتی-کوردستانییە کو یەکتیا کوردان ئاستەنگ دکە.
پەکەکێ ھەول دا کو ھەموو رێخستنێن کوردێن ل رۆژئاڤا تەسفیە بکە
لێگەرا پەکەکێ یا ل رۆژئاڤا یا سالا 2012ێ نە لێگەرەکا ب سەرێ خوەیە. پەکەکە د ئەنجاما لھەڤکرنێن کو د ناڤبەرا جەمیل بایک و پێکھاتەیێن ئیتیلاعاتێ یێن ل قەندیل-سلێمانییێ دە ھاتن کرن، دەرباسی رۆژئاڤا بوون. یانی پەیرەوێ کو شام و تەھرانێ دیار کربوون قەبوول کر. ئەو نکارە ژ ڤان رەگەزان دەرکەڤە. و یەک ژ وان سۆزێن پەکەکێ ئەو بوو کو رێ نەدە رێخستنێن دنێن کورد دەرباسی رۆژئاڤا ببە و رێ ل بەر ئاڤاکرنا زەمینەکا یەکتیا کوردستانێ بگرە. ئەڤ یەک لگەل کەڤنەشۆپیا سیاسی و بەرژەوەندیێن حزبی یێن پەکەکێ دگونجی. ژ بەر ڤێ سەدەمێ پەکەکێ ژ سالا 2012ێ ڤە تەسفیەکرنا رێخستنێن دنێن کورد ل رۆژئاڤا وەکە پلانا خوەیا بنگەھین دیت و ب توندی سەر وان پارتییان دە چوو.
2013 چما کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کوردان نەھات لدارخستن؟
کۆنگرەیا نەتەوی یا کوردان ب راستی ژی پێنگاڤەک ژ سالا 2011ێ ئاڤێتبوو. پێشکەتنێن ل رۆژئاڤا پێویستی ب ھەڤکاریا کوردان ھەبوو. پەکەکە ب تەنا سەرێ خوە نکارە ل ھەمبەری زەختێن ل سەر رۆژئاڤا بسەکنە. ژ بەر ڤێ یەکێ ژی لگەل پەدەکێ ھەڤدیتن ھاتن کرن. بەریا ھەر تشتی پێکھاتەیێن رۆژئاڤا (مینا ئەنەکەسە و تەڤدەم) ل ھەولێرێ ھاتن جەم ھەڤ. د ئەنجامێ دە د 11ێ تیرمەھا 2012ێ دە لھەڤکرن و پەیمان ھات ئیمزەکرن. ئەڤ یەک دا بیتە بنگەھا خەباتێن کۆنگرەیا نەتەوەیی یا کورد.
لێ پەکەکێ خوە ژ کۆنگرەیێ پاشدە ڤەکشا. جەمیل بایک د تیرمەھا 2012ێ دە ژ بۆ ھەڤسەرۆکاتیا کەجەکێ ھاتە ھلبژارتن. ئیرانێ راستەراست هشداریەکا ب گەف دا وی. گۆت کۆنگرە دڤێت نەھێت کرن. پەکەکە بێیی کو سەدەمەکێ نیشان بدە ژ کۆنگرەیێ ڤەکشیا.
پەیمانا ھەولێرێ ژی نەھات جێبەجێکرن
واتە پەکەکە ب نێزیکاتیەکا پراگماتیست (بەهانەگێر) نێزیکی پێڤاژۆیێ بوو، د گەلەک مژارێن مادی و مەعنەوی دە پشتگری گرت و پشترا دیت کو ئەو ب تەنا سەرێ خوە نکارە پێڤاژۆیێ برێڤە ببە. وێ دەمێ جەمیل بایک دگۆتە کادرۆیێن رۆژئاڤا، ” پەدەکێ پارە ھەنە، ئارتێشا وێ یا نیزامی ھەیە، ئەمەریکا و وەلاتێن رۆژئاڤایی یێن لگەل، ئەم دێ د ڤێ ئۆرگانیزاسیۆنێ دە پاشدە بمینن و رۆژئاڤا ژی ژ بۆ مە نامینە” ئەڤ ئاخافتنا جەمیل بایکا ژ بۆ خەباتکارێن رۆژئاڤا کورتەیا سیاسەتا پەکەکێ یا رۆژئاڤا دەستنیشان دکە. پەکەکە ژ بەر رۆژئاڤا ماسەیا کۆنگەرەیا نەتەوی قولپاند. ھەول دا کو ل کێلەکا ئیران و سووریێ تەڤبگەرە.
رێکەفتنا دھۆکێ ژی ژ بەر هندەک سەدەمان ھەلاویستی ما
د سەردەما زێدەبوونا ئێریشێن چەتەیێن داعشێ و دۆرپێچا ل سەر کۆبانی، پەکەکە د ناڤا تەنگاسیەک مەزن دا بوو. ھەر چەند ئیران و سووریا ھەڤکارێن پەکەکێ یێن ستراتەژیک بن ژی پشتگرییەکا خۆرت نەدان وان. رەغمێ ھەلوەستا نەباوەرا پەکەکێ ژ بەر زرووفێن زەرووری یێن خەباتێن یەکیتیا نەتەوەیی ل رۆژئاڤا ب تەڤلیبوونەک شەرمۆک ھاتە ناڤا پێڤاژۆیێ دە.
ھێزێن پێشمەرگە ژ بۆ پشتگریێ چوونە کۆبانی. مەسعوود بارزانی کو وێ دەمێ سەرۆکێ ھەرێما کوردستانێ بوو، ھەموو ئەزموونا خوە یا سیاسی و دیپلۆماتیک بکارئانی کو ب ھەوارا رۆژئاڤا بچە. د واتەیەکێ دا سەرۆک مەسعوود بارزانی ژ بۆ رۆژئاڤا بوو سپۆنسەر و گارانتۆر.
ڤێ جارێ ل دھۆکێ لھەڤکرن چێبوو. ل گۆری رێکەفتنێ، ھێزێن ئەنەکەسێ و تەڤدەم-پەیەدێ دێ د ئالیێ سیاسی دا بنە ھەڤپار. لێ پەکەکێ دیسا پێڤاژۆ سابۆتە کر. یەکیتییا کوردان ل رۆژئاڤا قەبوول نەکر.
داگیرکرنا عەفرینێ و سەرێ کانیێ و هەڤسۆزیا ھەڤپارا کوردان
د دەما داگیرکرنا عەفرینێ یا سالا 2018ێ و داگیرکرنا سەرێ کانیێ یا سالا 2019ێ دە، ژ بۆ ھەڤگرتنا ناڤبەرا کوردان ھەولدانێن مەزن ھاتن کرن. ھەموو پێشەنگێن کوردێن باشوورێ کوردستانێ ل دژی ئێریشا ل سەر عەفرینێ بانگ ل ھەموو جیھانێ کرن. ھەر چقاس زێدە نەھاتبە ئاشکەرە کرن ژی د ئالیێ ئابۆری و لەشکەری دا ھاریکارییەک مەزن ھات دایین. ب تایبەتی د داگیرکرنا سەرێ کانیێ دە ب سەدان کاروانێن لۆژیستیکی ژ باشوور دەرباسی رۆژئاڤا بوون.
لێ بەلێ پەکەکێ ژ ڤێ نێزیکاتیا کو ژ بلی خوە چ ھێز دڤێت دەرباسی رۆژئاڤا نەبە قەرەبوو نەدا. مەزلووم عەبدی گۆت، ژ بۆ ئالیکاریێ ئەز سپاسیا سەرۆک بارزانی دکم. لێ پەکەکێ یەکسەر موداخەلەیی وی کر. سەرکردەیین پەکەکێ د داخویانییێن خوە دە گۆت “یەکانە کەسێ کو ژ بۆ رۆژئاڤا بهێت سپاسکرن ھەیە ئەو ژی سەرۆک ئاپۆیە.” پێڤاژۆیا ھەڤگرتنا کوردان ب ڤی سەدەمی دیسا ھاتە ئاستەنگ کرن.
ھەولدانێن ھێزێن ھەڤپەیمان ژ بۆ یەککرنا ھێزێن رۆژئاڤا
نێزیکاتیێن وەلاتێن رۆژئاڤایی یێن ژ بۆ جارەکا دن ئەنەکەسە و پەیەدە ل ھەڤ بجڤینن، چ ئەنجام نەدان. پەکەکێ و پێکھاتەیێن وێ یێن ل رۆژئاڤا تەنێ ئەنەکەسە و دەولەتێن رۆژائڤا ل سەر مێزێ گوفتووگۆیێ مژوول کرن. ھەر جارێ ب بەهانەیەکێ ھەڤدیتن دھاتن راوەستاندن.
ژ وێ دەمێ و ڤر ڤە رۆژئاڤا دەست ب ئەرکەکی نوو کر. ژ رۆژئاڤا دھات چاڤەرێکرن کو ببە بنگەھێ یەکتیا کوردان، لێ مخابن بەرۆڤاژی ڤێ جارێ ب فەرمانێن پەکەکێ گەف و ئێریشکاری ل سەر ھەرێما کوردستانێ دەستپێ کر. گەف و زەخت گھا ئاستەک وسا کو مەزلووم عەبدی گۆت، “ئەگەر شەرێ پێشمەرگە و گەریلا چێبە، ئەو دێ گەریلایان پارێزن”. واتە گەف ل باشوور کرن.
ما د خالا کو ئەم گھیشتنێ دا رابردوو دکارە دوبارە ببە؟
رەوشا کوردان و ب تایبەت رەوشا ل رۆژئاڤا، پێویستی ب یەکیتیەکا ناڤبەرا کوردان ھەیە. لێ بەلێ، گاڤا کو ئەم ل دەھ سالێن داوی دنێرن، خویا دکە کو ئەڤ خەبات نە ب و رەنگی ھێسانە.
د ناڤ نەتەوەیەکێ دا باسکێن راست و چەپ و ھەبوونا کۆمێن جودایێن بەرژەوەندیپەرەست راستییەکە. ناکۆکی دێ ھەبە. لێ رەوشا پەکەکێ ژ ڤێ راستییێ زێدەترە.
پەکەکە بزاڤەکە کو د دیرۆکێ دا دژی کوردان لگەل پێکھاتەیێن دن یەکیتیا خوە پێک ئانیە، قرەبوویان ددە نەیاران لێ ژ بۆ کوردان یەک بھۆست قەرەبوویێ نادە. ئانکو پەکەکە دکارە خاکا خوە تەسلیمی داگیرکەران بکە لێ ئەو نە ئامادەیە کو ل گەل پارتییێن کوردان یەکرێزییێ ئاڤا بکە. ل ئیراقێ لگەل حەشدا شەعبی ھەڤکارە. ل سووریێ ھەڤکارێ رێڤەبەریا شامێ یە. ب رێیا ھەسەدێ ژ ئەمەریکا مفا وەردگرە. ل رۆژھلات لگەل ئیرانێ دا تێکلدارە. ئەڤ ھەموو راستیێن کو ھەر کەس دزانە. گەر دەولەتا ترک سبە ئێریشی دێرکا حەمکۆ بکە، پەکەکە ب شانازی دێ بخازە شەبیحە و کرێگرتیێن ئەسەد و ئارتێشا سووریەیێ ل دێرکێ ببینە، لێ ئەو چ جاران ناخوازە پێشمەرگەیێن رۆژ دەرباسی ور ببن. خوە پەکەکە دێ ترکیێ ژی تەرجیح بکە. میناک پەکەکێ رادەستکرنا لووتکەیێن ستراتەژکێن بەھدینان بۆ پێشمەرگە ب توندی رەد کر، لێ ئارتێشا ترکیێ ھات کەت وان لووتکەیان و پەکەکێ سەرێخوە شوور کر .
پەکەکێ نە ل گۆری پێشەرۆژا ئازادا گەلێ کورد، ل گۆری بەرژەوەندیێن خوەیێن پارتیێ و تەعلیمات و ئەجێندایێن کۆلۆنیالیستان، رۆژئاڤا ب رێ ڤە بر. ژ بۆ ڤێ ژی “یێن کو یەکیتیا کوردان دخوازن، دڤێت دەستپێکێ ڤێ کاراکتەرا پەکەکێ باش ببینن.” پەکەکە رێخستنەکە کو د ئالیێ یەکیتیا کوردان دا بێبەخەتە. ژ بەر ڤێ یەکێ و راستییا پەکەکێ پاشەرۆژ نایێ دوبارە کرن.
بێیی یەکتیا کوردان کورد نکارن پێشەرۆژا خوە مسۆگەر بکن
یەکتیا ئەم بەحس دکن، دڤێت ل سەر بنگەھەک پر زەلال و کورت بە، خوە ژ بۆ چاپەمەنیێ ژی گرتی بیت. ب کورتاسی، دڤێت مژارێن وەکی راوەستاندنا ئێریشێن ل سەر مەدیایێ، ھەڤکاریا لەشکەری و ھتد.
ھەر وھا دڤێت د ڤێ مژارێ دا دیار ببە کو کورد بێیی تفاق و لھەڤکرنەک د ناڤبەرا خوە دا چ جاران ژ دەولەتێن رۆژئاڤا پشتگریێ ناوەرگرن. پێڤاژۆیا بەر ب نیڤدەولەتبوونا باشوور ب ڤێ یەکیتیێ پێک ھات. نھا پاراستنا باشوور و ئازادکرنا رۆژئاڤا دێ تەنێ ب ڤی رەنگی بە. یا کو دێ رۆژئاڤا رزگار بکە ڤەدگەرە پەیمانا ھەولێرێ یا 2012ێ و پەیمانا دھۆکێ یا 2014ێ.
دڤێت ئۆجالان ل دەرڤەیی پێڤاژۆیێ بمینە
ژ بۆ کو رۆژئاڤا نەبیتە قوربانیێ پلانا ترکیەیێ یەک ژ رێیێن ھەری باش دوورخستنا ئۆجالان ژ ڤێ پێڤاژۆیێ یە. پرسگرێکێن وەکە سەردەمێن کو ئۆجالان دخواست رۆژئاڤا بکە سەرناڤێن وەکە «روحێ ئەشمە» و ھود، دەما داگیرکرنا عەفرینێ دە ئۆجەلان فەرمان دا پەکەکێ کو “ب بێدەنگی ڤەکشین” دڤێت کو مرۆڤ ھەرتمی پەیوەندییێن ئۆجەلان یێن لگەل ترکان دا ل بەرچاڤ بگریت.
دڤێت ناڤەندا یەکیتیا کوردان ھەولێر بیت
ستاتویا ھەرێما کوردستانێ گارانتیا ھەبوونا ھەموو کوردانە. ئەڤ رەوش ژ سالا 1992یێ و ڤر ڤە ددۆمە. ژ بۆ ڤێ ژی دڤێت کورد ل دۆرا سیاسەتا یەکتیا نەتەوەیی یا کو ستاتویا ھەرێما کوردستانێ بپارێزە، ببن یەک.
کورد نە خوەدی وێ ھێزێ نە کو بێی یەکیتی بکاربن بژین. ئەو گەفێن بێ واتە یێن وەکە “ئەم دێ لێخن، ئەم رێ بقەدینن، ئەم دێ ستەنبۆل بشەوتینن” و ھتد… ئێدی ڤان پەسنێن ڤالا قیمەتەکا خوە یا پرۆپاگاندایێ ژی نینە. ب تایبەتی د مەدیایێ دا، گەفێن شەر خوارن و ب ڤیدەئۆیێن مۆنتاژکری خوە سەرکەفتی دەستنیشان کرن نە د بەرژەوەندییا کوردان دایە. پلانێن ئەکشن چ مفا ناگەهینن کوردان.
پێویستیا کوردان ب سیاسەتەکا کوردستانی ھەیە کو مافێ نەتەوەیا کورد ل پێشیا ھەموو ئایدۆلۆژی و رامانان بگرە. چارەسەریا پرسگرێکا کورد ل سەر ڤێ تێگەھێ دێ چێبە.
