• سمكۆ عه‌بدولعه‌زیز

جه‌میل باییك كه‌سه‌كه‌ ب شیفره‌ دئاخڤه‌، گه‌ر مرۆڤ ژ دیرۆك و جڤاكا كوردى نه‌زان به‌، وێ پڕ زه‌همه‌ت به‌ كو مرۆڤ بكاره‌ ئاخاڤتنێن باییك ده‌شیفره‌ بكه‌. ب بوونه‌یا روژا جیهانی یا كه‌دكاران یا ئیسال 2023 و نێزکبوونا هه‌لبژارتنا تركیێ، جمیل باییك ژ بۆ ئاژنسا ئانەفێ یا پارتیا خوه‌ ئاخڤی و هنه‌ك مژار ب لیستكه‌كا شانۆیی به‌رچاڤ کرن، گه‌ر گۆتنێن رۆژانه‌ یێن بێ واته‌ ژ ناڤا ئاخافتنا وی بێن ئاڤێتن، ب زه‌لالی وێ ئه‌و ئێنجام ده‌ركه‌ڤه‌ هۆلێ یا كو باییك ب خوه‌ دبێژه‌ وه‌ختا حه‌قی قه‌رار هاتیه‌ كوشتن، برێز ئاپۆ گۆت: مادەم شه‌هیدێن مه‌ خوین رژاند، ئێدی ئه‌م گاڤا بۆ پاشڤه‌ نا ئاڤێژن.

دیسا جه‌میل باییك بیرا مه‌ ل گۆتنا «ده‌نیز گه‌زمیش» یا به‌ری دارڤه‌كرنا وی تینه‌ وه‌ختا دبێژه‌: «بژی تێكۆشینا گه‌لێن ترك و كورد».

هه‌ر ب ڤێ بوونه‌یێ جه‌میل باییك دبێژه‌ كو عه‌بدوللا ئۆجالان و كه‌مال پیر و حه‌قى قه‌رار سێ هه‌ڤرێیێن پر نێری هه‌ڤبوون و وان ب هه‌ڤره‌ بنگه‌ها ئیدۆلۆژییا په‌كه‌كێ ئاڤا كرنه‌.

ب كورتاسی نها ئه‌م دخوازن ڤان ئاخافاتنێن باییك شیرۆڤه‌ و ده‌شیفره‌ بكن و بزانن كا ئه‌و دخوازه‌ ل پشت ڤان شیفره‌یان چ په‌یامه‌كێ بده‌.

د مه‌قاله‌یا باییك ده‌ چارگوشه‌یه‌ك هه‌یه‌، ئه‌ڤ چارگوشه‌ ژ چار كه‌سان پێك تێ، «عه‌بدوللا ئۆجالان، كه‌مال پیر، حه‌قى قه‌رار و ده‌نیز گه‌زمیش».

گه‌لۆ ب كورتاسی ئه‌ڤ كه‌س‌ كی نه‌؟

 كه‌مال پیر

كه‌مال پیر كه‌سه‌كی تركه‌ و باوه‌رییا موكوم ب هزرا چه‌پا لینین – ماركس هه‌بوویه‌ و د خوه‌ست په‌رگالا سۆسیالیزمێ ل تركیێ دامه‌زرینه‌، ژ بۆی بهێزكرنا ڤێ گۆتنا مه‌، وه‌ختا كه‌مال پیر ژ هێلا ده‌وله‌تا ترك ڤه‌ تێ ده‌سته‌سه‌ر كرن، هێژان پارتیا كاركه‌رێن كوردستانێ كۆنگره‌یا خوه‌ ئا دامه‌زراندێ ل دارنه‌خستبوو، واته‌ وه‌ختا كۆنگره‌یا دامه‌زراندنێ ل ده‌ردوورێن ئامه‌دێ تێ ل دارخستن، كه‌مال پیر د زیندانێ ده‌ بوو و پرس ژێ تێن كرن:

ڤه‌كۆله‌ر: كه‌مال تو تركى كارێ ته‌ د ناڤا پارتیه‌ك كوردی ده‌ چی یه‌؟

كه‌مال: به‌لێ راسته‌ ئه‌ز تركم و شانازیێ ب تركبوونا خوه‌ دكم و پارتیا مه‌ (P.K.K) پارتیه‌ك كوردى نینه‌ و پێوه‌ندییا وێ ب نه‌ته‌وه‌یا كورد ڤه‌ تونه‌.

ڤه‌كۆله‌ر: مادام پێوه‌ندی ب نه‌ته‌وا كورد ڤه‌ تونه‌، چما هوون مافێن كوردان دخوازن؟

كه‌مال: مه‌ مافێن كوردان نه‌خوه‌ستنه‌، ته‌نێ مه‌ خاكا كوردان و كه‌ساتیا كوردى ژ بۆی ده‌ستخستنا ستراته‌ژییا خوه‌ بکارئانینە، و سراته‌ژییا مه ‌ژى ده‌ستهلاته‌ك سیاسی یه‌  ژ بۆی برێڤه‌برنا ده‌وله‌تا تركیێ ل سه‌ر تێگه‌هه‌كا سۆسیالیزمی.

هێژای ببیرئانینێ یه‌ تێكستا ڤێ لێپرسینێ ب درێژاهی ل چاپه‌مه‌نییا پارتیا كاركه‌ران ب خوه‌ هاتیه‌ پارڤه‌كرن ب ناڤێ «به‌رخوه‌دانا چار كه‌سان». واته‌ ل ڤر كه‌مال دیار دكه‌ كو خه‌باتا وان یا سیاسی ت پێوه‌ندییا وێ ب ملله‌تێ كورد ڤه‌ تونه‌‌، لێبه‌لێ وان جیهێ كوردان و كورد ژ بۆ ئارمانجێن خوه‌ ب كارئانینه‌، ژ به‌ر كو ملله‌تێ كورد یێ بنده‌ست بوو و یێ ئاماده‌بوو ژ بۆی هه‌ر جوره‌ به‌ردێله‌كێ، واته‌ پارتیا كاركه‌ران كورد وه‌كه‌ تاكتیك ب كارئانینه‌ نه‌ وه‌كه‌ ئارمانج.

حه‌قى قه‌رار

حه‌قی قه‌رار كه‌سه‌كی «لازه»‌ و فكر چه‌په‌ و یه‌ك ژدامه‌زرێنه‌رێن گرووپا ئیدۆلۆژییا چه‌په‌ ئه‌وا كو عه‌بدوللا ئۆجالان سه‌رپه‌رشتییا وێ ل ئه‌نقه‌ره‌یێ دكر، حه‌قى قه‌رار یه‌ك ژ سه‌ركێشێن گرو‌وپا خوه‌نده‌كاران بوو ل زانینگه‌ها ئه‌نقه‌ره‌یێ كو ئه‌ڤ گرووپ ژ بۆی دژایه‌تیا گرووپا خوه‌نده‌كارێن كورد ل هه‌مان زانیگه‌هێ هاتبوو ئاڤاكرن، ئێنجام شه‌ره‌كی خویناوى ل دژى خوه‌نده‌كارێن كورد پێكهات و رێكخستنا خوه‌نده‌كارێن كورد ب ڤێ سه‌ده‌مێ هلوه‌شی.

دیسا حه‌قی قه‌رار ئه‌و كه‌سه‌ كو ب بریارا گرووپا ئه‌نقه‌رێ بوویه‌ سه‌رپه‌رشتێ رێخستنا په‌كه‌كێ ل دیلۆكێ كو ل ور ته‌نێ یێك چالاكی ئه‌نجام دا، ئه‌ڤ چالاكییا وی ژی نه‌ ل دژی ده‌وله‌تا ترك بوو، لێبه‌لێ ل دژی گرووپا «ستێركا سۆر» بوو، ستێركا سۆر ریخستنه‌ك چه‌پگر بوو و ل دژى ده‌ستهلاتا تركیێ خه‌باتا خوه‌ یا سیاسی د مه‌شاند.

تێ زانین ئه‌ڤ چالاكی‌ چالاكیه‌كی له‌شكرى بوو و تێ ده‌ هه‌ژماره‌كه‌ مه‌زن ژ ئه‌ندامێن رێخستنا ستێركا سۆر هاتن قه‌تل كرن، هه‌ر وها رێبه‌رێ گرووپێ یێ ب ناڤێ «علائه‌ددین كاپلان» و جیهگرێ وی «محه‌مه‌د ئۆزون» تێن برینداركرن و حه‌قی قه‌رار ب خوه‌ ژى تێ كوشتن.

واته‌ یه‌كه‌م خوینا كو ژ پارتیا كاركه‌ران هاتیه‌ رژاندن ب ده‌ستێ دژبه‌رێن ده‌ستهلاتا تركیێ بوو و نه‌ ب ده‌ستێ ده‌ستهلاتا ده‌وله‌تێ، ل سه‌ر ڤێ بنگه‌هێ ئۆجالان دبێژه‌ ب رژاندنا خوینا حه‌قی قه‌رار، ئه‌و ژ به‌رنامه‌یا خوه‌ پاشڤه‌ نا ڤه‌گه‌رن.

لوما ل ڤر پێویسته‌ ئه‌م ڤێ به‌رنامه‌یا وێ ده‌مێ یا گرووپا ئیدۆلۆژییا ئه‌نقه‌رێ ژ بۆی خوه‌نده‌ڤانێن خوه‌ یێن ب روومه‌ت به‌رچاڤ بكن، جه‌میل باییك د كتێبا خوه‌ یا ب ناڤێ «دیرۆكا پارتیا كاركه‌ران» ل رووپه‌لا 133ان دبێژه‌: «به‌رنامه‌یا وێ گرووپێ ئه‌ڤ خالێن ل ژوور بوون:

1/ نه‌هشتنا پارتیێن نه‌ته‌وی یێن كوردان.

2/ دژاتى و نه‌هشتنا گرووپێن ماركسى –  لینینى.

3/ كوشتنا كه‌سین كو ژ بوی نه‌ته‌وا كورد بوونه‌ سه‌مبول و كه‌سێن كو رێزا وان ل جه‌م گه‌لێ كورد هه‌یه‌ و شه‌رمه‌زار كرنا شۆرشێن كوردی یێن به‌رێ.

ده‌نیز گه‌زمیش

ده‌نیز گه‌زمیش ب نه‌ژاد تركه‌ و ب فكر چه‌په‌‌، ئه‌ندامێ پارتییا كاركه‌رێن تركیێ بوو د سالێن 60ان ده‌، ل قادێن فه‌له‌ستینێ په‌روه‌رده‌یا شه‌رێ گه‌ریلاتیێ وه‌رگرت بوو، كارێ وی ل تركیێ شه‌لاندنا بانكان بوو، ب هه‌موو كارینا خوه‌ دژایه‌تییا ئه‌مه‌ریكا دكر، باوه‌رییا وی ئا موتله‌ق ب كه‌مالیستێ هه‌بوویه‌.

واته‌ ب كورتاسی ت پێوه‌ندییا ڤی ئینسانی ب گه‌لێ كورد ڤه‌ تونه‌ و ت خه‌باتا وی ژی بۆ كوردان تونه‌، گۆتنا وی ئا به‌ری دارڤه‌كرنێ ژی كو ل 6 گولانل 1972ان بوو ده‌ما دبێژه‌: «بژیت براتییا گه‌لێن ترك و كورد» گۆتنه‌كی چه‌پره‌وانه‌ و دژى فكرا نه‌ته‌وی یه‌، دیسا عه‌بدوللا ئوجالان پر شه‌یدایێ فكرێن ده‌نیز گه‌زمیش بوو و جارنا ب مامۆسته‌یێ خوه‌ ناڤ دكر.

عه‌بدوللا ئۆجالان

ب كورتاسی كه‌سه‌كی چه‌پ و میكافیلی یه‌ و باوه‌رى ب كه‌مالیستێ و میساقا مللى یا ده‌وله‌تا ترك هه‌یه‌ و هه‌ر تم مه‌رۆڤین چه‌پره‌و ب هه‌ڤرێ و هه‌ڤچه‌په‌رێن خوه‌ دیتنه‌ و كه‌سێن نه‌ته‌وی ب سیخۆر حه‌ساب كرنه‌ و ب كوشتن دا نه‌.

واته‌ ده‌شیفره‌كرنا ڤان چار شیفره‌یێن جه‌میل باییك مه‌رۆڤى د گهینه‌ وێ واته‌یێ كو په‌كه‌كێ بریارا خوه‌ ئا ستراته‌ژیك ل سه‌ر بنگه‌ها میتودا پاردایم یا ئۆجا‌لان ده‌ستنیشان كری یه‌، میتودا كو ده‌ڤ ژ دۆزا كوردى و ملله‌تی كورد به‌ردای‌ و په‌كه‌كه‌ به‌ر ب‌ خوه‌زایا وێ ئا راستین ڤه‌‌ بری كو ئێدى وه‌كه‌ پارتی و رێخستنه‌كه‌ سۆسیال وێ خه‌باتا و تێكۆشینا خوه‌ به‌رده‌وام بكن.