بەشا یەکەم: ئەنکیدوویێن ژ ئوروکێ ھەتا ئیراقێ خیانەت و جیاوازییا یەدەکا ئەنەرژییا کوردستانێ
ل کوردستانێ یەدەکا نەفت و گازا سروشتی بالا دەولەتێن کۆلۆنیالست وەکی ئیران، ئیراق، سووریێ و ترکیەیێ دکشینە. د ھەمان وەختێ دا بالا ھەموو جیھانێ دکشینە سەر خوە.
نەفتا کوردستانێ و ب راستی ژی دەولەمەندیێن بن ئەردی یێن ھەتا نھا نەھاتنە کەشفکرن، باندۆرەکا مەزن ل ئەڤرۆ و پاشەرۆژا کوردستانێ دکە. ژ بەر کو کوردستان خوەدی شیانا ئابۆرییە و دکارە خوە برێڤە ببە، ئەڤ یەک ژ ستوونێن بنگەھینێن سەروەرییێ یە.
یەدەکێن ئەنەرژییێ یێن ل کوردستانێ کو وێ سەردەمێ ھایا کوردان ژێ تونەبوو، باندۆرەکا مەزن ل سەر نەخشەیێن پارچابوونا کوردستانێ یێن کو ب پەیمانا لۆزانێ ھاتی پارڤەکرن، کر. د پێڤاژۆیێن پەڤچوونێن ئاکتیفێن کو ژ دەستپێکا سەدسالا 21 ڤە دقەومن دا پەیوەندیا دابەشکرنا خەتێن ئەنەرژییێ ھەیە و دێ ھەبە. نە شاشە کو مرۆڤ سەدەما بنگەھینا ئێریشێن چەتەیێن داعشێ یێن ل سەر ھەرێما کوردستانێ، پرسگرێکا شەنگالێ یا چارەسەرنەکری، یەدەکا ئەنەرژیێ یا ل دەڤەرا شەنگالێ، بریارێن دادگەھا فەدەرالا ئیراقێ و ھندەک راپۆرتێن کو دەم ب دەم تێنە وەشاندن و ھتد.. ب ئەگەرێن سەرەکی یێن ئێریشا ل سەر خاکا کوردستانێ بزانین.
شیان و خوەباوەریا ئیدارەیا ھەرێما کوردستانێ کو ب فرۆتنا پەترۆلێ داھاتا خوە بکار بینە، د گەلەک دەردۆران دا جاڤنەباری و نەرەحەتیێ چێدکە. ژ بەر کو ھەم د وارێ ئابۆری، ھەم د وارێ سیاسی و ھەم ژی د وارێ دەروونی-جڤاکی دا ھێزا کوردان یا “خوەرێڤەبرنێ” خورت دکە.
بریارا دادگەھا پاریسێ یا دەربارێ ھنارتنا نەفتا خاڤا ھەرێما کوردستانێ بۆ بەندەرا جەیھانێ کو رۆژا شەمبیێ 25 ئادارێ ھات راگھاندن ژی، ب سینۆردارکرنا ئابۆرییا کوردستانێ ڤە گرێدایییە. ئەڤ نە تەنێ زەختەکا ئابۆرییە ژ بۆ بێھێزکرن و تەسلیمگرتنا ئیرادا سییاسیا ھەرێما کوردستانێ. ژ بەر کو ئابۆر کلیلکا دەرییێ سەروەرییا سییاسییە. ھەر وھا ئارمانجەکە وێ یا شەرێ تایبەت ھەیە، وەکە زەختا دەروونی ل سەر گەلێ کورد و ل دژی نەتەوەیا کورد.
وەکە ھەر جارێ، ڤێ سیاسەتا کو ئەم دبێژینێ ئەنیا دژ-کوردستانی، ھەڤکارێن وێ یێن کورد ئانکو خایینێن ناڤخوەیی ژی ھەنە. پەکەکە د رێزا پێشییا ڤان خاینێن کورد دایە کو ھەول ددن زەختا ئابۆرییا ل سەر کوردستانێ ل بەر چاڤێ کوردان ئاسایی بکن و وەک تێکۆشینا دەمۆکراسیێ بدن نیشاندان. پەکەکە ب رۆژانە د مەدیایا خوە دا دبێژە کو بریارا دادگەھا پاریسێ چقاسی باشە و دبێژە، ھەرێما کوردستانێ و سیاسەتمەدارێن وێ فشار خوار و وندا کرن.
پەکەکە، ژ بەر کو عەرەبێن ئیراقێ نکارن پارەیێ پەترۆلا کوردستانێ بخوەن، قییامەتێ رادکە. پەکەکە ھەولددە کو ھەولێر ل بەر دەرییێ بەغدا ببە خوازخوازۆک. نە خەلەتە کو مرۆڤ ژ پەکەکێ رە ببێژە ئەنکیدویێ ھەمدەم.
ئەڤینا ئەنکیدو یا ژ بۆ گلگامێش و بەرخوەدانا ھومباڤا
داستانا گلگامێش د دیرۆکێ دا یەکەم داستانا نڤیسکییە، ھەتا یەکەم داستانا کوردی یا نڤیسکییە. دەستانا گلگامێش ژ ئالیێ ھەلبەستڤانێ کورد «سین لەق ئونینین» ڤە ب زمانێ کاسسی ھاتیە نڤیساندن. کاسسی کو یەک ژ باب و کالێن کوردان یێن پێشی نە. ھندەک نێرین ھەنە کو ئەڤ داستان د بەرییا زایینێ سالا 2000-1800 دا ھاتییە نڤیسین. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەڤ چیرۆکا کو چار ھەزار سال بەرێ ھاتیە نڤیساندن، نوورۆژا مە ژی رۆنی دکە.
ناڤچەیا کو داستان لێ دقەومە چیایێن زاگرۆسێ ئانکو وارگەھا نژادا کوردانە. د ڤێ داستانێ دا چیرۆکا داگیرکرنا دەڤەرێن کوردان ئانکو زاگرۆسان تێ مژار گرتن. ژ بەر کو ل زاگرۆسێ دارستانێن مەزن و دارێن «سەدیر» ھەنە. قرالێ ئوروکێ دخوازە دەست دانە سەر ڤێ دەولەمەندیا وارێ کوردان. عەینی وەکە کو ئیرۆ ژی دخوازن دەست داینن سەر داھاتێ نەفتا کوردستانێ.
قرالێ ئوورووکێ گلگامێش سەفەرەکێ د بە سەر زاگرۆسان، کەسەکی ب ناڤێ ئەنکیدوو دگرە. ئەنکیدو ژ ئالیێ گلگامێش ڤە تێ پەروەردەکرن. ڤەگێرانێن مێژوویی نیشانی مە ددن کو ئەنکیدو مێرەکی کورد بوویە. ئەنکیدو لگەل گلگامێش دبە رێھەڤال و پێشەنگی بۆ سەفەرا گلگامێش یا سەر وەلاتێ کوردان دکە. گلگامێش ب ئالیکارییا ئەنکیدو دەست دادنیتە سەر سەروەری و دەولەمەندییا وەلاتێ کوردان.
دارستانا چییایێ زاگرۆسێ د بن چاڤدێرییا زێرەڤانەکی لەھەنک ب ناڤێ «ھومبابا»یە. گلگامێش گەلەک ژ «ھومبابا» دترسە، لێ ئەنکیدو ژ وی رە دبێژە، “گەر کو ئەم پشتگرێ ھەڤ بن، ئەم دێ ھەر کەسی تێک ببن.” ب ڤێ ھەڤکرنا گلگامێش و ئەنکیدو زێرەڤانێ دارستانێن کوردان ھومبابا ب خاپاندن دهێت گرتن. پشتی ھومبابا دهێت گرتن گلگامێش ناخوازە ڤی مێرخازی بکوژە. لێ ئەنکیدو دبێژیتە گلگامێش کو ھومبابا دێ د پێشەرۆژێ دا بوو مە ئالۆزیان دەربخە، لۆما دڤێ ئەم وی بکوژین. ئەنکیدو ھەول ددە کو گلگامێش رازی بکە دا ھومبابا بکوژە. د داویێ دا، گلگامێش رازی دبە و ھومبابا دهێت کوشتن.
لۆما ژی ئەنکیدو خاینێ یەکەمە کو د دیرۆکێ دا پێشەنگی بۆ دژمنان کری کو دژمن ئاخ، دەولەمەندی و سەروەرییا کوردستانێ داگیربکن. وەکە کو ئیرۆ ھەمان کاری پەکەکە دکە.
پەیوەندیێن پەکەکێ و بەغدا و پلانا سەرەکی
د سالا 2004 دا مەشرووعبوونا باشوورێ کوردستانێ وەکە ھەرێمەکا کوردستانێ ژ ئالیێ کۆلۆنیالیست و ھندەک پێکھاتەیێن ناڤنەتەوەیی یێن ل ھەرێمێ ڤە ب فکار ھات تەماشەکرن. ھەر وھا ژ بۆ ئەڤ ستاتوویا باشوور پێشنەکەڤە و ژ بۆ پارچەیێن دن نەبە بنگەھێ چاڤلێکرن، مۆرال و نموونە ھێزێن کۆلۆنیالست و شریکێن وان تەڤگەرییان. ل دژی کوردستانێ پۆلیتیکایێن ئیدەۆلۆژیک، سیاسی و ئابۆری ھاتن رێخستنکرن. ئاستەنگکرنا پەترۆلا کوردستانێ بەشەک ژ ڤێ پێڤاژۆیێ و پلانێیە.
سیاسەتمەدارێ شیعەیێ ئالیگرێ ئیرانێ نووری مالکی کو د سالا 2014 دا ببوو سەرۆکوەزیرێ ئیراقێ، بریار دا کو مووچەیێن ھەرێما کوردستانێ قودبکە. سەرەرای دەستوورا بنگەھینا ئیراقێ ژی ئەڤ بریارە ھاتە دان، واتە بریارەکا پلانکری بوو. ھەرێما کوردستانێ بێ ئامادەکاری راستی ڤێ پلانا دژمنی ھات. مووچە و کارێ ئیداری راوەستیا و پشتی کێمتر ژ دو ھەیڤان ئێرشا داعشێ بۆ سەر ھەرێما کوردستانێ دەست پێ کر. ھەرێما کوردستانێ ب ھێزا خوەیا ئابۆری و لەشکەری شەرێ ل دژی داعشێ و بەردەوامیا سیستەما خوەیا ئیداری مەشاند. ئەگەر دەستھلاتا کوردستانێ ئەڤ یەک نەکربا و ھێزا خوەیا ئابۆری نەبوویا، نھا پایتەختا کوردستانێ ھەولێر ژی وەکە مووسلێ وێران ببوویا، یان ژی ئارتێشا ئیراقێ ل ھەولێرێ روونشتبوویا. کوردستان ب پێشمەرگێ خوە، ب سیاسەتا خوە و ب ئابۆریا خوە خوە پاراست و تەسلیمی پیلانگێران نە بوو.
د دیرۆکا کوردستانێ دا تەڤگەرا خیانەتێ یا ھەری رێخستنکری پەکەکەیە
دەما چەتەیێن سیاسی یێن ل دژی کوردستانێ ل ئیراقێ دیت کو ھەولێر وێران نابە، ھزرا خوە کر کو ھەولێرێ ژ ھوندر ڤە ب دەست بخە. سالا 2014 کو پرۆژەیا بەغدایێ یا لاوازکرن، دۆرپێچکرن، ئالۆزکرن و دەستەسەرکرنا کوردستانێ دەست پێ کری، پەکەکێ ژی ھەڤدەم پەیوەندیێن دیپلۆماتیک-سییاسی، لەشکەری لگەل بەغدایێ پێشخستن. دییار دبە کو پەکەکە ژ بۆ تێکۆشینا ل دژی کوردستانێ دەرکەت سەر ساترێ سییاسەتێ . یێن د تەباخا 2014ێ دا ھێزێن چەکدارێن پەکەکێ ئانین کەرکووکێ ب جیهـ کرین ژی ھەمان بەرەیا دژ-کوردستانێ بوو. چوونا پەکەکێ بوو شەنگالێ ژ ئالیێ ڤان ھێزێن ل دژی کوردستانێ یێن ل بەغدایێ ڤە ھاتیە ئۆرگانیزە کرن. ڤان ھێزان دخوەست ب دەستێ پەکەکێ مینا شەنگالێ ئاخا کوردستانێ پارچە-پارچە ژ ھەرێما کوردستانێ قودبکن.
د ھەمان چارچۆڤەیێ دایە کو پەکەکە ئیرۆ ژ عەرەبان بێھتر ھەول ددە کو پەترۆلا کوردستانێ بکەڤە بن دەستێ بەغدایێ. ب پەترۆلا ھەرێما کوردستانێ رە ھەو قاس ئەلەقەداری و ئاجەندایا پەکەکێ یا پەترۆلا باکور دێ ڤێ راستیێ نیشانی مە بدە: پەکەکە د دیرۆکا کوردستانێ دا تەڤگەرا خیانەتێ یا ھەری رێخستنکرییە.
بەشێ دویەم: پەترۆلا باکورێ کوردستانێ و ھەلوەستا پەکەکێ یا 40 سالان
