ھلبژارتنێن پارلامەنتۆ و سەرۆککۆماریێ یێن د مەھا گولانێ دە ل ترکیەیێ ھاتن کرن، وەکە رۆژەڤەکە گرینگ نقاش ل سەر تێن کرن. ناڤێ دنێ کو بەشداری نیقاشێ بوو یەک ژ رێڤەبەرێن پەکەکێ مووراد قارایلانە. قارایلان د ئاخافتنا خوە دە ئەشکەرە و نەراستەراست گۆت کو ئەو ژ بۆ پێڤاژۆیا چارەسەریێ ئامادە نە. قارایلان ل سەر ناڤێ پەکەکێ ئالایێ سپی ل ھەمبەر ئاکەپێ بلند کر و ھەمان وەخت بانگا چارەسەریێ ژ ئاکەپێ رە کر.
د ھەر دو ھلبژارتنێن مەھا گولانێ دە ل ترکیێ پێک ھاتین، جەهەپە و کلچدارۆغلو، کو پەکەکێ ئەشکەرە و نەراستەراست پشتگریا وان دکر، تێک چوون. تەڤی کو چەند رۆژ د سەر ھلبژارتنێ رە دەرباس بوونە ژی ل سەر ناڤێ کەجەکێ و پەکەکێ داخویانیەکە فەرمی نەھاتیە دایین. بالکێش بوو کو پەکەکەیا کو د دەربارێ فرینا چووچکەکێ دە ژی داخویانی دا، لێ ل ھەمبەر رۆژەڤا خوەیا ھلبژارتنێ پڕ بێدەنگ ما. وسا خویایە کو پەکەکە و کەجەکە ھێ ژی، ژ جھێن پێوەندیدار چ فەرمان نە وەرگرتنە و نە خوەدی نیرینەک ھەڤبەشە. ژ بلی ڤێ، ھیژ ژی د ناڤا خوە دە ژی نە خوەدی یەک نێرینەکێیە.
پێویستیا پەکەکێ ب ئاگربەستێ ھەیە
ل گۆر پلانا پەکەکێ تەقەز دێ کلچدارۆغلو سەر بکەتا. یا راستی ئەڤ نە تەنێ سەناریۆیا پەکەکێ بوو، بەلکو سەناریۆیا باسکێن ناڤا دەولەتا ترک و ھندەک ناڤەندێن ھێزێن سیاسی یێن جیھانی ژی، بوو. پەکەکە ل گۆری ڤێ یەکێ تەڤگەریا. ل گۆر پەکەکێ کلچدارۆغلو دێ ب سەر بکەڤە و ئۆپەراسیۆنێ ل سەر وان راوەستینە و ل ھەمبەر وێ ژی پەکەکە دێ ئاگربەستێ درێژ بکە دا ھەڤدیتن دەسپێکن. ئەو فیلما ئاگربەست و بێچالاکییێ، یا پشتی سالا 2004 دا جارەکە دن هێت دوبارەکرن.
دڤێت دەملدەست وەرە زانین کو ئاگربەست بوو رەوشا پەکەکێ یا نھا ژیانییە. ژ بەر کو پەکەکە بابەتێ لەشکەری دا د ناڤا تەنگاسیەکە مەزن دەیە. ل ھەرێما بەھدینان گەریلا تەنێ ل گارێ ئاسێ بوونە. ل ئالیێ دن قەندیل نکارە وەکە سالێن 2000 ببە ناڤەندا پەروەردە و سیاسەتێ؛ ژ بەر ئێریشێن ھەوایی. پەکەکە نھا تەنێ دکارە ل ھەرێما قەندیل-ئاسۆس-شارباژێر بمینە. مینا بەرێ نکارە ناڤەندێن سیاسی ئاڤا بکە. پرانیا کارێن ب ڤی رەنگی ل رۆژئاڤا و دەردۆرا مەخموور و سلێمانیێ دکە.
تەڤگەرێن وەکە پەکەکێ ھەر تم پێویستی ب جەپھەک پاش ھەیە. ژ بەر ڤان سەدەمێن کو مە ل ژۆر بەحس کرین، پەکەکە نھا پر لاوازە. ژ بەر ڤێ یەکێ پێویستیا وێ ب ئاگربەستێ ھەیە.
پەکەکێ ژ بۆ کو کادرۆیێن خوە مۆتیڤە بکە ژی پێدڤی ب ئاگربەستێ ھەیە. یا راستی ژ سالا 2000 ڤە ب گۆتنا “ڤا چارەسەری پێش کەت یان ئەمێ ژ چیا داکەڤن” خەباتکارێن خوە مۆتیڤە دکرن و نەدھشت کو رێخستن پەرچە ببە. د ڤی واری دە پەکەکە د ڤان سالێن داوی دە راستی پرسگرێکەکە گران هات. د ئاگاھیێن کو بەلاڤ بوویی دە، دبێژن کو د ناڤبەرا پەکەکێ دە ناکۆکییێن دژوار ھەنە. واتە ئەگەر ئیسال ئاگربەست چێنەبە وێ پەکەکە ھێژ زێدەتر تێک بچە.
پەکەکە دخوازە رۆلا حاکەم بلیزە
پشتگریا بێبەرامبەرا ھەدەپێ یا ژ بۆ کلچدارۆغلو پرۆژەیا پەکەکێ بوو. ستراتەژیا سەردەما ھلبژارتنێ ب تەڤاھییا پەکەکێ بوو. لەوما تێکچوونا د ھلبژارتنێن ترکییێ د راستیێ دە تێکچوونا پەکەکێیە. ژخوە ئەڤ تێکچوون ئیفلاسا پارادیگمایا پەکەکێ دییار دکە.
لێ بەلێ پەکەکێ ژ بلی ئاخافتنێن وەک “ئەمێ لایقی گەل بن” خوە رەخنە نەکر و ناکە ژی. رەخنەدان ب راستییا وێ یا ئۆنتۆلۆژیک رە ناگونجە. ژ بەر ڤێ سەدەمێ د دەما ھلبژارتنێ دە ژ پەکەکێ نایێ ھێڤیکرن کو خوە رەخنە بکە. لۆما ژی ئەنجامێن ھلبژارتنێن ترکیەیێ نانرخینە، دا کو نەبە ھەڤپشکێ بنکەتنێ. واتە ل بەر چاڤێ رایا گشتی ناخوازە تەڤلی فەوزایا ھەیی ببە. پارتیێن د ناڤا ھەدەپێ دە دێ ل ھەڤ بکەڤن، دەما پێویست بکە پەکەکە ژی دێ خوە ب ھەر کەسی ڤە گرێبدە.
رێڤەبرێن پەکەکێ ھەر چەندە نەرینەکە فەرمی نەبێژن ژی، لێ ل گۆری داخویانیێن رێڤەبەرێن پەکەکێ یێن وەکە قاراسوو، کالکان و قارایلان، پەکەکە دێ تێکچوونا ھلبژارتنێ ئاسایی ببینە. لێ بەریا ھەر تشتی گرسەیا پەکەکێ و جڤاکا کو باندۆرێ ل وان دکە، ل بەندێ نە کو کەجەکە و پەکەکە خوەدی ل داخویانیێ دەرکەڤن. ژ بەر کو د داویا 40 سالان دە کورد ژ ھەڤ بەلاڤن و د دووڤ چەپێن ترک و باسکێن دەولەتێ دە دخرکن.
قارایلان ب لەز بادا
رێڤەبەرێ پەکەکێ و فەرماندارێ ناڤەندا پاراستنا گەل قارایلان داخویانی دا. قارایلان د 1ێ خزیرانێ دە ژ بۆ کانالا پەکەکێ یا ئەورۆپایێ ستێرک تیڤی ئاخڤی و گۆت، ب ئاوایەکی ئەم ژ ھەر تشتی رە ئامادە نە، گلوپا کەسک بۆ ئاکەپێ هلکر.
ھەر وھا قارایلان گۆت، “مووخاتابێ پرسگرێکا کورد دەولەتە، نە پارتی نە. واتە موخاتابێ مە دەولەتا ترکە. ژ بۆ ڤێ ژی پرسگرێکا مەیا دژمناتی و دۆستانیێ نە دگەل پارتییان دایە بەلکو دگەل سیستەمێ دایە. ژ بەر کو موخاتابێن مە زەلالن. میناک گەر نھا حکوومەت بھاتا گوھەرتن ژی دا ل پێشیا مە ھەمان پرسگرێک ھەبوویا. ئەڤ پۆلیتیکایەکە دەولەتێیە.” بەلێ، ئەڤ گۆتن راستە. وێ دەمێ چما پەکەکە کوردان ژ سالا 2015 ڤە ل دژی ئاکەپێ هان ددە؟ ھەر وھا پەکەکەیە کو دبێژە “گەر ئەردۆگان ھەرە دێ پرسگرێکا کورد چارەسەر ببە.” ئەڤە ئەو تێگھشتنە یا کو پەکەکە دئافرینە.
ھەر چقاس قارایلان ڤان نرخاندنێن مەزن بکە ژی، ئەم دزانین کو وان دژبەرییا ئەردۆگان کرییە مەسەلەکا خوینداریێ. یا کو دڤێت قارایلان بکە ئەڤەیە کو چما گەلێ کورد ل ھەمبەر دژمناتیا بێواتەیا ئاکەپێ ددە پێش. دبە کو ھەدەپێ بێیی کو بازاریێ بکە و تشتەکی بخوازە پشتگری دا کلچدارۆغلو، لێ بەلێ پەکەکە ئەڤ 8 سالن ڤێ سیاسەتێ ب دەردۆرێن دن رە دمەشینە. دڤێت دەرکەڤن و ژ گەلێ کورد رە دیار بکن کا وان چ ژ کێ خواستییە و چما وە کریە.
کارایلان ئەکتەرێ سەرەکی یێ تێکچوونێیە
ھێژایی گۆتنێیە ژی کو قارایلان د ناڤبەرا سالێن 2004-2013 دە سەرۆکێ کەجەکێ و بەرپرسێ پەکەکێ بوو. رێخستنا دەستپێکێ یا ھەدەپێ، دەتەکە (کۆنگرەیا جڤاکا دەمۆکراتیک)، د سەردەما وی دە ھات ئاڤاکرن. ھەر وھا، سەردەما وی دە کورد ل پەی دووڤێ جەهەپێن ترکا کەتن و قالا تەڤگەرەک ئەکۆلۆژک کر. د دەستھلاتداریا قارایلان دە ب دەھان ئاگربەست ھاتن کرن لێ ھەموو ژی تێک چوون. قارایلان ئەندازیارێ پێنگاڤا 1 خزیرانێ بوو و ئەو ژی تێک چوو. د ھەیاما کو قارایلان پەرپرسێ گشتی بوو دە پەکەکێ نێزیکی 10 ھەزار ونداھی دان. دیسا د سەردەما قارایلان دە ئۆپەراسیۆنێن داگیرکرنا رۆژئاڤا پێک ھاتن.
فەرماندارەکی خوەدی مادالیا تێکچوونێیە. گەر قارایلان د ناڤا جڤاکەکە دن دە با وی نەدکاری دەرکەڤە پێشبەری رایا گشتی. لێ ڤەگۆتنا چیرۆکان ژ کوردان رە ھێسانە. قارایلان ھێ ژی دبێژە، “ئەمێ ل بەر خوە بدن، ئەم ب سەرکتن…”
پەکەکە ژ دەولەتێ دخوازە ئەرکەک ب ئۆجالان بهێت دایین
قارایلان د ئاخافتنا خوە دە گۆت، “رێبەر ئاپۆ ل ئیمرالیێیە. بەریا 27 مەھان ب وی رە ھەڤدیتن چێببوو وی د وێ ھەڤدیتنێ دە دیار کربوو کو ئەو دکارە د ھەفتەیەکێ دە ڤێ پرسگرێکێ چارەسەر بکە. ژ بەر ڤێ یەکێ ئەگەر چارەسەریێ دخوازن، رێبەر ئاپۆ ل ورە.” د واتەیەکێ دە دا زانین کو ئەو ئاگربەستێ دخوازە. ئەڤ نە تەنێ داخوازا قارایلانە، ھەموو رێڤەبەرێن پەکەکێ، کادرۆیێن ناڤین و چەکدار ل بەندا ئاگربەستێ نە. گەر ئاگربەست نەبە و دەولەتا ترک دەست ژ ئۆپەراسیۆنان بەرنەدە، قارایلان ئێدی نکارە ل گارێ ژی بمینە. رەوشەکە وسا تەنگەزار ھەیە.
لێ یا راست ئەڤە کو پەکەکە نە د رەوشا خوەیا سالا 2012 دەیە، ئەو د رەوشەکە پڕ لاواز دایە. پەکەکە د ئاستا بنکەتنا ستراتەژیک دەیە کو بانگا ئاگربەستێ دکە. وێ د رۆژێن پێش دە بێ دیتن کا دێ ئاگربەست چێبن یان، نا. لێ ھەتا وێ دەمێ ئەمێ زێدەتر داخویانیێن پەکەکێ یێن بەحسا ئاشتی دکن گوھلێبن.
