پەردەیا مژێ یا ل سەر بوویەرا هەلیکۆپتەرا کو ئێڤارا 15ێ ئادارێ ل گوندێ بێرکیات یێ سەر ب باژارۆکێ چەمانکێ یێ دهۆکێ کەتبوو، هێژان نەدیارە. ئاشكه‌را یە کو بوویەر نە وەکە داخویانییا هه‌سه‌دێ سڤکە، ئه‌و نە هێزەک بوو کو ژ بۆ «گوهارتنێن مه‌شقێ» چووبوونه سلێمانیێ.
دۆزا سوسورلوکێ یا دویەمین
د سالا 1996ێ دا وەساییتا کەسێ ب ناڤێ «ئەبدوللا چاتلی» کو ل چار ئالیێن جیهانێ ژ بەر تاوانێن کوشتن و قاچاغچییا هیرۆینی لێ گه‌ریان ل وی دهاته كرن، ل ناڤچەیا سوسورلوک یا بالکەسیرا ترکیێ وەساییتا وی قەزا کر. ئەبدوللا چاتلی یێ کو ل چار کنارێن دنیایێ ل وی دگەریان، د وەساییتا وی دا په‌رله‌مانتاره‌ك و رێڤه‌به‌رێ پۆلیسان ژی هەبوو. ڤێ قەزایێ په‌یوه‌ندیێن دەولەتا کوور یا مافیا و سیاسەتێ دەرخست هۆلێ.
د شیان دا یه بهێته گۆتن کو کەتنا هەلیکۆپتەرا هه‌سه‌دێ بوویەرا دویەمین یا سوسورلوکێ یە. ڤێ هەلیکۆپتەرێ راستییا په‌یوه‌ندیێن «هه‌سه‌دێ-په‌یه‌دێ و یه‌نه‌كێ-په‌كه‌كێ» ئاشکەرە کرن و دێ په‌یوه‌ندیێن تاری یێن د ناڤبەرا ڤان هێزان دا ل سەر مژارێن سیاسی و ئابۆری یێن وەکی چەک و مادده‌یێ، هۆشبه‌ر ئاشکەرە بكه‌ت.
داخویانیا هه‌سه‌دێ و ئاگاهیێن نەراستەراست یێن مەدیایا په‌كه‌كێ-یه‌نه‌كێ ب مەبەستا ڤەشارتن و شێلیكرنا ڤێ بوویەرێ یە. یه‌نه‌كە هەتا نها دەربارێ مژارێ چ داخویانیەک نەدایە. وەکی دی، جەوهەرێ ڤێ بوویەرێ ژ یا ئه‌وا كو دهێته پێشبینیکرن پڕ جوداترە.
دارکا مازی ژی ژ دەردۆرێن په‌كه‌كێ و هه‌سه‌دێ ئاگاهی وه‌رگرتن و هنده‌ك ژ مژارا ڤێ بوویەرێ رۆنی کر.
ئاراسته‌یا هەلیکۆپتەرێ بوو کو ڤەیە؟
هه‌سه‌دێ د داخویانییا خوە دا راگه‌هاند کو هەلیکۆپتەر چوویە سلێمانیێ. لێبەلێ، ئاراسته‌یا هەلیکۆپتەرێ ئاشکەرە دکەت کو ئه‌ڤ راڤەکرن نەراستە. ژ بەر کو مه‌یدانا کو هەلیکۆپتەر لێ کەتیە، ل سەر رێیا سلێمانیێ نینە. چاڤکانیێن کو مە خوە گه‌هاندنینێ، دیار دکه‌ن کو چوون و هاتنا هەلیکۆپتەران د ناڤبەرا هه‌سه‌دێ و یه‌نه‌كێ دا ژ سالا 2017 ێ وەکە رۆتینی به‌رده‌وامه. د سالا 2017ێ دا د ناڤبەرا هه‌سه‌دێ و یه‌نه‌كێ دا ترافیکا هەلیکۆپتەران هەیە. ئاراسته‌یا ڤێ ترافیکێ ل سەر «سلێمانی، کەرکووک، مەخموور، مووسل، شەنگال، تل کۆچەر» پێک دهێت. هاتن و چوونا سەر کەرکووک، مووسل و شەنگالێ بوو هێزێن حەشدا شەعبی دهێته راگه‌هاندن. ئەڤ هاتن و چوون دەم ب دەم سەر یه‌نه‌كێ جاران ژی سەر حەشدا شەعبی دهێنه تۆمارکرن.
لێ ئاراسته‌یا هەلیکۆپتەرا کو شەڤا 15ێ ئادارێ کەتیە خوارێ، چ په‌یوه‌ندییا وێ ب رێیا سلێمانیێ ڤه نینە. رێیا هەلیکۆپتەرێ ده‌ڤه‌را گاره‌ی و بەهدینانە. ئاراسته‌یا گارەی دكه‌ڤیته باکورێ رێیا سیلێمانی-کەرکووک-شنگالێ ب دووراتییا 200 كم. ژ بەر ڤێ ئه‌گه‌رێ ژی گۆتنا «مه‌شقا سلێمانی» یا د داخویانیێ دا چ راستی ژ بۆ نینە. ئارمانجا هەلیکۆپتەران چیایێ گاره‌ی و ده‌ردۆرا وی یە.
ئەڤه نەفرینا یەکەم یا ده‌ڤه‌را گاره‌ی یه
وەک کو دهێته گۆتن، په‌كه‌كێ هەتا نها ل سەر ڤێ رێیێ چەندین سەفەرێن هەلیکۆپتەری كرینه. ل هەموو هاتن و چوونان دا سه‌قایێ بارانی دهاته تەرجیحکرن. هەروه‌ها گەلیێن ڤالا ل ده‌ڤه‌را ژ چیایێ خێرە هەتا بێخێرێ هاتنه شۆپاندن. د ڤان سەفەرێن هەلیکۆپتەری دا مووشەک، جەبلخانە و فەرماندارێن په‌كه‌كێ یێن لەشکەری دئینن و دبەن.
بێ شک و بێ گومان ئارمانجا هەلیکۆپتەرا کەتی ژی چوونا باره‌گه‌هێن په‌كه‌كێ یێن ل چیایێ گاره‌ی بوویە. ژ بۆ وەرگرتنا هندەک فەرمان و فەرمانداران. د ناڤ ئاگاهیێن کو هاتنە بدەستخستن ژ بلی یێ کو ناڤێن هاتنە ئاشکەرەکرن ئەندامەکی فەرمانداری ژی هەیە.
ئەڤ هەلیکۆپتەر یێن کێ نە؟
په‌كه‌كێ ژ سالا 2015ێ هەول ددەت خوە بگه‌هینیته بالافران. بەشەک ژ کارمەندێن وێ ل ئەورۆپا و هندەک ژی ل ئیرانێ هاتنه مه‌شقدان. ڤان کەسان مه‌شقا لیسانسا پیلۆتیێ بۆ ئارمانجێن تایبەت وەرگرتن. هەروه‌ها کادرێن په‌كه‌كێ یێن د ناڤا هه‌سه‌دێ دا ژی هەمان مه‌شق وه‌رگرتینه. واته هەر چه‌ند په‌كه‌كە نە خودان هەلیکۆپتەرەکا شەركه‌ر ژی بیت، لێ بۆ گەلەک مەبەستان ئه‌و هه‌لیكۆپته‌ران بكاردئینیت.
لێ هنده‌ك دەلیل هەنە کو هەلیکۆپتەرا کەتیە خوارێ یا یه‌نه‌كێ یە. گەلەک وێنەیێن بافل تاله‌بانی و بەرپرسێ هێزێن ئانتی-تەرۆرێ یێن یه‌نه‌كێ وەهاب هه‌له‌بجه‌یی ل بەر هەلیکۆپتەرا تیپا ئاس350ا ئەئورۆجۆپتەرا کو کەتییە خوارێ هەنە. هەروه‌ها، د داخویانیا هه‌سه‌دێ دا ئیفادەیەکا وەکی کو هەلیکۆپتەر یا هه‌سه‌دێ یه، نه‌هاتیه بكارئینان.
مژارا هەلیکۆپتەرا دوویەمین ژی پڕ تەڤلیهەڤە. هه‌سه‌دە دەربارێ هەلیکۆپتەرا دویەمین چ ئاگاهی نه‌داینه. ناهێته زانین کا ئەو هەلیکۆپتەر ب راستی کەتیە یان ژی ل نوقتەیا كو په‌كه‌كێ بۆ دانایە دادایه، لێ نه‌شێت رابیت.
ئاگاهیەکا بالکێش ژ بۆ 15ێ ئادارێ: بۆدیگوارد کی نە؟
ئەڤه راستیەکە کو هەلیکۆپتەر په‌یوه‌ندیێن تاری یێن یه‌نه‌كێ و په‌كه‌كێ نیشان ددەت. لێ ب تایبەتی د 14-15ێ ئادارێ دا ل سلێمانیێ یه‌نه‌كێ ئالۆزیەکا چەکداری یا بالکێش هەبوو. ل تاخێ سەرچنارێ کو ده‌ڤه‌را هەره ناڤدارا سلێمانیێ یە، هێزێن گرێدایی بافل تاله‌بانی هێرشی چەند جهێن دی یێن وەکی ئۆتێلا لالەزارا گرێدایی لاهۆر جەنگی کرن. کارمەندێن وێ دەستەسەر کرن. د راستیێ دا بەریا وێ ژی د 8ێ ئادارێ دا هێزێن گرێدایی بافل تالەبانی هێرشی جهێ قەسرا لاهۆر جەنگی کربوون. کارمەند و پاسەوانێن ل قەسرێ چاڤێن وان گرتی بوون و کریارێن تەرۆریستان ل وان هاتن کرن.
لاهۆرێ جەنگی بانگ ل هێزێن ناڤنەتەوەیی کر و بوویەر وەکی “کریارەکا خەتەرناک” ب ناڤ کر.
د پێڤاژۆیا تاسفیەکرنا ڤی لاهۆری دا ب دارێ زۆرێ، ئاستەنگی بۆ بافل تاله‌بانی ده‌ركه‌تن. یەک ژ وان ژی ئەوە کو د ناڤا پێکهاتەیا لەشکەری یا سەرەکی یا یه‌نه‌كێ دا، هێزێن ئانتی-تەرۆرێ یێن ب ناڤێ «له خۆمان پاراستن» گەلەک کەسێن دلسۆزێن لاهۆر جەنگی هەنە. هەر چەند بافل پرانیا وان تاسفیەکربن ژی، لێ لاهۆر شێخ جەنگی کو 10 سالن بەرپرسێ هێزێن دژە-تەرۆرێ یێن یه‌نه‌كێ بوو، لایەنگر و دلسۆزێن وی یێ پر ڤەشارتی هێژان ژی هەنە.
تێ گۆتن کو بافل تالابانی ژ بەر كارتێكرنا لاهۆر باوەریا خوە ب هنده‌ك کەسێن ل دەردۆرا خوە ژی نائینیت. د هاوردۆرا یه‌نه‌كێ دا کو هەموو کەس هەڤ ناس دکه‌ن و ژ هەڤ دترسن، زوو پلان و نهێنی دهێنه ئاشکەرە کرن و ئاگاهی زوو بەلاڤ دبن. بافل د ڤی واری دا ل گه‌ل په‌كه‌كێ و هه‌سه‌دێ هەڤکاری کر، دهێته زانین تیمێن په‌كه‌كێ و هه‌سه‌دێ بەشداری هنده‌ك ئۆپەراسیۆنێن تایبەت یێن یه‌نه‌كێ دبن.
واته داخویانییا نەزەلالا هه‌سه‌دێ یا «ژ بۆ مه‌شقێ دچوون سلێمانیێ» ئحتیمالا کو بافل تالەبانی ل گەل تیما هه‌سه‌دێ بەشداری ئۆپەراسیۆنێن تاری ببن. ئەڤ ئحتیمال ل گۆری په‌یوەندیێن بافل و په‌كه‌كێ ڤێ پشتراست دکەت.
هەروه‌ها هه‌سه‌دێ کو بەری نوکە ئەڤ کارە ژ بۆ لاهۆر جەنگی کربوون، ڤێ جارێ ژی هەمان خزمەتێ بۆ بافل تالەبانی دکەت.
هەلوەستێن بافل تاله‌بانی یێن سڤک
د دەما کو ئەڤه هەموو د قەومن، گۆتار و هەلوەستێن سڤك یێن بافل تالەبانی به‌رده‌وام دكه‌ن. بافل وێنەیەکێ خوە یێ ب جل و بەرگێن هێزێن دژه-تەرۆرێ یێن هه‌سه‌دێ YAT ل خوە کربوون، ئەڤ هەلوەستا بافل تالەبانی ب پرانی ل دژی لاهۆر جەنگی و باسکێ ناڤا یه‌نه‌كێ یێن کو ژێ نەرحەتە دهێته کرن.
بانگا هه‌سه‌دێ بۆ په‌یوه‌ندییا ل گه‌ل حكوومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ
ژ بەر کو هه‌سه‌دە دزانیت کو بوویەر بوویەرەکا تاری یە و د بن وێ دا پلانێن ڤەشارتی دێ ئاشکەرە ببن، هەول دده‌ن بوویەرێ تەنێ ل پشت شەهیدان، قەهرەمانیا شەهیدان، شەرێ ل دژی داعشێ ڤەشێرن. ژ بۆ ڤێ یەکێ ژی خوە ژ دانوستاندنێن ل گه‌ل حکوومەتا هەرێما کوردستانێ دوور دئێخن. ئەو بانگ ل مالباتێن کەسێن ژیانا خوە ژ دەست داینە دکەت کو ئەو بچن و داخوازا جەنازەیێن خوە ژ حکوومەتا هەرێما کوردستانێ بکه‌ن.
د دەما کو هەلیکۆپتەر ل سەر خاکا د بن پاراستنا حکوومەتا هەرێما کوردستانێ و هێزێن وێ دا دەرباس دبیت، دەستوورێ ژ حکوومەتێ وەرناگرن. لێ د پشت حکوومەتێ را کارێن ڤەشارتی د مەشینن، سەروەرییا حکوومەتا کوردستانێ بنپێ دكه‌ن. پشترە ژی، جەوەکێ هەستیار دهێته ئاڤاکرن گۆتنێن درەو بەلاڤ دکه‌ن د خوازن بوویەر ڤەشارتی بمینیت.
ئەڤ هەموو هەلوەست نیشانێ مە دده‌ن کو پلانەکا تاری د ناڤبەرا په‌كه‌كێ و یه‌نه‌كێ دا ژ بۆ هەرێما کوردستانێ هەیە. لنگەکێ ڤێ پلانێ د بن ناڤێ ئێكه‌تییا نەتەوەیی دا و دو لنگێن دی پلانێن وان یێن لەشکەری و قاچاغچیاتیێ نه.
کەتنا هەلیکۆپتەرێ نە وەک بوویەرەکا هێسانە. نیشانا کۆمپلۆ و پیلانگیرییا ل دژی هەرێما کوردستانێ یە.
دارکا مازی دێ ل گۆری ئاگاهیێن کو ل سەر مژارێ هاتنە بدەستخستن لێکۆلینا خوە دێ به‌رده‌وام كه‌ت.
